Khái niệm Hệ thống Ngân sách nhà nước

Hệ thống Ngân sách nhà nước là tổng thể ngân sách của các cấp chính quyền nhà nước. Tổ chức hệ thống ngân sách chịu tác động bởi nhiều yếu tố mà trước hết đó là chế độ xã hội của một nhà nước và phân chia lãnh thổ hành chính. Thông thường ở các nước hệ thống ngân sách được tổ chức phù hợp với hệ thống hành chính.

Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều có sự phân chia NSNN thành NSTW và NS địa phương (NS cấp dưới). Chẳng hạn, hệ thống Ngân sách nhà nước của Hoa Kỳ được tổ chức thành 3 cấp: NS liên bang, NS bang và NS cấp dưới bang. Ngân sách của liên bang và các bang về cơ bản là độc lập với nhau. Mỗi cấp ngân sách có quyền khai thác các nguồn thu trên địa bàn trong phạm vi quản lý để thực hiện các nhiệm vụ chi trên địa bàn.

Trung Quốc quy định mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách, hệ thống NSNN gồm 5 cấp: Trung ương; tỉnh (khu tự trị, thành phố trực thuộc); thành phố thuộc khu (châu tự trị); huyện (huyện tự trị, thành phố không thuộc khu, khu trực thuộc thành phố); xã (xã dân tộc, thị trấn). Tại các quốc gia, NSTW huy động các khoản thu lớn để bảo bảo thực hiện các nhiệm vụ quan trọng, chiến lược của quốc gia, có tác động sâu rộng tới xã hội. NSĐP huy động các khoản thu và đảm bảo các nhiệm vụ chi có tính chất địa phương.

Ở Việt Nam, NSNN bao gồm NSTW và NSĐP. NSTW là NS của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác ở trung ương; NSTW được sử dụng để thực hiện những nhiệm vụ quan trọng, chiến lược của quốc gia và hỗ trợ những địa phương chưa cân đối được thu, chi NS. NSĐP bao gồm NS của các cấp chính quyền địa phương (NS cấp tỉnh, NS cấp huyện, NS cấp xã). Mỗi một cấp chính quyền có một cấp NS để bảo đảm cho chính quyền đó hoạt động và thực hiện các nhiệm vụ được giao. NSĐP được phân cấp nguồn thu bảo đảm chủ động trong thực hiện những nhiệm vụ được giao.