Thị trường vốn hiệu quả là thị trường mà ở đó giá chứng khoán phản ảnh một cách đầy đủ và tức thời tất cả các thông tin có liên quan đến nó (Fama, 1970). Điều đó có nghĩa rằng, trong thị trường khi hàng hoá tài sản vốn được giao dịch thì giá cả là tín hiệu chính xác về việc phân bổ vốn, (Copeland et al., 2005). Theo Fama (1970) có 3 mức độ hiệu quả thị trường: dạng yếu, dạng bán mạnh và dạng mạnh.

Thị trường hiệu quả dạng yếu: khi đó giá thị trường chứng khoán đã phản ảnh trong nó những thông tin đã được công bố trong quá khứ có liên quan đến chứng khoán. Điều đó nó gián tiếp nói lên rằng, nếu NĐT quan tâm đến các thông tin trong quá khứ của chứng khoán để ra quyết định đầu tư thì họ sẽ không kiếm được lợi nhuận.

Thị trường hiệu quả dạng bán mạnh: khi đó giá thị trường của chứng khoán đã phản ảnh hết các thông tin liên quan đã được công bố trong quá khứ và vừa mới được công bố. Giá chứng khoán lập tức được điều chỉnh cho thích hợp với các thông tin liên quan đến CK ngay khi vừa được công bố. Vì thế, cả việc quan tâm đến thông tin mới cũng không mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư.

Thị trường hiệu quả dạng mạnh: giá chứng khoán ngoài phản ảnh giá trị của thông tin được công bố trong quá khứ, hiện tại và cả thông tin nội bộ trong công ty. Bởi theo Fama, những người bên trong công ty nắm được các thông tin nội bộ đã thực hiện các giao dịch và vì thế giá CK đã được điều chỉnh về đúng giá trị hợp lý của nó.18

Do đó, NĐT tham dự thị trường sẽ không tìm kiếm được lợi nhuận đối với CK.

Lý thuyết thị trường hiệu quả đã giải thích được hiện tượng, khi TTCK hoạt động ổn định trong thời gian dài NĐT khó kiếm được lợi nhuận vượt trội. Tuy nhiên, trên thị trường vẫn có những NĐT kiếm được lợi nhuận cao hơn so với các NĐT khác và cao hơn trung bình của thị trường, Fama gọi họ là những NĐT khôn ngoan. Fama giải thích rằng, để kiếm được lợi nhuận vượt trội, họ đã tận dụng các thông tin trong quá khứ, nhạy bén với các thông tin mới của công ty và tích cực hơn trong việc tìm kiếm các thông tin trong tương lai của công ty, hay có thể họ đã dự báo được những diễn biến bất thường trong tương lai của thị trường hoặc của công ty và vì thế họ có phản ứng trước so với thị trường và thu được lợi nhuận vượt trội.

Chính vì thế, những NĐT khôn ngoan hay còn được gọi là NĐT chủ động. Nhưng khi họ thực hiện hoạt động mua, bán CK dựa vào những thông tin đó, lập tức tạo thành xu hướng và các NĐT khác cũng bắt được tín hiệu mới này, từ đó thị trường sẽ xuất hiện cơ chế tự điều chỉnh để đưa thị trường trở về trạng thái hiệu quả. Điều đó đồng nghĩa, các NĐT chủ động cũng chỉ có thể kiếm được lợi nhuận vượt trội trong khoảng thời gian rất ngắn.

Fama (1976), Rubinstein (1975) và Latham (1985) đã mở rộng khái niệm về thị trường hiệu quả: đối với một thông tin, một nhà đầu tư có thể mua chứng khoán nhưng cũng có thể có những người khác bán chứng khoán vì thế làm giá chứng khoán không đổi. Nếu thông tin không làm thay đổi giá chứng khoán thì thị trường được gọi là thị trường hiệu quả với thông tin. Thị trường được xem là hiệu quả dạng mạnh đối với một sự kiện thông tin nếu thông tin đó không chỉ không làm thay đổi giá chứng khoán mà còn không gây ra sự thay đổi về danh mục đầu tư (Copeland et al., 2005).

Nguồn: Luận án tài chính “Nghiên cứu về cảm tính nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam“