Lý thuyết cơ cấu nguồn vốn tối ưu (optimal capital structure)

Lý thuyết này cho rằng, ở DN có tồn tại cơ cấu nguồn vốn tối ưu mà tại đó chi phí sử dụng vốn trung bình của doanh nghiệp là nhỏ nhất và giá trị của doanh nghiệp là cao nhất. Trên cở sở đó, cơ cấu nguồn vốn tối ưu được giải thích và xác định một cách định tính theo trình tự như sau:

– Khi DN sử dụng 100% vốn CSH, cơ cấu nguồn vốn không có nợ, DN không sử dụng đòn bẩy tài chính, DN không được hưởng những lợi thế từ việc đi vay. Chi phí sử dụng vốn bình quân cũng chính là chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu (WACC = re).

– Khi DN bắt đầu sử dụng nợ vay, việc đi vay đem lại những lợi ích vượt trội. Chi phí sử dụng vốn vay thấp hơn tỷ suất lợi nhuận, kết hợp với khoản lợi thuế từ vốn vay. Chi phí sử dụng vốn CSH cao hơn chi phí sử dụng vốn vay và thấp hơn tỷ suất sinh lời đòi hỏi cần thiết của nhà đầu tư thông thường. Do đó, DN có chi phí sử dụng vốn bình quân (WACC) giảm dần theo mức tăng của hệ số nợ.

– Khi DN tăng nợ vay, hệ số nợ tăng, chủ sở hữu đòi hỏi mức lợi tức cao hơn khiến chi phí sử dụng vốn CSH tăng lên. Đồng thời, khi hệ số nợ cao, nguy cơ DN mất khả năng thanh toán cao, chủ nợ đòi hỏi tỷ suất sinh lời cao hơn để bù đắp rủi ro. Từ đó làm chi phí sử dụng vốn từng nguồn tài trợ tăng lên, WACC của DN tăng dần theo mức tăng của hệ số nợ.

Lý thuyết cơ cấu nguồn vốn tối ưu cũng chỉ ra rằng, DN sử dụng nhiều nợ làm gia tăng rủi ro của DN nhưng lại đưa đến tỷ suất sinh lời kỳ vọng cao. Rủi ro gia tăng có khuynh hướng làm giảm giá cổ phiếu, nhưng tỷ suất sinh lời cao có khuynh hướng làm tăng giá cổ phiếu. Như vậy, lý thuyết cơ cấu nguồn vốn tối ưu dựa vào lá chắn thuế của DN khẳng định chi phí sử dụng vốn phụ thuộc vào cơ cấu nguồn vốn của DN. Cơ cấu nguồn vốn (đặc trưng bởi hệ số nợ) hay chính là mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận dành cho cổ đông. Cơ cấu nguồn vốn tối ưu là cơ cấu nguồn vốn cân đối hài hoà giữa rủi ro và tỷ suất sinh lời. Theo lý thuyết này, DN tồn tại một cơ cấu nguồn vốn tối ưu. Tại điểm WACC đổi chiều ta xác định được tỷ trọng nợ trong cơ cấu nguồn vốn là tối ưu (H*n).

Vậy cơ cấu nguồn vốn tối ưu là cơ cấu nguồn vốn làm cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận, qua đó tối đa hoá giá trị DN hay giá cổ phiếu của DN với chi phí sử dụng vốn là thấp nhất.

Sơ đồ 1.1: Đồ thị biểu diễn chi phí sử dụng vốn

Tuy nhiên, cơ cấu nguồn vốn tối ưu là vấn đề hết sức khó xác định về mặt định tính bởi yêu cầu phải lượng hoá được tất cả các thông số như phần lợi thuế từ nợ vay, chi phí phá sản phát sinh, rủi ro khi DN gia tăng nợ vay. Khoa học thực nghiệm đã sử dụng mô hình kinh tế lượng để giải quyết vấn đề này, nhưng nó cũng chỉ giải thích được phần nào về sự tương quan, vẫn còn những yếu tố không thể lượng hoá một cách chính xác nhưng lại có ảnh hưởng rất lớn như: yếu tố liên quan đến trình độ quản lý, sự ưa thích sử dụng nợ hay không của giảm đốc DN, rủi ro của ngành… Điều này còn khó xác định hơn khi các yếu tố cần lượng hoá liên tục biến đổi và không độc lập với nhau trong mối quan hệ với hệ số nợ của DN. Do đó, một cơ cấu nguồn vốn tối ưu cũng chỉ đúng tại một thời điểm cụ thể, chỉ phù hợp trong một giai đoạn nhất định.

Tóm lại, theo cách tiếp cận này, ở DN có tồn tại cơ cấu nguồn vốn tối ưu về mặt lý thuyết. Song, không có mô hình cơ cấu nguồn vốn tối ưu chung cho mọi DN, cũng không có cơ cấu nguồn vốn tối ưu cố định cho một DN trong suốt quá trình hoạt động. Tuy lý thuyết này không chỉ rõ chi phí sử dụng vốn CSH sẽ tăng bao nhiêu khi gia tăng hệ số nợ hay chi phí sử dụng vốn vay tăng bao nhiêu do nguy cơ vỡ nợ, nhưng đây là những cơ sở lý thuyết nền tảng giúp DN lượng hoá và xác định cơ cấu nguồn vốn tối ưu.