Cấu Thành Tổ Chức Chính Quyền Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương: Hội Đồng Nhân Dân và Ủy Ban Nhân Dân
Bài viết này phân tích cấu trúc tổ chức của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương, tập trung vào vai trò và mối quan hệ giữa Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND), dựa trên các trích xuất từ chương 1 và 2 của luận án “Tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương ở Việt Nam”.
1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
1.1. Khái niệm chính quyền địa phương
Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là một cấp, một loại hình của chính quyền địa phương. Do đó, trước khi có quan niệm về chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương, cần xem xét nó trong nhận thức chung về chính quyền địa phương.
Ở bình diện chung nhất, chính quyền địa phương hiện được nhận thức là chính quyền dưới cấp Trung ương, trực tiếp quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa phương. Cụ thể hơn về chính quyền địa phương, người ta có thể mô tả về nó qua tập hợp các dấu hiệu đáng chú ý hoặc có tính đặc trưng. Theo đó, chính quyền địa phương là chính quyền thành phố, thị xã, quận, hoặc bang; là cơ quan quản lý đối với khu vực địa lý nhỏ; chính quyền có các quan chức được bầu ra, thực hiện việc thu thuế, và làm nhiều việc mà chính phủ quốc gia có thể làm theo thẩm quyền. Chính quyền địa phương thường chỉ kiểm soát khu vực địa lý cụ thể, không thể thực thi pháp luật vượt quá thẩm quyền pháp lý của mình.
Trong các nghiên cứu về chính quyền địa phương, cũng thấy có một số nghiên cứu xác định nội hàm khái niệm chính quyền địa phương. Có tác giả cho rằng thuật ngữ chính quyền địa phương có thể được hiểu rộng hay hẹp, nhưng điểm nhận thức chung thống nhất chỉ cơ quan được lập ra của/cho địa phương do bầu cử hay bổ nhiệm quản lý công việc ở địa phương, mỗi cấp chính quyền địa phương thường có hai loại cơ quan là cơ quan hội đồng và cơ quan hành chính nhà nước.
Ở Việt Nam, chính quyền địa phương được hiểu là hệ thống các cơ quan nhà nước được nhân dân ở địa phương lập ra trên các đơn vị hành chính. Các cơ quan này gồm hai loại là Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân. Như thế, nói chung, số lượng các đơn vị hành chính quyết định số lượng cơ quan CQĐP hay là bộ máy quản lý, điều hành ở các đơn vị lãnh thổ là sự biểu hiện bên ngoài của việc thiết lập quyền lực trên đơn vị lãnh thổ.
Trên cơ sở nhận thức như vậy và qua nghiên cứu các định nghĩa về chính quyền địa phương, quan niệm về chính quyền địa phương được hiểu trong luận án là: Chính quyền địa phương là những thiết chế nhà nước, hay thiết chế tự quản của cộng đồng lãnh thổ địa phương, là những pháp nhân công quyền được thành lập một cách hợp hiến và hợp pháp và phù hợp với đặc điểm, điều kiện của địa phương để quản lý, điều hành mọi mặt đời sống nhà nước, xã hội, bảo đảm các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trên một đơn vị hành chính – lãnh thổ của một quốc gia, trong giới hạn thẩm quyền, thủ tục, cách thức nhất định do pháp luật quy định .
1.2. Khái niệm chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam hiện nay được phân định như sau: Nước chia thành tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Tỉnh chia thành huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh; thành phố trực thuộc Trung ương chia thành quận, huyện, thị xã và đơn vị hành chính tương đương; Huyện chia thành xã, thị trấn; thị xã và thành phố thuộc tỉnh chia thành phường và xã; quận chia thành phường; Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.
Hiện nay, khi đô thị hóa và tự quản địa phương là xu hướng phổ biến trên thế giới thì số các nước có thành phố trực thuộc Trung ương có thể nói là rất ít. Với các lý do cụ thể, chỉ thấy chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương ngoài Việt Nam là một số nước như Trung Quốc, Hàn Quốc.
Theo đó, chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là chính quyền đô thị – pháp nhân công quyền được tổ chức ở đơn vị hành chính thành phố trực thuộc Trung ương nhằm thực hiện quản lý nhà nước trên địa bàn hành chính – lãnh thổ và đảm bảo quyền cơ bản của công dân, bảo đảm cung ứng các dịch vụ công ở thành phố.
1.3. Đặc điểm của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
- Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là chính quyền được tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ.
- Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là chính quyền mà phần chủ yếu là hoạt động có tính chất đô thị.
- Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là chính quyền có tính chất giao thời, với cả vùng đô thị và nông thôn.
- Cấu trúc chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương được phân thành nhiều cấp hành chính.
- Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của quốc gia.
- Chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương chịu sự chi phối của các yếu tố đặc thù địa phương.
- Việc điều chỉnh và quản lý của nhà nước phải tương thích với các điều kiện kinh tế – xã hội.
1.4. Vị trí và vai trò của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
- Vị trí: Là cấp chính quyền địa phương cấp tỉnh, đầu mối của quan hệ Trung ương – địa phương, đồng thời bảo đảm sự thống nhất quản lý của bộ máy nhà nước.
- Vai trò:
- Đảm bảo tác động của chính quyền Trung ương đến địa phương.
- Cung cấp các dịch vụ công cho người dân.
- Đóng góp vào sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và an ninh địa phương.
2. Nguyên tắc và cấu thành tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
2.1. Nguyên tắc tổ chức
- Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật.
- Tập trung dân chủ.
- Phục vụ Nhân dân, chịu sự giám sát của Nhân dân.
- Hiện đại, minh bạch, trách nhiệm giải trình.
- Hội đồng nhân dân làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số.
- Ủy ban nhân dân hoạt động theo chế độ tập thể kết hợp với trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân.
- Bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp hành chính nhà nước.
- Phân định thẩm quyền quản lý hợp lý cho các cấp, các bộ phận.
- Bảo đảm sự tham gia của công dân vào công việc quản lý một cách dân chủ.
- Tổ chức chính quyền phù hợp với đặc điểm cơ sở hạ tầng kỹ thuật và cơ sở hạ tầng xã hội.
2.2. Cấu thành tổ chức
- Hội đồng nhân dân (HĐND): Cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân.
- Ủy ban nhân dân (UBND): Cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, thực hiện chức năng quản lý nhà nước và điều hành các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội.
- Các cơ quan chuyên môn: Các sở, ban, ngành thuộc UBND, tham mưu và giúp UBND thực hiện chức năng quản lý nhà nước theo ngành, lĩnh vực.
2.3. Các mối quan hệ cơ bản
- Quan hệ giữa chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương và cấp ủy Đảng.
- Quan hệ giữa chính quyền và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị – xã hội.
- Quan hệ giữa chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương với chính quyền cấp trên trực tiếp.
- Quan hệ giữa chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương với chính quyền cấp dưới.
- Quan hệ bên trong của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương (giữa HĐND và UBND, giữa các thành viên UBND, giữa UBND và các cơ quan chuyên môn).
3. Các yếu tố tác động đến tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương
3.1. Yếu tố kinh tế
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và quá trình hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra những đòi hỏi mới về tổ chức và hoạt động của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương.
3.2. Yếu tố chính trị – pháp lý
Yêu cầu hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, đổi mới quản trị nhà nước và cải cách hành chính đòi hỏi chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương phải hoạt động hiệu lực, hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm giải trình.
3.3. Yếu tố xã hội
Dân chủ trong đời sống chính trị – xã hội ở đô thị đòi hỏi chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương phải bảo đảm quyền tham gia của người dân vào quá trình quản lý nhà nước.
3.4. Yếu tố khoa học và công nghệ
Sự phát triển của khoa học và công nghệ tạo ra những cơ hội và thách thức mới cho việc tổ chức và hoạt động của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương.
3.5. Yếu tố tự nhiên và xã hội đô thị
Điều kiện tự nhiên và xã hội đô thị ảnh hưởng đến việc xác định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương.
4. Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam
Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc trung ương tại một số quốc gia như Berlin (Đức), Paris (Pháp) và Bắc Kinh (Trung Quốc) cung cấp những bài học quý giá cho Việt Nam.
Các bài học kinh nghiệm chính:
- Tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.
- Phân quyền, tự chủ và tự chịu trách nhiệm cho chính quyền địa phương.
- Xây dựng mô hình cộng đồng thống nhất, hoàn chỉnh.
Kết luận
Việc nghiên cứu và hoàn thiện tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương là một nhiệm vụ quan trọng, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Bài viết này đã trình bày một số vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương, đồng thời đề xuất một số giải pháp để đổi mới mô hình tổ chức này trong thời gian tới.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
