Giới thiệu
Tài sản công, bao gồm cơ sở hạ tầng vật chất và các nguồn lực chiến lược khác do nhà nước kiểm soát, là một bộ phận cấu thành nền tảng của mọi nền kinh tế hiện đại. Sự hiện diện và hiệu quả của chúng có ảnh hưởng sâu sắc đến năng suất, khả năng cạnh tranh và sự thịnh vượng chung của quốc gia. Mặc dù thường được coi là thụ động, tài sản công thực sự đóng vai trò chủ động và đa diện trong việc định hình môi trường kinh tế, hỗ trợ hoạt động của khu vực tư nhân, cung cấp các dịch vụ thiết yếu và là công cụ cho chính sách tài khóa. Phần này sẽ đi sâu vào khám phá vai trò kinh tế phức tạp của tài sản công, tổng hợp các quan điểm từ tài liệu học thuật và phân tích những tác động của chúng đối với sự phát triển bền vững.
Vai trò của tài sản công trong nền kinh tế
Tài sản công bao gồm một phổ rộng các nguồn lực thuộc sở hữu hoặc kiểm soát của chính phủ, từ cơ sở hạ tầng vật chất như đường sá, cầu cống, mạng lưới năng lượng, hệ thống cấp thoát nước, cho đến các tài sản hữu hình và vô hình khác như đất đai, tài nguyên thiên nhiên, tòa nhà hành chính, bệnh viện, trường học, và thậm chí là các tài sản tài chính hay quyền sở hữu trí tuệ. Vai trò của chúng trong nền kinh tế là vô cùng quan trọng và phức tạp, không chỉ giới hạn ở việc cung cấp các dịch vụ thiết yếu mà còn tác động đến cấu trúc, hiệu quả và tốc độ tăng trưởng kinh tế. Các nghiên cứu kinh tế đã nhất quán chỉ ra rằng tài sản công là nền tảng vật chất và thể chế cho hoạt động kinh tế. Chẳng hạn, nghiên cứu của Nguyen et al. (2018) nhấn mạnh rằng cơ sở hạ tầng giao thông và năng lượng hiệu quả là yếu tố quyết định để giảm chi phí sản xuất, nâng cao khả năng tiếp cận thị trường và thu hút đầu tư tư nhân, qua đó thúc đẩy tăng trưởng tổng thể. Không có mạng lưới đường bộ, cảng biển hay lưới điện đáng tin cậy, các doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn lớn trong việc vận chuyển hàng hóa, tiếp cận nguồn lực và duy trì hoạt động sản xuất liên tục, làm giảm năng suất và sức cạnh tranh của toàn bộ nền kinh tế. Một trong những yếu tố để thúc đẩy phát triển kinh tế là có khu công nghiệp đồng bộ để giúp các doanh nghiệp hoạt động hiệu quả.
Một vai trò quan trọng khác của tài sản công là cung cấp các dịch vụ công thiết yếu mà thị trường có thể không cung cấp đầy đủ hoặc công bằng do đặc tính của hàng hóa công hoặc ngoại ứng. Hệ thống y tế công cộng, giáo dục công và hệ thống cấp nước sạch là những ví dụ điển hình. Bui (2023) lập luận rằng việc đầu tư vào tài sản công trong các lĩnh vực này không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống và sức khỏe con người mà còn góp phần xây dựng nguồn vốn nhân lực chất lượng cao, yếu tố nền tảng cho sự phát triển kinh tế bền vững và bao trùm. Một lực lượng lao động khỏe mạnh, có trình độ giáo dục tốt sẽ sáng tạo hơn, năng suất cao hơn và dễ dàng thích ứng với những thay đổi của thị trường lao động toàn cầu. Bên cạnh đó, việc đảm bảo tiếp cận bình đẳng các dịch vụ này thông qua tài sản công cũng góp phần giảm bất bình đẳng thu nhập và cơ hội, tạo ra một xã hội ổn định hơn và có tiềm năng phát triển lâu dài hơn. Đặc biệt, chất lượng dịch vụ y tế tại bệnh viện là một yếu tố quan trọng trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng. Để làm được điều đó cần chú trọng đặc điểm giáo dục và đào tạo trong các trường quân đội.
Về khía cạnh tài chính công, tài sản công đóng vai trò như một công cụ quản lý tài khóa quan trọng. Chúng có thể là nguồn tạo doanh thu cho chính phủ thông qua cho thuê, thu phí sử dụng, hoặc bán tài sản khi cần thiết. Tran & Pham (2020) phân tích cách thức quản lý hiệu quả danh mục tài sản công có thể giúp cải thiện vị thế tài chính của chính phủ, giảm bớt áp lực nợ công và cung cấp nguồn vốn cho các khoản đầu tư công mới hoặc các chương trình chi tiêu khác. Tuy nhiên, việc định giá và quản lý tài sản công để tối ưu hóa lợi ích tài chính là một thách thức lớn. Hoang (2021) chỉ ra rằng việc thiếu cơ chế định giá minh bạch, dữ liệu không đầy đủ và năng lực quản lý yếu kém thường dẫn đến việc sử dụng tài sản công không hiệu quả, thất thoát nguồn lực và thậm chí là tham nhũng. Việc nắm bắt giá trị thực của tài sản công và khai thác chúng một cách chiến lược là cần thiết để biến chúng thành đòn bẩy tài chính mạnh mẽ cho nhà nước. Một trong những công cụ quan trọng để xem xét và định giá đó là phương pháp phân tích đánh giá hiệu quả đầu tư về mặt xã hội SROI.
Ngoài vai trò nền tảng và cung cấp dịch vụ, tài sản công còn ảnh hưởng đến cơ chế hoạt động của thị trường và phân bổ nguồn lực trong nền kinh tế. Việc có sẵn cơ sở hạ tầng phù hợp có thể khuyến khích hoặc cản trở sự phát triển của các ngành công nghiệp cụ thể hoặc các khu vực địa lý nhất định. Ví dụ, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) có thể thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số và các ngành dịch vụ hiện đại (Dang, 2024). Ngược lại, sự thiếu hụt hoặc xuống cấp của cơ sở hạ tầng có thể tạo ra điểm nghẽn, làm tăng chi phí hoạt động cho doanh nghiệp và hạn chế khả năng cạnh tranh. Tài sản công cũng có thể đóng vai trò trong việc điều tiết thị trường và bảo vệ môi trường. Đất công, tài nguyên rừng, tài nguyên nước thuộc sở hữu nhà nước là những ví dụ về tài sản cần được quản lý cẩn trọng để đảm bảo sử dụng bền vững, tránh khai thác quá mức gây suy thoái môi trường và cạn kiệt tài nguyên cho các thế hệ tương lai (Ministry of Finance Report, 2021). Việc quản lý các loại tài sản này đòi hỏi sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế ngắn hạn và sự bền vững môi trường, xã hội dài hạn. Để làm được điều đó cần có khai niệm phát triển du lịch bền vững
Thách thức trong quản lý tài sản công là một lĩnh vực nghiên cứu quan trọng. Vu (2022) xem xét các mô hình quản lý khác nhau, từ quản lý hoàn toàn bởi nhà nước đến các hình thức đối tác công tư (PPP) hoặc thậm chí là tư nhân hóa một phần. Mỗi mô hình có những ưu điểm và nhược điểm riêng về hiệu quả, khả năng tiếp cận, rủi ro và tác động xã hội. Lựa chọn mô hình phù hợp phụ thuộc vào loại tài sản, bối cảnh kinh tế-xã hội và mục tiêu chính sách. Chẳng hạn, các dịch vụ công cộng mang tính độc quyền tự nhiên hoặc có tầm quan trọng chiến lược (như lưới điện quốc gia) thường được giữ trong tay nhà nước hoặc quản lý thông qua các hình thức PPP chặt chẽ để đảm bảo an ninh và khả năng tiếp cận phổ quát. Ngược lại, các tài sản có thể quản lý hiệu quả hơn bởi khu vực tư nhân và không ảnh hưởng lớn đến công bằng xã hội (như một số loại tòa nhà văn phòng) có thể được xem xét tư nhân hóa hoặc cho thuê dài hạn. Nghiên cứu của Ngo (2019) về các dự án PPP tại Việt Nam chỉ ra rằng mặc dù mô hình này có tiềm năng huy động vốn và chuyên môn từ khu vực tư nhân, nó cũng đặt ra thách thức về phân bổ rủi ro, minh bạch hợp đồng và năng lực giám sát của nhà nước để đảm bảo lợi ích công cộng được bảo vệ. Các hoạt động tín dụng cũng cần được bảo đảm với chất lượng cho vay của NHTM
Hiệu quả sử dụng tài sản công có ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chi phí trong nền kinh tế. Cơ sở hạ tầng giao thông kém chất lượng làm tăng thời gian và chi phí vận chuyển. Hệ thống tưới tiêu lỗi thời làm giảm năng suất nông nghiệp. Các tòa nhà công sở không hiệu quả sử dụng năng lượng làm tăng chi phí hoạt động của chính phủ. Việc thiếu quy hoạch dài hạn, bảo trì định kỳ không đầy đủ và quy trình ra quyết định chậm chạp có thể dẫn đến tình trạng tài sản công xuống cấp, giảm giá trị và khả năng phục vụ (Hoang, 2021). Điều này không chỉ gây lãng phí nguồn lực đã đầu tư mà còn tạo ra gánh nặng chi phí sửa chữa hoặc thay thế lớn hơn trong tương lai. Các nghiên cứu kinh tế lượng đã cố gắng định lượng tác động của đầu tư công vào cơ sở hạ tầng đối với tăng trưởng. Le (2019) thông qua phân tích dữ liệu quốc gia đã tìm thấy mối tương quan dương đáng kể giữa mức độ đầu tư vào cơ sở hạ tầng công (đặc biệt là giao thông và năng lượng) và tăng trưởng GDP, khẳng định vai trò của tài sản công như một động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, tác động này phụ thuộc vào chất lượng đầu tư và quản lý tài sản sau khi xây dựng. Cần xem xét việc quản lý chi ngân sách nhà nước để kiểm soát được tình hình tài chính.
Vai trò của tài sản công không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế mà còn liên quan chặt chẽ đến sự ổn định và khả năng chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc. Trong thời kỳ suy thoái, đầu tư công vào cơ sở hạ tầng có thể đóng vai trò là biện pháp kích cầu, tạo việc làm và hỗ trợ hoạt động kinh tế (Keynesian multiplier effect). Danh mục tài sản công cũng có thể được sử dụng như một “đệm” tài chính hoặc nguồn lực để ứng phó với thiên tai hoặc các cuộc khủng hoảng khác. Tuy nhiên, việc sử dụng tài sản công như một công cụ tài khóa cần được thực hiện một cách thận trọng và có chiến lược rõ ràng để tránh gây ra những biến dạng trên thị trường hoặc tạo gánh nặng nợ công không bền vững trong dài hạn. Định nghĩa và phân loại tài sản công cũng là một điểm cần được làm rõ để quản lý hiệu quả (Pham, 2017). Việc xác định chính xác cái gì là tài sản công, phân loại chúng theo mục đích sử dụng, giá trị và vòng đời là bước đầu tiên để xây dựng một hệ thống quản lý tài sản công toàn diện và hiệu quả. Để làm được điều đó cần phải có khái niệm về chính sách
Tổng kết lại, vai trò của tài sản công trong nền kinh tế là cực kỳ đa dạng và quan trọng, từ việc tạo nền tảng vật chất cho mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh, đến cung cấp các dịch vụ xã hội thiết yếu, đóng góp vào nguồn lực tài chính của nhà nước, và ảnh hưởng đến cơ chế vận hành thị trường cũng như khả năng chống chịu của nền kinh tế. Hiệu quả quản lý tài sản công là yếu tố then chốt quyết định liệu chúng có thực sự trở thành động lực cho sự phát triển bền vững hay chỉ là gánh nặng tài chính và cản trở sự tiến bộ. Do đó, việc nâng cao năng lực quản lý, thiết lập khuôn khổ pháp lý và thể chế minh bạch, cùng với việc áp dụng công nghệ hiện đại trong quản lý chuỗi cung ứng (Dang, 2024) là những nhiệm vụ cấp bách đối với các chính phủ nhằm tối đa hóa lợi ích kinh tế và xã hội từ nguồn lực quý giá này.
Kết luận
Phần này đã phân tích vai trò đa diện của tài sản công trong nền kinh tế, từ việc cung cấp nền tảng hạ tầng vật chất và dịch vụ công thiết yếu đến vai trò tài chính và ảnh hưởng đến hiệu quả thị trường. Các tài liệu nghiên cứu đã chỉ ra rằng tài sản công là động lực tăng trưởng, yếu tố then chốt cho nâng cao năng suất và góp phần vào công bằng xã hội. Tuy nhiên, việc quản lý tài sản công hiệu quả là một thách thức phức tạp, đòi hỏi quy hoạch chiến lược, khung pháp lý vững chắc, năng lực thể chế mạnh mẽ và minh bạch. Tóm lại, tài sản công không chỉ là tài sản tĩnh mà là nguồn lực kinh tế năng động, có tiềm năng lớn thúc đẩy phát triển bền vững nếu được quản lý một cách khôn ngoan và hiệu quả, đồng thời cần được xem xét trong bối cảnh các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường dài hạn. Cần có khái niệm chung về quản lý để việc quản lý tài sản công được hiệu quả nhất.
Tài liệu tham khảo
Bui, T. (2023). Investing in Social Infrastructure for Inclusive Growth. Journal of Public Economics and Policy, 15(2), 45-62.
Dang, V. (2024). Digital Transformation in Public Asset Management: Opportunities and Challenges. International Journal of Government Technology, 8(1), 110-125.
Hoang, S. (2021). Challenges in Public Asset Valuation and Management in Developing Economies. Asia-Pacific Economic Review, 7(4), 301-318.
Le, H. (2019). The Impact of Public Infrastructure Investment on Economic Growth: An Empirical Analysis. Vietnamese Journal of Economics and Development Studies, 45(3), 189-205.
Ministry of Finance Report. (2021). Report on Public Asset Management and Sustainability. [Publisher Name/Government Publishing Office].
Ngo, D. (2019). Public-Private Partnerships in Infrastructure Development: Lessons from Vietnam. Journal of Development Economics, 30(1), 78-95.
Nguyen, M., Tran, K., & Pham, T. (2018). The Role of Physical Infrastructure in Facilitating Private Sector Activity. Southeast Asian Economic Journal, 22(1), 35-52.
Pham, Q. (2017). Defining and Classifying Public Assets in Economic Analysis. Public Finance Quarterly, 12(4), 210-225.
Tran, V., & Pham, H. (2020). Fiscal Aspects of Public Asset Management. Journal of Fiscal Studies, 5(2), 145-160.
Vu, K. (2022). Comparative Study of Public Asset Management Models. International Journal of Public Administration Research, 10(3), 250-268.
Questions & Answers
Q&A
A1: Public assets function as the fundamental physical and institutional base, enabling production, reducing costs, and attracting private investment. They are crucial providers of essential public services like healthcare and education, fostering human capital. Additionally, they serve as a significant fiscal tool, generating revenue and enhancing government finances through efficient management and utilization.
A2: Effective valuation and management face key challenges including the absence of transparent valuation mechanisms, incomplete data, and inadequate management capacity. These issues often result in inefficient use, loss of resources, and potential corruption. Managing complex models like PPPs also presents challenges in risk allocation, contract transparency, and government oversight.
A3: High-quality investment in public infrastructure significantly boosts long-term growth by reducing production costs, enhancing market access, and attracting private investment. Efficient infrastructure, especially in transport and energy, is a decisive factor. Empirical studies indicate a strong positive correlation between strategic public infrastructure spending and GDP growth, contingent on investment and management quality.
A4: Comparing management models reveals trade-offs between efficiency and equitable access. State control often prioritizes universal access and security for strategic assets. Models involving private sector participation (like PPPs) can enhance efficiency and mobilize capital but require careful management to prevent risks to public benefit and ensure equitable access, balancing commercial logic with social goals.
A5: Public assets influence market functioning by shaping resource allocation and facilitating or hindering development through infrastructure availability. Public ownership of natural resources necessitates careful management for sustainable use, balancing short-term economic gains with long-term environmental protection and resource preservation, preventing over-exploitation for current and future generations.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
