Nghèo Đa Chiều: Thiếu Hụt Nhiều Mặt
Lời mở đầu
Nghèo đói không chỉ là tình trạng thiếu hụt về thu nhập, mà còn là sự thiếu thốn ở nhiều khía cạnh khác nhau của đời sống con người. Trong bối cảnh phát triển kinh tế – xã hội ngày càng phức tạp, khái niệm “nghèo đa chiều” ngày càng trở nên quan trọng, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của nghèo đói và xây dựng các chính sách giảm nghèo hiệu quả hơn. Phần này sẽ đi sâu vào khái niệm nghèo đa chiều, khám phá các chiều cạnh khác nhau của nghèo đói, đánh giá các phương pháp đo lường nghèo đa chiều, và phân tích tình hình nghèo đa chiều ở Việt Nam, đặc biệt là trong cộng đồng các dân tộc thiểu số (DTTS). Việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đa chiều là cơ sở quan trọng để đề xuất các giải pháp giảm nghèo phù hợp và bền vững.
Bản Chất và Các Chiều Cạnh của Nghèo Đa Chiều
Nghèo đa chiều (Multidimensional Poverty) là một khái niệm phức tạp, vượt ra khỏi định nghĩa truyền thống chỉ tập trung vào thu nhập. Nghèo đa chiều phản ánh tình trạng một người hoặc một hộ gia đình không được đáp ứng đầy đủ các nhu cầu cơ bản và quyền lợi thiết yếu trong cuộc sống, bao gồm cả vật chất và phi vật chất. Điều này bao gồm các khía cạnh như:
- Thu nhập và việc làm: Thiếu hụt về thu nhập ổn định và cơ hội việc làm phù hợp, đặc biệt là việc làm bền vững và có thu nhập đủ sống.
- Giáo dục: Khả năng tiếp cận giáo dục chất lượng, bao gồm cả trình độ học vấn và kỹ năng cần thiết để tham gia vào thị trường lao động.
- Y tế: Khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản, chăm sóc sức khỏe ban đầu và điều trị bệnh tật.
- Điều kiện sống: Chất lượng nhà ở, khả năng tiếp cận nước sạch, vệ sinh môi trường, điện và các tiện nghi cơ bản khác.
- An ninh lương thực: Khả năng tiếp cận nguồn lương thực đầy đủ, an toàn và dinh dưỡng.
- Quyền lực và tiếng nói: Khả năng tham gia vào quá trình ra quyết định, có tiếng nói trong cộng đồng và được bảo vệ trước sự phân biệt đối xử.
Alkire và Foster (2011) đã phát triển một phương pháp đo lường nghèo đa chiều dựa trên việc xác định các chiều cạnh của nghèo đói, các chỉ số cụ thể cho từng chiều, và một ngưỡng nghèo để xác định ai là người nghèo. Phương pháp này cho phép chúng ta đo lường cả tỷ lệ người nghèo và mức độ nghèo đói của họ.
Đo Lường Nghèo Đa Chiều: Phương Pháp và Thách Thức
Việc đo lường nghèo đa chiều đòi hỏi phải thu thập và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm cả dữ liệu định lượng (ví dụ: thu nhập, trình độ học vấn) và dữ liệu định tính (ví dụ: cảm nhận về cuộc sống, sự tham gia vào cộng đồng).
Một trong những phương pháp đo lường nghèo đa chiều phổ biến nhất là Chỉ số Nghèo Đa chiều (MPI) do Tổ chức Sáng kiến về Nghèo đói và Phát triển Con người Oxford (OPHI) và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) phát triển. MPI sử dụng 10 chỉ số trong ba chiều cạnh: sức khỏe, giáo dục và mức sống, để xác định những người nghèo đa chiều.
Tại Việt Nam, chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng từ năm 2015, bao gồm hai tiêu chí chính: thu nhập và mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, 2021). Các dịch vụ xã hội cơ bản bao gồm: việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và vệ sinh, thông tin.
Tuy nhiên, việc đo lường nghèo đa chiều cũng đối mặt với nhiều thách thức:
- Tính chủ quan: Việc lựa chọn các chiều cạnh và chỉ số đo lường nghèo đói có thể mang tính chủ quan, phản ánh giá trị và ưu tiên của người nghiên cứu hoặc nhà hoạch định chính sách.
- Khó khăn trong thu thập dữ liệu: Việc thu thập dữ liệu về các chiều cạnh phi vật chất của nghèo đói có thể khó khăn và tốn kém, đặc biệt là ở các vùng sâu vùng xa.
- Tính so sánh: Việc so sánh nghèo đa chiều giữa các quốc gia hoặc khu vực khác nhau có thể phức tạp do sự khác biệt về văn hóa, kinh tế và xã hội.
Nghèo Đa Chiều trong Cộng Đồng Các Dân Tộc Thiểu Số ở Việt Nam
Tình trạng nghèo đa chiều đặc biệt nghiêm trọng trong cộng đồng các DTTS ở Việt Nam. Theo các nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (WB, 2018) và Viện Khoa học Xã hội Việt Nam (2011), các DTTS thường gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, như giáo dục, y tế, nước sạch và vệ sinh.
Theo Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) [118] đã tổng kết các nhóm DTTS tại Việt Nam đang gặp bất lợi ở 6 yếu tố cơ bản dẫn đến kết quả sinh kế thấp hơn so với nhóm đa số, đó là bất lợi về tiếp cận giáo dục, tín dụng, đất sản xuất, di chuyển lao động, tiếp cận thị trường và định kiến của nhóm đa số đối với các nhóm DTTS.
Đời sống đồng bào DTTS đã có sự cải thiện về mọi mặt trong thời gian qua. Tuy nhiên, tỷ lệ nghèo trong đồng bào DTTS giảm còn chậm. Nghèo tại Việt Nam ngày càng tập trung ở đồng bào DTTS. Cụ thể, đồng bào DTTS chiếm dưới 15% tổng dân số cả nước nhưng lại chiếm 47% trong tổng số người nghèo vào năm 2010.
Theo Oxfam (2011), cuộc sống của đồng bào DTTS còn rất khó khăn với những bất lợi đa chiều, điển hình là bất lợi về điều kiện sống (nước sinh hoạt, nhà vệ sinh), việc làm phi nông nghiệp và chống đỡ rủi ro, tiếp cận thị trường. Tỷ lệ hộ thuần làm nông nghiệp còn khá cao, trong khi đây là một tiêu chí nghèo quan trọng theo nhận thức của người dân. Tình trạng “thiếu ăn” vào thời điểm “giáp hạt”, gặp bất lợi khi có thiên tai dịch bệnh vẫn là thách thức lớn đối với một bộ phận dân cư ở vùng DTTS.
Nghiên cứu của Trần Tiến Khai và Nguyễn Ngọc Danh [13] đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng tới sự nghèo của đồng bào dân tộc Raglai ở tỉnh Ninh Thuận, gồm: Trình độ học vấn thấp, thiếu kiến thức; Chi tiêu tiêu dùng không hợp lý; Các vấn đề về cơ sở hạ tầng.
Những yếu tố này tạo thành một vòng luẩn quẩn, khiến cho các DTTS khó có thể thoát khỏi nghèo đói.
Kết luận
Nghèo đa chiều là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi phải có cách tiếp cận toàn diện và đa ngành. Các chính sách giảm nghèo cần phải tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, tạo cơ hội kinh tế và nâng cao quyền lực cho người nghèo. Đặc biệt, cần có các chính sách và giải pháp phù hợp với đặc điểm văn hóa, kinh tế và xã hội của từng cộng đồng DTTS, nhằm đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển. Luận án này sẽ tiếp tục đi sâu vào các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo của hộ đồng bào DTTS tại khu vực Miền núi tỉnh Khánh Hòa, nhằm đề xuất các giải pháp giảm nghèo thiết thực và hiệu quả.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
