Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory): Hài hòa lợi ích để phát triển bền vững
Giới thiệu
Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder Theory) là một trong những nền tảng quan trọng trong lĩnh vực quản trị kinh doanh và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (CSR). Bài viết này đi sâu vào lý thuyết này, khám phá cách doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan khác nhau (cổ đông, người lao động, khách hàng, cộng đồng,…) để đạt được sự hài hòa và phát triển bền vững. Bài viết này đặc biệt hướng đến các nghiên cứu sinh và giảng viên đại học, cung cấp một cái nhìn tổng quan và chuyên sâu về lý thuyết các bên liên quan, đồng thời làm nổi bật các nghiên cứu liên quan và ứng dụng thực tế.
Tổng quan về Lý thuyết các bên liên quan
Định nghĩa
Theo R. Edward Freeman (1984), các bên liên quan là “bất kỳ nhóm hoặc cá nhân nào có thể ảnh hưởng hoặc bị ảnh hưởng bởi việc đạt mục tiêu của tổ chức”.
Các bên liên quan chủ yếu
Freeman phân loại các bên liên quan thành 4 nhóm chính:
- Nhóm quyền lực: Chính phủ, cơ quan Nhà nước, cổ đông, hội đồng quản trị.
- Đối tác kinh doanh: Người lao động, nhà cung ứng, hiệp hội thương mại, nhà cung cấp dịch vụ.
- Nhóm khách hàng.
- Các nhóm có ảnh hưởng bên ngoài: Cộng đồng, truyền thông, các bên khác.
Các cách phân loại khác
Các học giả khác cũng đưa ra các cách phân loại khác nhau về các bên liên quan, ví dụ:
- Clarkson (1995): Bên liên quan chính (sơ cấp) và bên liên quan phụ (thứ cấp).
- Carroll và Nasi (1997), Wheeler và Sillanpaa (1997), Crowther (2004): Các cách phân loại khác dựa trên mức độ ảnh hưởng và quyền lợi.
Tầm quan trọng của việc hài hòa lợi ích
Dù có nhiều cách phân loại, các học giả đều thống nhất rằng một công ty chỉ có thể tồn tại và phát triển bền vững nếu có khả năng đáp ứng nhu cầu và hài hòa lợi ích của tất cả các bên liên quan. Các bên liên quan cung cấp các nguồn lực quan trọng (vốn, lao động, doanh thu) và chịu rủi ro từ hành vi vô trách nhiệm của doanh nghiệp.
Lý thuyết các bên liên quan và CSR
Lý thuyết các bên liên quan giúp giải thích ảnh hưởng của các bên liên quan lên quyết định quản lý và các mô hình CSR, cũng như động lực thực hành CSR của doanh nghiệp.
CSR như một công cụ hài hòa lợi ích
CSR không chỉ là trách nhiệm đạo đức mà còn là một chiến lược để quản lý và cân bằng lợi ích của các bên liên quan. Doanh nghiệp thực hiện CSR để tránh mất nguồn lực quan trọng và giảm thiểu rủi ro do hành vi vô trách nhiệm.
Tạo lập giá trị chung (Creating Shared Value)
Học thuyết này (Porter và Kramer, 2002) nhấn mạnh đến việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thông qua việc lồng ghép CSR vào chiến lược kinh doanh. Doanh nghiệp và xã hội không phải là hai thực thể tách biệt mà phụ thuộc lẫn nhau. Việc tạo ra giá trị xã hội không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để doanh nghiệp đạt được thành công trong cạnh tranh.
Lý thuyết Ba điểm mấu chốt (Triple Bottom Line – TBL)
TBL (Elkington, 1994) yêu cầu doanh nghiệp cân bằng ba yếu tố: kinh tế (Profit), xã hội (People) và môi trường (Planet).
Chỉ khi một công ty quan tâm đến cả ba khía cạnh của TBL thì nó mới có thể được gọi là bền vững.
Các chiều cạnh của CSR theo A.Dahlsrud (2008)
Mô hình 5 chiều trong CSR. Đó là chiều về môi trường, chiều về xã hội, chiều về kinh tế, chiều về các bên hữu quan, và chiều về tinh thần tự giác của doanh nghiệp.
Các yếu tố ảnh hưởng đến CSR và vai trò của các bên liên quan
Các yếu tố bên ngoài
- Thể chế: Quy định pháp lý, chuẩn mực xã hội, áp lực từ chính phủ và các tổ chức quốc tế.
- Áp lực từ các bên liên quan: Khách hàng, người lao động, cộng đồng, tổ chức phi chính phủ.
Các yếu tố bên trong
- Lãnh đạo doanh nghiệp: Giá trị, tầm nhìn và cam kết của lãnh đạo đối với CSR.
- Nguồn lực: Tài chính, nhân lực, công nghệ.
- Văn hóa doanh nghiệp: Giá trị, chuẩn mực và hành vi khuyến khích CSR.
Vai trò của các bên liên quan trong thúc đẩy CSR
Các bên liên quan có thể gây áp lực hoặc tạo động lực cho doanh nghiệp thực hiện CSR. Doanh nghiệp cần lắng nghe và đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan để duy trì sự ủng hộ và đạt được lợi ích lâu dài.
Ứng dụng thực tế và kinh nghiệm quốc tế
Nhiều quốc gia và tổ chức đã phát triển các tiêu chuẩn và hướng dẫn CSR, như SA8000, ISO 26000, UNGC, GRI. Các doanh nghiệp có thể sử dụng các tiêu chuẩn này để xây dựng và đánh giá hiệu quả hoạt động CSR của mình.
Kinh nghiệm quốc tế
- Liên minh Châu Âu (EU): Khuyến khích báo cáo phi tài chính, thúc đẩy các chương trình đào tạo và nâng cao nhận thức về CSR.
- Trung Quốc và Ấn Độ: Luật hóa một số khía cạnh của CSR, yêu cầu doanh nghiệp thực hiện các hoạt động từ thiện và tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường.
Bài học cho Việt Nam
Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm quốc tế để xây dựng khung pháp lý và chính sách phù hợp, khuyến khích doanh nghiệp thực hiện CSR một cách hiệu quả và bền vững.
Kết luận
Lý thuyết các bên liên quan cung cấp một khung phân tích hữu ích để hiểu mối quan hệ giữa doanh nghiệp và xã hội. Bằng cách hài hòa lợi ích của các bên liên quan, doanh nghiệp có thể đạt được sự phát triển bền vững và đóng góp vào sự thịnh vượng chung của xã hội. Việc nghiên cứu và ứng dụng lý thuyết này là rất quan trọng đối với các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách và các nhà nghiên cứu trong bối cảnh kinh doanh ngày càng phức tạp và đòi hỏi trách nhiệm cao.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
