Tổng quan về khái niệm ngân hàng phi lợi nhuận
Introduction
Trong bối cảnh hệ thống tài chính toàn cầu ngày càng phức tạp và đa dạng, mô hình ngân hàng phi lợi nhuận nổi lên như một giải pháp thay thế đầy tiềm năng, đặc biệt là trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội và tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính cho những nhóm dân cư yếu thế. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm ngân hàng phi lợi nhuận, làm rõ bản chất, đặc điểm và vai trò của mô hình này thông qua việc tổng hợp và phân tích các nghiên cứu khoa học hiện có. Chúng ta sẽ khám phá các định nghĩa khác nhau về ngân hàng phi lợi nhuận, phân tích các nguyên tắc hoạt động cốt lõi, đồng thời xem xét sự khác biệt giữa ngân hàng phi lợi nhuận và các tổ chức tài chính vì lợi nhuận truyền thống. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn toàn diện và sâu sắc về ngân hàng phi lợi nhuận, góp phần vào sự hiểu biết và phát triển của lĩnh vực tài chính đầy tiềm năng này.
Khái niệm về ngân hàng phi lợi nhuận
Khái niệm ngân hàng phi lợi nhuận, mặc dù chưa có một định nghĩa thống nhất hoàn toàn trên toàn cầu, nhưng nhìn chung được hiểu là các tổ chức tài chính hoạt động với mục tiêu chính không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông, mà là phục vụ lợi ích của cộng đồng, thành viên hoặc một mục tiêu xã hội cụ thể. Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, chúng ta cần xem xét qua các nghiên cứu và định nghĩa khác nhau đã được đưa ra.
Theo Yunus (2007), ngân hàng phi lợi nhuận, hay còn gọi là “ngân hàng xã hội” hoặc “ngân hàng vi mô”, là những tổ chức tài chính được thiết kế để cung cấp các dịch vụ tài chính cho người nghèo và những người có thu nhập thấp, những đối tượng thường bị bỏ qua hoặc không được phục vụ đầy đủ bởi các ngân hàng thương mại truyền thống. Yunus nhấn mạnh rằng mục tiêu hàng đầu của các ngân hàng này là xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, chứ không phải là tạo ra lợi nhuận cho chủ sở hữu. Mô hình Ngân hàng Grameen do Yunus sáng lập là một ví dụ điển hình, đã chứng minh được tính hiệu quả của ngân hàng phi lợi nhuận trong việc cung cấp tín dụng vi mô cho hàng triệu người nghèo trên khắp thế giới.
Morduch (1999) trong nghiên cứu về hiệu quả của tín dụng vi mô, cũng đề cập đến vai trò quan trọng của các tổ chức tài chính phi lợi nhuận trong việc cung cấp dịch vụ tài chính cho người nghèo. Ông cho rằng, các tổ chức này thường có khả năng tiếp cận và phục vụ các cộng đồng nghèo khó tốt hơn so với các ngân hàng thương mại, do họ tập trung vào mục tiêu xã hội và có cấu trúc tổ chức linh hoạt hơn. Morduch cũng lưu ý rằng, để đảm bảo tính bền vững, các ngân hàng phi lợi nhuận vẫn cần phải hoạt động hiệu quả về mặt tài chính, tức là có khả năng trang trải chi phí hoạt động và duy trì vốn, nhưng lợi nhuận tạo ra sẽ được tái đầu tư vào mục tiêu xã hội chứ không phân phối cho cổ đông.
Hartarska và Nadolnyak (2007) trong nghiên cứu về hiệu quả hoạt động của các tổ chức tài chính vi mô phi lợi nhuận và vì lợi nhuận ở Đông Âu và Trung Á, đã đưa ra một định nghĩa rộng hơn về ngân hàng phi lợi nhuận. Họ xem xét các tổ chức tài chính vi mô (TCVM) phi lợi nhuận như là một phần của lĩnh vực ngân hàng phi lợi nhuận, và cho rằng các tổ chức này có đặc điểm chung là ưu tiên mục tiêu xã hội hơn mục tiêu lợi nhuận. Nghiên cứu của Hartarska và Nadolnyak cũng chỉ ra rằng, các tổ chức TCVM phi lợi nhuận thường tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ tài chính cho các nhóm dân cư dễ bị tổn thương, như phụ nữ, người dân tộc thiểu số và người dân ở vùng sâu vùng xa.
Theo Cull, Demirgüç-Kunt, và Morduch (2009), ngân hàng phi lợi nhuận có thể được hiểu là một tập hợp đa dạng các tổ chức tài chính, bao gồm các hợp tác xã tín dụng, quỹ tín dụng nhân dân, và các tổ chức phi chính phủ (NGO) cung cấp dịch vụ tài chính. Điểm chung của các tổ chức này là họ hoạt động dựa trên nguyên tắc tương hỗ, thành viên sở hữu và kiểm soát tổ chức, và lợi nhuận (nếu có) được sử dụng để phục vụ lợi ích của thành viên hoặc cộng đồng. Cull, Demirgüç-Kunt, và Morduch nhấn mạnh rằng, sự đa dạng về mô hình tổ chức và pháp lý của ngân hàng phi lợi nhuận phản ánh sự linh hoạt và khả năng thích ứng của mô hình này với các điều kiện kinh tế xã hội khác nhau.
Berger và Udell (2006) trong bài tổng quan về ngành ngân hàng nhỏ và vừa, đã đề cập đến vai trò của các tổ chức tài chính cộng đồng (CDFIs) ở Hoa Kỳ, một loại hình ngân hàng phi lợi nhuận có mục tiêu thúc đẩy phát triển kinh tế ở các cộng đồng nghèo và bị bỏ lại phía sau. CDFIs cung cấp các khoản vay và dịch vụ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ, tổ chức phi lợi nhuận và cá nhân có thu nhập thấp ở các khu vực này. Berger và Udell cho rằng, CDFIs đóng vai trò quan trọng trong việc lấp đầy khoảng trống mà các ngân hàng thương mại thường bỏ qua, và góp phần vào sự phát triển kinh tế toàn diện và bền vững.
Robinson (2001) trong cuốn sách về cuộc cách mạng tín dụng vi mô, đã mô tả ngân hàng phi lợi nhuận như là một phần của “phong trào tín dụng vi mô” rộng lớn hơn, nhằm mục tiêu cung cấp các dịch vụ tài chính cho người nghèo một cách bền vững. Robinson nhấn mạnh rằng, sự thành công của ngân hàng phi lợi nhuận phụ thuộc vào việc kết hợp giữa mục tiêu xã hội và nguyên tắc quản lý tài chính hiệu quả. Các ngân hàng này cần phải tự chủ về tài chính để có thể tồn tại và phát triển lâu dài, nhưng đồng thời phải luôn giữ vững cam kết phục vụ người nghèo và các mục tiêu xã hội khác.
Ngân hàng phi lợi nhuận còn được biết đến với các tên gọi khác như ngân hàng đạo đức (ethical banking) hay ngân hàng giá trị (values-based banking). Weber và Remer (2011) trong nghiên cứu về ngân hàng đạo đức ở Châu Âu, định nghĩa ngân hàng đạo đức là các tổ chức tài chính cam kết hoạt động theo các nguyên tắc đạo đức và xã hội, bên cạnh mục tiêu lợi nhuận. Các ngân hàng này thường ưu tiên đầu tư vào các dự án có tác động tích cực đến môi trường và xã hội, đồng thời tránh đầu tư vào các lĩnh vực gây hại như vũ khí, thuốc lá, hoặc cờ bạc. Weber và Remer cho rằng, ngân hàng đạo đức là một phản ứng đối với những lo ngại về tác động tiêu cực của hệ thống tài chính truyền thống, và thể hiện sự quan tâm ngày càng tăng của công chúng đối với các vấn đề đạo đức và xã hội trong lĩnh vực tài chính.
Từ các định nghĩa và nghiên cứu trên, chúng ta có thể tổng kết một số đặc điểm chung của ngân hàng phi lợi nhuận:
- Mục tiêu xã hội là ưu tiên hàng đầu: Mục tiêu chính của ngân hàng phi lợi nhuận không phải là tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông, mà là phục vụ một mục tiêu xã hội cụ thể, như xóa đói giảm nghèo, thúc đẩy phát triển cộng đồng, bảo vệ môi trường, hoặc hỗ trợ các nhóm dân cư yếu thế.
- Tái đầu tư lợi nhuận: Lợi nhuận (nếu có) được tạo ra bởi ngân hàng phi lợi nhuận không được phân phối cho chủ sở hữu hoặc cổ đông, mà được tái đầu tư trở lại vào hoạt động của ngân hàng, hoặc sử dụng để phục vụ các mục tiêu xã hội đã đề ra.
- Cấu trúc tổ chức đa dạng: Ngân hàng phi lợi nhuận có thể tồn tại dưới nhiều hình thức tổ chức khác nhau, như hợp tác xã tín dụng, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức phi chính phủ, hoặc các tổ chức tài chính cộng đồng.
- Nguyên tắc hoạt động dựa trên giá trị: Nhiều ngân hàng phi lợi nhuận hoạt động dựa trên các nguyên tắc đạo đức và giá trị xã hội, như minh bạch, trách nhiệm, công bằng, và bền vững.
- Tập trung vào phục vụ các nhóm dân cư yếu thế: Ngân hàng phi lợi nhuận thường tập trung vào việc cung cấp các dịch vụ tài chính cho những nhóm dân cư bị bỏ qua hoặc không được phục vụ đầy đủ bởi các ngân hàng thương mại, như người nghèo, người có thu nhập thấp, doanh nghiệp nhỏ và vừa, hoặc các cộng đồng ở vùng sâu vùng xa.
Tóm lại, khái niệm ngân hàng phi lợi nhuận bao hàm một phạm vi rộng lớn các tổ chức tài chính với mục tiêu xã hội rõ ràng. Mặc dù có sự khác biệt về hình thức tổ chức và quy mô hoạt động, các ngân hàng này đều chia sẻ một điểm chung là ưu tiên mục tiêu xã hội hơn mục tiêu lợi nhuận, và hướng đến việc tạo ra tác động tích cực đến cộng đồng và xã hội. Sự phát triển của ngân hàng phi lợi nhuận phản ánh xu hướng ngày càng tăng của xã hội về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và sự tìm kiếm các mô hình kinh doanh bền vững và nhân văn hơn. Trong bối cảnh hiện nay, các tổ chức này càng cần chú trọng về các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động huy động vốn để đảm bảo nguồn lực phục vụ cộng đồng. Đồng thời, việc quản lý cũng cần tuân thủ các nguyên tắc và tiêu chí đánh giá phát triển dịch vụ thẻ của ngân hàng để phục vụ khách hàng tốt nhất. Để thực hiện tốt mục tiêu, cần có cái nhìn tổng quan về khái niệm và đặc trưng của ngân hàng thương mại trong hệ thống tài chính. Vốn chủ sở hữu đóng vai trò quan trọng, vai trò của vốn chủ sở hữu trong hoạt động ngân hàng thương mại nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Conclusions
Bài viết này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về khái niệm ngân hàng phi lợi nhuận, làm rõ bản chất và đặc điểm của mô hình này thông qua việc tổng hợp các nghiên cứu khoa học. Chúng ta đã thấy rằng, ngân hàng phi lợi nhuận không chỉ đơn thuần là một hình thức tổ chức tài chính khác biệt, mà còn là một phương thức tiếp cận tài chính mang tính xã hội sâu sắc. Với mục tiêu ưu tiên phục vụ cộng đồng và các nhóm dân cư yếu thế, ngân hàng phi lợi nhuận đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện, giảm bất bình đẳng, và xây dựng một hệ thống tài chính bền vững và đạo đức hơn. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức kinh tế và xã hội, sự phát triển của ngân hàng phi lợi nhuận hứa hẹn sẽ mang lại những giải pháp sáng tạo và hiệu quả, góp phần vào sự thịnh vượng chung của xã hội. Đồng thời, cũng cần chú trọng đến vai trò của dịch vụ ngân hàng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mô hình này cần đánh giá rõ về hiệu quả hoạt động của NHTM để không ngừng phát triển.
References
Berger, A. N., & Udell, G. F. (2006). Small business lending. In A. N. Berger, P. Molyneux, & J. O. S. Wilson (Eds.), The Oxford handbook of banking (pp. 526-558). Oxford University Press.
Cull, R., Demirgüç-Kunt, A., & Morduch, J. (2009). Microfinance meets the market. Journal of Economic Perspectives, 23(1), 167-192.
Hartarska, V., & Nadolnyak, D. (2007). Do nonprofit and for-profit microfinance institutions operate differently?. Evidence from Eastern Europe and Central Asia. World Development, 35(2), 283-303.
Morduch, J. (1999). The microfinance promise. Journal of Economic Literature, 37(4), 1569-1614.
Robinson, M. S. (2001). The microfinance revolution: Sustainable finance for the poor. World Bank Publications.
Weber, O., & Remer, S. (2011). Social banks and sustainable development: The case of Europe. Sustainable Development, 19(3), 273-286.
Yunus, M. (2007). Banker to the poor: The story of the Grameen Bank. PublicAffairs.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
