Kinh nghiệm về kinh tế tuần hoàn của một số quốc gia châu Á và những hàm ý cho Việt Nam

Kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu hướng tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu, đặc biệt tại châu Á – khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh và áp lực về cạn kiệt tài nguyên. Các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Singapore, và Thái Lan đã triển khai nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) mang lại hiệu quả kinh tế, môi trường và xã hội. Bài học từ họ gợi mở cho Việt Nam cơ hội xây dựng chính sách toàn diện, thúc đẩy liên kết công nghệ, hoàn thiện khung pháp lý, và nâng cao nhận thức cộng đồng để chuyển đổi sang mô hình phát triển bền vững.

Giới thiệu

Kinh tế tuần hoàn không chỉ là giải pháp ứng phó với khủng hoảng tài nguyên mà còn là động lực tăng trưởng cho các nền kinh tế châu Á trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu. Từ Nhật Bản đến Singapore, các quốc gia đã chứng minh tính khả thi của KTTH thông qua chiến lược đa dạng, từ chính sách quốc gia đến hợp tác liên ngành. Việt Nam, với cam kết giảm phát thải và hội nhập sâu rộng, cần tiếp thu kinh nghiệm quốc tế để thiết kế lộ trình chuyển đổi phù hợp, tận dụng lợi thế công nghệ và nguồn lực con người. Một yếu tố không thể thiếu trong phát triển kinh tế là quản trị nguồn nhân lực, giúp tối ưu hóa và khai thác hiệu quả nguồn lực này.

Kinh nghiệm về kinh tế tuần hoàn của một số quốc gia châu Á và những hàm ý cho Việt Nam

Nhật Bản tiên phong trong việc tích hợp KTTH vào ngành xây dựng, nơi chiếm 40% lượng chất thải toàn quốc. Từ đầu những năm 2000, chính phủ ban hành Luật Tái chế Tài nguyên, yêu cầu các công ty phân loại và tái chế 95% phế thải xây dựng[9]. Chiến lược “Tầm nhìn Kinh tế Tuần hoàn 2030” khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh dựa trên nguyên tắc 5R: Giảm thiểu (Reduce), Tái sử dụng (Reuse), Tái chế (Recycle), Làm mới (Refurbish), và Từ chối chất thải (Refuse)[13]. Ví dụ, công ty Taisei Corporation tái chế bê tông vỡ thành vật liệu nền đường, giảm 30% chi phí nguyên liệu[9]. Bài học cho Việt Nam là cần xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật cho vật liệu tái chế và ưu đãi thuế cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ tuần hoàn[16]. Ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc ứng dụng các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn.

Hàn Quốc tập trung vào hệ thống pháp lý chặt chẽ với Đạo luật Khung về Tuần hoàn Tài nguyên (FARC), thiết lập cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Các doanh nghiệp phải thu hồi và xử lý 75% bao bì nhựa, điện tử sau tiêu thụ, đồng thời chịu phạt nếu không đạt mục tiêu giảm phát thải[16]. Chương trình Hiệu quả Tài nguyên (REP) khuyến khích ngành công nghiệp sử dụng nguyên liệu thứ cấp, giúp tiết kiệm 2.5 tỷ USD/năm[16]. Tuy nhiên, Việt Nam cần lưu ý rào cản khi áp dụng EPR, như thiếu hạ tầng thu gom và năng lực tái chế hạn chế[14]. Giải pháp là triển khai thí điểm EPR tại các khu công nghiệp trọng điểm trước khi nhân rộng. Việc áp dụng lý thuyết về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR) cũng rất quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Trung Quốc triển khai KTTH qua ba cấp độ: vòng nhỏ (doanh nghiệp), vòng vừa (cụm công nghiệp), và vòng lớn (toàn quốc). Từ năm 2005, Chính phủ thiết lập 60 khu công nghiệp sinh thái, nơi chất thải của nhà máy này trở thành nguyên liệu đầu vào của nhà máy khác, giảm 45% lượng khí thải CO₂[11]. Chiến lược “Vành đai Con đường Tơ lụa Xanh” kết hợp đầu tư hạ tầng với nguyên tắc tuần hoàn, tạo đà cho xuất khẩu công nghệ tái chế[10]. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này bằng cách phát triển các cụm liên kết ngành – ví dụ, kết hợp nhà máy giấy với cơ sở sản xuất phân compost từ bùn thải[5]. Việc hình thành các cụm ngành có thể giúp tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm thiểu chất thải.

Singapore và Thái Lan chú trọng vào hợp tác công tư. Singapore xây dựng Quỹ Đổi mới Tuần hoàn (300 triệu SGD) để hỗ trợ doanh nghiệp SMEs nghiên cứu vật liệu thay thế nhựa[15]. Thái Lan áp dụng “Mô hình Bio-Circular-Green” (BCG) trong nông nghiệp, biến phụ phẩm lúa gạo thành nhiên liệu sinh học, tăng thu nhập cho nông dân 20%[15]. Điều này gợi ý Việt Nam cần thúc đẩy đối thoại chính sách giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường với hiệp hội ngành hàng, đồng thời xây dựng quỹ hỗ trợ chuyển giao công nghệ[17]. Phát triển nông nghiệp theo hướng du lịch cũng là một hướng đi tiềm năng.

Hàm ý chính sách cho Việt Nam bao gồm bốn trụ cột. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý: Sửa đổi Luật Bảo vệ Môi trường 2020 để bổ sung tiêu chí KTTH cụ thể, ví dụ tỷ lệ tái chế tối thiểu theo ngành[4]. Thứ hai, đầu tư hạ tầng số: Ứng dụng nền tảng IoT theo dõi vòng đời sản phẩm và tối ưu hóa chuỗi cung ứng[6]. Thứ ba, nâng cao nhận thức: Tích hợp nguyên lý KTTH vào chương trình giáo dục phổ thông và đào tạo nghề[8]. Thứ tư, thúc đẩy hợp tác quốc tế: Tham gia sáng kiến “ASEAN Circular Economy Framework” để tiếp cận công nghệ và thị trường[15]. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế tín dụng xanh, cho phép doanh nghiệp tuần hoàn tiếp cận vốn vay lãi suất thấp[17].

Kết luận

Kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, và các nước Đông Nam Á cho thấy kinh tế tuần hoàn không chỉ là giải pháp môi trường mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua tiết kiệm tài nguyên và tạo việc làm chất lượng cao. Để hiện thực hóa mô hình này, Việt Nam cần học hỏi cách tiếp cận tổng thể, kết hợp chính sách linh hoạt, công nghệ tiên tiến, và sự tham gia của toàn xã hội. Trọng tâm là xây dựng lộ trình chuyển đổi rõ ràng, ưu tiên ngành có tiềm năng tuần hoàn cao như nông nghiệp, xây dựng, và năng lượng tái tạo, đồng thời tận dụng cơ hội từ các FTA thế hệ mới để xuất khẩu sản phẩm du lịch.

Tài liệu tham khảo

1. https://moit.gov.vn/phat-trien-ben-vung/doanh-nghiep-doi-moi-cong-nghe-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan.html
2. https://iced.org.vn/mot-so-giai-phap-thuc-day-phat-trien-nen-kinh-te-tuan-hoan-tai-viet-nam/
3. https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx?ItemID=82601
4. https://vneconomy.vn/thuc-day-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-can-nhieu-su-no-luc-hon-nua.htm
5. https://datafiles.nghean.gov.vn/nan-ubnd/2916/steeringdocument/Kinh%20t%E1%BA%BF%20tu%E1%BA%A7n%20ho%C3%A0n%201%20-%20Ban%20Kinh%20t%E1%BA%BF%20TNMT%20(10.16.2024)-915235.pdf
6. https://mof.gov.vn/webcenter/ShowProperty?nodeId=%2FUCM12%2FMOFUCM187894%2F%2FidcPrimaryFile&revision=latestreleased&rid=1
7. https://kinhtevadubao.vn/day-manh-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-o-viet-nam-hien-nay-30757.html
8. https://media.chinhphu.vn/phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-giai-phap-cho-moi-truong-102241223163124926.htm
9. https://kinhtetrunguong.vn/kinh-te/kinh-tet-vi-mo/bai-hoc-kinh-te-tuan-hoan-trong-xay-dung-o-nhat.html
10. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/quan-triet-va-thuc-hien-nghi-quyet-dai-hoi-xiii-cua-dang/-/2018/821016/view_content
11. https://tapchitaichinh.vn/kinh-nghiem-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-tai-trung-quoc-va-bai-hoc-cho-viet-nam.html
12. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/826257/phat-trien-kinh-te-tuan-hoan–kinh-nghiem-cua-mot-so-nuoc-chau-au-va-ham-y-chinh-sach-doi-voi-viet-nam.aspx
13. https://thesaigontimes.vn/chien-luoc-kinh-te-tuan-hoan-lan-rong-ra-nhieu-nuoc/
14. https://kinhtetrunguong.vn/kinh-te/co-che-thuc-day-kinh-te-tuan-hoan.html
15. https://scp.gov.vn/tin-tuc/t13509/chinh-sach-kinh-te-tuan-hoan-cua-mot-so-quoc-gia-dong-nam-a-va-khuyen-nghi-cho-viet-nam
16. http://www.inas.gov.vn/1260-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-o-nhat-ban-han-quoc-va-bai-hoc-cho-viet-nam.html
17. https://diendandoanhnghiep.vn/can-thuc-hien-cac-chinh-sach-dai-han-de-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-10141890.html
18. https://thitruongtaichinhtiente.vn/chinh-sach-thuc-day-kinh-te-tuan-hoan-o-mot-so-nuoc-va-kinh-nghiem-cho-viet-nam-28765.html
19. https://baodautu.vn/viet-nam-can-cac-chinh-sach-dai-han-de-phat-trien-kinh-te-tuan-hoan-d224776.html
20. https://jstt.vn/index.php/vn/article/view/278

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm