Hợp đồng tương lai là một sản phẩm được giao dịch rộng rãi tại các TTCK lớn của thế giới như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc… Do đó đã có nhiều công trình nghiên cứu đưa ra định nghĩa về loại sản phẩm này, có thể kể đến một số các định nghĩa như sau:

Theo giáo trình đào tạo chứng chỉ CIIA của Thụy Sỹ, “hợp đồng tương lai là một hợp đồng giữa hai bên được chuẩn hóa mà theo đó một bên (bên bán) đồng ý giao cho bên kia (bên mua) tại một thời điểm trong tương lai (ngày đáo hạn, hoặc ngày giao hàng) một khối lượng hoặc số lượng (quy mô hợp đồng) của một loại tài sản nào đó (tài sản cơ bản hay còn gọi là tài sản gốc – underlying asset) với một mức giá đã được thỏa thuận trước (giá thụa) sẽ được thanh toán vào ngày giao hàng (nhưng phải được xác định tại thời điểm hai bên ký kết hợp đồng)”. HĐTL được giao dịch với một mức giá nào đó trên sàn giao dịch có tổ chức, sẽ xác định chất lượng của hàng hóa hoặc tài sản, số lượng, và ngày giao.

Theo Luật chứng khoán Việt Nam (2019), “HĐTL là loại CKPS niêm yết, xác nhận cam kết giữa các bên để thực hiện một trong các giao dịch sau đây:

– Mua hoặc bán số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định vào ngày đã xác định trong tương lai

– Thanh toán khoản chênh lệch giữa giá trị tài sản cơ sở đã được xác định tại thời điểm giao kết hợp đồng và giá trị tài sản cơ sở vào ngày đã xác định trong tương lai”.

John C.Hull nhận xét “HĐTL giống như hợp đồng kỳ hạn, HĐTL là thỏa thuận giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với một mức giá nhất định”. Tuy nhiên, không giống như hợp đồng kỳ hạn, HĐTL thường được giao dịch trên một sàn giao dịch. Để thực hiện giao dịch, sàn giao dịch chỉ định một số tính năng tiêu chuẩn hóa nhất định của hợp đồng. Vì hai bên trong hợp đồng không nhất thiết phải biết nhau, nên sàn giao dịch cũng cung cấp một cơ chế đảm bảo cho hai bên rằng hợp đồng sẽ được thực hiện.

Theo Robert L.Mcdonald (2013) trong cuốn “Derivatives market”: “HĐTL thể hiện cam kết mua hoặc bán một tài sản cơ bản vào một ngày nào đó trong tương lai. Bởi vì HĐTL được giao dịch trao đổi, chúng được tiêu chuẩn hóa và có ngày, địa điểm và thủ tục giao hàng cụ thể”.

Theo Robert E Whaley (2006) trong cuốn “Derivatives: markets, valuation, and risk management” cũng có nhận định“HĐTL giống như hợp đồng kỳ hạn, ngoại trừ việc biến động giá được điều chỉnh theo thị trường mỗi ngày thay vì đợi cho đến khi hợp đồng hết hạn và có một giao dịch thanh toán duy nhất, một lần và cho tất cả”. Nếu việc điều chỉnh theo giá thị trường tạo ra một khoản lợi nhuận trong suốt thời gian tồn tại của HĐTL, khoản lợi nhuận thu được có thể được tái đầu tư vào chứng khoán sinh lãi. Ngược lại, nếu việc điều chỉnh theo giá thị trường thua lỗ, thì khoản lỗ đó phải được bù đắp bằng tài sản chịu lãi hiện có hoặc đi vay với lãi suất phi rủi ro.

Theo TS. Đào Lê Minh (2016), trong cuốn “Giáo trình chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh” cho rằng “HĐTL là một thỏa thuận về việc mua bán một lượng tài sản cụ thể với mức giá xác định vào một thời điểm nhất định trong tương lai”.

Theo TS. Nguyễn Lê Cường (2017) trong cuốn “Giáo trình chứng khoán phái sinh”: “HĐTL là là một cam kết giữa hai bên để mua hoặc bán một số lượng tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá xác định trước”.

Dựa trên những tài liệu trên, có thể nhận thấy khái niệm về hợp đồng tương lai đã nêu ra được các chủ thể tham gia giao dịch hợp đồng tương lai, giá cả, qui trình và các nguyên tắc giao dịch cơ bản.

Từ những nhận định trên, có thể định nghĩa rằng “Hợp đồng tương lai là một hợp đồng thể hiện quan hệ mua – bán giữa hai chủ thể người mua và người bán, nhằm mua bán tài sản cơ sở cụ thể với giá đã thỏa thuận ngày hôm nay vào một ngày nào đó trong tương lai”.

Nguồn: Luận án Tài chính Ngân hàng “Nghiên cứu rủi ro trong đầu tư hợp đồng tương lai của nhà đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam“