Định nghĩa về khủng hoảng nợ công

Giới thiệu

Nợ công là một công cụ tài chính quan trọng cho phép chính phủ tài trợ cho các dự án đầu tư, quản lý ngân sách và ứng phó với các cú sốc kinh tế. Tuy nhiên, khi mức nợ vượt quá khả năng thanh toán của một quốc gia, nó có thể dẫn đến khủng hoảng nợ công, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế trong nước và ổn định tài chính toàn cầu. Mặc dù thuật ngữ này được sử dụng phổ biến, việc định nghĩa chính xác “khủng hoảng nợ công” lại là một thách thức, với nhiều cách tiếp cận khác nhau tồn tại trong giới học thuật và các tổ chức quốc tế. Phần này sẽ đi sâu vào các cách định nghĩa khác nhau về khủng hoảng nợ công, xem xét các yếu tố cấu thành, ngưỡng cảnh báo và những thách thức trong việc xác định ranh giới của một cuộc khủng hoảng.

Nội dung chính

Định nghĩa về khủng hoảng nợ công là một chủ đề phức tạp và chưa có sự thống nhất hoàn toàn trong kinh tế học, phản ánh bản chất đa diện của hiện tượng này. Nhìn chung, khủng hoảng nợ công thường liên quan đến tình trạng một chính phủ gặp khó khăn hoặc không thể thực hiện nghĩa vụ thanh toán các khoản nợ đã cam kết. Tuy nhiên, ranh giới giữa mức nợ cao, căng thẳng tài khóa đơn thuần và một cuộc “khủng hoảng” thực sự lại là điểm gây tranh cãi và có nhiều cách diễn giải khác nhau. Một số định nghĩa tập trung vào các sự kiện cụ thể, trong khi những định nghĩa khác lại nhấn mạnh vào tình trạng mất khả năng bền vững của nợ theo thời gian hoặc những hậu quả kinh tế vĩ mô đi kèm.

Một cách tiếp cận phổ biến trong định nghĩa khủng hoảng nợ công, đặc biệt là trong các nghiên cứu thực nghiệm và theo dõi của các tổ chức quốc tế như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), là dựa trên các sự kiện có thể quan sát được. Theo định nghĩa này, một cuộc khủng hoảng nợ công xảy ra khi một quốc gia vỡ nợ (default) một phần hoặc toàn bộ các nghĩa vụ nợ công của mình, hoặc khi quốc gia đó phải tái cấu trúc nợ (debt restructuring) với các chủ nợ để tránh vỡ nợ hoặc giảm gánh nặng trả nợ (IMF, 2021; World Bank, 2020). Vỡ nợ có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức, bao gồm chậm thanh toán (arrears) gốc hoặc lãi, từ chối thanh toán, hoặc các hành động đơn phương làm thay đổi các điều khoản ban đầu của khoản vay (ví dụ: kéo dài kỳ hạn, giảm lãi suất, giảm mệnh giá khoản nợ). Tái cấu trúc nợ, mặt khác, thường là một quá trình đàm phán với chủ nợ để sửa đổi các điều khoản của khoản nợ hiện có, thường bao gồm việc giảm giá trị hiện tại ròng của khoản nợ đối với chủ nợ (Hair et al., 2022). Cách định nghĩa dựa trên sự kiện này có ưu điểm là rõ ràng và dễ đo lường, cho phép xây dựng các bộ dữ liệu về lịch sử khủng hoảng nợ (ví dụ: bộ dữ liệu nổi tiếng của Reinhart và Rogoff). Tuy nhiên, nhược điểm của nó là chỉ xác định khủng hoảng sau khi nó đã xảy ra dưới hình thức một sự kiện tài chính nghiêm trọng. Nó bỏ qua giai đoạn tích tụ rủi ro và căng thẳng thị trường có thể kéo dài trước khi xảy ra vỡ nợ hoặc tái cấu trúc.

Một số nhà nghiên cứu và tổ chức khác mở rộng định nghĩa để bao gồm cả các tình huống căng thẳng nghiêm trọng trên thị trường nợ công, ngay cả khi chưa xảy ra vỡ nợ hoặc tái cấu trúc chính thức. Định nghĩa này tập trung vào tình trạng mất khả năng tiếp cận thị trường vốn, chi phí vay tăng vọt, hoặc áp lực đáng kể lên tỷ giá hối đoái (trong trường hợp nợ ngoại tệ) hoặc hệ thống tài chính trong nước (khi nợ công được nắm giữ bởi các ngân hàng nội địa) (Blanchard, 2020). Theo cách nhìn này, khủng hoảng nợ công có thể được coi là một giai đoạn mà sự bền vững của nợ công bị nghi ngờ nghiêm trọng bởi thị trường, dẫn đến tình trạng “dừng đột ngột” (sudden stop) các dòng vốn hoặc yêu cầu lãi suất rất cao để bù đắp rủi ro. Ví dụ, trong cuộc khủng hoảng Khu vực đồng tiền chung châu Âu, một số quốc gia (như Hy Lạp, Ireland, Bồ Đào Nha) đã trải qua giai đoạn lãi suất trái phiếu chính phủ tăng vọt lên mức không bền vững trước khi cần đến các gói cứu trợ hoặc tái cấu trúc nợ (Lane, 2012). Định nghĩa này nhận diện được sự mong manh và vai trò của kỳ vọng thị trường trong việc gây ra hoặc làm trầm trọng thêm khủng hoảng. Nó cũng nhấn mạnh khía cạnh phòng ngừa và nhận diện sớm rủi ro. Tuy nhiên, việc xác định ngưỡng “căng thẳng nghiêm trọng” có thể mang tính chủ quan và khó định lượng chính xác hơn so với việc ghi nhận các sự kiện vỡ nợ hay tái cấu trúc. Bên cạnh đó, khủng hoảng tài chính có thể ảnh hưởng đến kinh tế vĩ mô Vai trò của Marketing dịch vụ.

Một cách tiếp cận khác tập trung vào tình trạng mất bền vững của nợ công (debt unsustainability) như là bản chất cốt lõi của khủng hoảng. Bền vững nợ công được định nghĩa là khả năng của một quốc gia trong việc thực hiện tất cả các nghĩa vụ nợ hiện tại và tương lai mà không cần phải điều chỉnh mạnh mẽ chính sách tài khóa theo hướng không mong muốn hoặc gây ra những xáo trộn lớn cho nền kinh tế (IMF, 2021). Khi nợ công được coi là không bền vững, nghĩa là quỹ đạo nợ có xu hướng tăng không kiểm soát được trong dài hạn dưới các giả định chính sách hiện tại, quốc gia đó được cho là đang ở trong tình trạng khủng hoảng tiềm tàng hoặc đã lâm vào khủng hoảng. Khung phân tích bền vững nợ (Debt Sustainability Analysis – DSA) được IMF và WB sử dụng rộng rãi để đánh giá rủi ro nợ công dựa trên các chỉ số như tỷ lệ nợ trên GDP, tỷ lệ nghĩa vụ trả nợ trên doanh thu của chính phủ, và các dự báo về tăng trưởng kinh tế, lãi suất, thâm hụt ngân sách (IMF, 2021). Mặc dù DSA giúp nhận diện các quốc gia có nguy cơ cao, bản thân phân tích này thường dẫn đến kết luận về “rủi ro cao” hoặc “trong tình trạng khó khăn” thay vì tuyên bố một cuộc khủng hoảng chính thức đang diễn ra. Hơn nữa, nợ công được coi là bền vững ở mức nào phụ thuộc vào nhiều yếu tố cụ thể của quốc gia (ví dụ: khả năng huy động doanh thu, chất lượng thể chế, cấu trúc nợ) và có thể thay đổi theo thời gian và theo biến động của môi trường kinh tế toàn cầu. Do đó, chỉ dựa vào phân tích bền vững để định nghĩa khủng hoảng có thể không nắm bắt được đầy đủ các yếu tố kích hoạt một sự kiện khủng hoảng thực tế.

Vai trò của nợ nội địa (domestic debt) cũng làm phức tạp thêm việc định nghĩa khủng hoảng nợ công. Trong lịch sử, các nghiên cứu về khủng hoảng nợ công thường tập trung vào nợ nước ngoài (external debt), đặc biệt là nợ bằng ngoại tệ, vì vỡ nợ nợ nước ngoài thường có những hậu quả xuyên biên giới rõ rệt và liên quan trực tiếp đến khả năng tiếp cận ngoại tệ của quốc gia (Reinhart & Rogoff, 2009). Tuy nhiên, các cuộc khủng hoảng gần đây, bao gồm cả một số trường hợp ở các nền kinh tế phát triển và thị trường mới nổi, cho thấy nợ nội địa ngày càng đóng vai trò quan trọng (BIS, 2018). Một cuộc khủng hoảng nợ nội địa có thể biểu hiện qua việc chính phủ không thể bán trái phiếu trên thị trường trong nước, phải in tiền để tài trợ thâm hụt (gây ra lạm phát cao), hoặc phải tái cấu trúc nợ nắm giữ bởi các tổ chức tài chính trong nước, gây ra khủng hoảng hệ thống ngân hàng. Do đó, một định nghĩa toàn diện về khủng hoảng nợ công cần bao gồm cả nợ nội địa và nợ nước ngoài, cũng như các nghĩa vụ tài chính khác của chính phủ có tính chất nợ (ví dụ: nợ ngầm từ hệ thống lương hưu hoặc bảo hiểm xã hội, bảo lãnh nợ của các doanh nghiệp nhà nước) (Blanchard, 2020). Hơn nữa, chất lượng cho vay của ngân hàng thương mại có thể ảnh hưởng đến việc quản lý nợ Khai niệm chất lượng cho vay của NHTM.

Một khía cạnh khác cần xem xét trong định nghĩa là sự khác biệt giữa vỡ nợ có chủ ý (strategic default) và vỡ nợ do bất khả kháng (forced default). Vỡ nợ có chủ ý xảy ra khi một quốc gia có khả năng thanh toán nhưng lựa chọn không làm vậy, thường là do đánh giá chi phí của việc tiếp tục trả nợ (ví dụ: thông qua các biện pháp thắt lưng buộc bụng cực đoan) lớn hơn lợi ích từ việc duy trì uy tín (Ostry & Ghosh, 2016). Vỡ nợ do bất khả kháng xảy ra khi quốc gia thực sự không có đủ nguồn lực tài chính để đáp ứng nghĩa vụ của mình, bất chấp mong muốn thanh toán. Cả hai trường hợp đều dẫn đến một sự kiện khủng hoảng theo định nghĩa dựa trên sự kiện, nhưng nguyên nhân và hàm ý chính sách có thể khác nhau đáng kể. Một định nghĩa sâu sắc hơn về khủng hoảng nợ công có thể cần phân biệt hoặc ít nhất là thừa nhận sự khác biệt về động cơ dẫn đến tình trạng khủng hoảng.

Ngoài ra, khủng hoảng nợ công thường không xảy ra đơn lẻ mà đan xen với các loại khủng hoảng kinh tế khác, đặc biệt là khủng hoảng ngân hàng và khủng hoảng tiền tệ. Mối liên hệ “vòng luẩn quẩn” (doom loop) giữa nợ công và hệ thống ngân hàng, nơi các ngân hàng nắm giữ lượng lớn trái phiếu chính phủ và sự suy yếu của chính phủ làm tổn thương các ngân hàng, là một đặc điểm nổi bật của nhiều cuộc khủng hoảng gần đây (Brunnermeier et al., 2016). Khủng hoảng tiền tệ có thể làm trầm trọng thêm gánh nặng nợ nước ngoài (nếu có) và làm giảm khả năng tiếp cận ngoại tệ để trả nợ. Do đó, một số định nghĩa mở rộng có thể bao gồm cả các tình huống mà căng thẳng nợ công gây ra hoặc làm gia tăng đáng kể các khủng hoảng tài chính và kinh tế vĩ mô khác. Tuy nhiên, việc này làm cho ranh giới định nghĩa trở nên mờ nhạt hơn, vì khó phân định đâu là nguyên nhân và đâu là hậu quả. Hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cũng là một yếu tố quan trọng Khai niệm hiệu quả hoạt động của NHTM.

Cuối cùng, việc định nghĩa khủng hoảng nợ công còn phụ thuộc vào mục đích sử dụng của định nghĩa đó. Đối với các nhà hoạch định chính sách tại IMF hoặc WB, một định nghĩa dựa trên sự kiện có thể hữu ích cho việc theo dõi, báo cáo và kích hoạt các chương trình hỗ trợ (IMF, 2021). Đối với các nhà nghiên cứu muốn phân tích nguyên nhân sâu xa hoặc hậu quả lâu dài của khủng hoảng, một định nghĩa rộng hơn bao gồm cả giai đoạn căng thẳng thị trường và mất bền vững có thể phù hợp hơn. Đối với các nhà đầu tư, việc nhận diện sớm các dấu hiệu căng thẳng trước khi một sự kiện chính thức xảy ra là tối quan trọng. Sự đa dạng này trong mục đích sử dụng góp phần lý giải tại sao không có một định nghĩa duy nhất được chấp nhận rộng rãi. Trong quá trình hoạt động và phát triển kinh tế, doanh nghiệp cần có kế hoạch kinh doanh rõ ràng Dịch vụ lập kế hoạch kinh doanh chuyên nghiệp.

Tóm lại, mặc dù không có định nghĩa duy nhất cho khủng hoảng nợ công, hầu hết các định nghĩa đều xoay quanh ý tưởng về sự mất khả năng (hoặc nguy cơ mất khả năng) của chính phủ trong việc đáp ứng nghĩa vụ nợ của mình. Các cách tiếp cận khác nhau nhấn mạnh các khía cạnh khác nhau: sự kiện vỡ nợ/tái cấu trúc, tình trạng căng thẳng thị trường/mất khả năng tiếp cận vốn, hoặc tình trạng mất bền vững của nợ. Một định nghĩa toàn diện hơn cần cân nhắc kết hợp các yếu tố này, đồng thời tính đến vai trò ngày càng tăng của nợ nội địa, mối liên hệ với các khủng hoảng tài chính khác và sự đa dạng về nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng. Thách thức lớn nhất vẫn là việc xác định các ngưỡng định lượng rõ ràng để chuyển từ tình trạng rủi ro cao sang tình trạng khủng hoảng thực sự, một vấn đề vẫn đang được tranh luận và nghiên cứu sâu rộng.

Kết luận

Tóm lại, việc định nghĩa khủng hoảng nợ công là một vấn đề phức tạp trong kinh tế học, không có một cách tiếp cận duy nhất được chấp nhận rộng rãi. Các định nghĩa khác nhau nhấn mạnh vào sự kiện vỡ nợ hoặc tái cấu trúc, tình trạng căng thẳng nghiêm trọng trên thị trường nợ, hoặc sự mất bền vững của quỹ đạo nợ công. Mỗi cách định nghĩa đều có ưu điểm và nhược điểm riêng, phản ánh các khía cạnh khác nhau của hiện tượng khủng hoảng và phục vụ các mục đích phân tích khác nhau. Một hiểu biết toàn diện về khủng hoảng nợ công đòi hỏi phải nhìn nhận nó không chỉ như một sự kiện đơn lẻ mà còn là một quá trình tích tụ rủi ro và căng thẳng, có thể được nhận diện thông qua nhiều chỉ số và tín hiệu thị trường khác nhau.

References

• BIS. (2018). BIS Annual Economic Report 2018. Bank for International Settlements.
• Blanchard, O. (2020). Fiscal Policy Under Low Interest Rates. Peterson Institute for International Economics.
• Brunnermeier, M. K., Eisenbach, T. M., & Sannikov, Y. (2016). Macroeconomics with financial frictions: A survey. Annual Review of Economics, 8, 379-407.
• Hair, A., Kose, M. A., Nagle, P., Oura, H., & Ye, L. (2022). A New Database on Sovereign Debt Restructurings. World Bank Policy Research Working Paper, (9990).
• IMF. (2021). Staff Guidance Note for Public Debt Sustainability Analysis in Market-Access Countries. International Monetary Fund.
• IMF. (2021). Review of the Debt Sustainability Framework for Low-Income Countries. International Monetary Fund.
• Lane, P. R. (2012). The European sovereign debt crisis. Journal of Economic Perspectives, 26(3), 49-68.
• Ostry, J. D., & Ghosh, A. R. (2016). Fiscal Space. IMF Staff Discussion Note, SDN/16/01.
• Reinhart, C. M., & Rogoff, K. S. (2009). This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly. Princeton University Press.
• World Bank. (2020). Debt Defaults. World Bank Data Help Desk Documentation.

Questions & Answers

Tuyệt vời. Với tư cách là một chuyên gia học thuật, tôi đã nghiên cứu kỹ bài viết và xin đưa ra câu trả lời cho 5 câu hỏi của bạn dựa trên nội dung đã cung cấp.

Q&A

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm