Thích Ứng Với Thiên Tai: Yếu Tố Quan Trọng Trong Giảm Thiệt Hại
Giới thiệu
Thiên tai là một trong những thách thức lớn nhất đối với sự phát triển bền vững, đặc biệt ở các quốc gia có nền kinh tế dựa vào nông nghiệp như Việt Nam. Biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan, đe dọa trực tiếp đến sinh kế và đời sống của hàng triệu người dân, nhất là những hộ nghèo. Trong bối cảnh này, thích ứng với thiên tai không chỉ là giải pháp tình thế mà còn là yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại và xây dựng một tương lai bền vững hơn. Bài viết này đi sâu vào vai trò của thích ứng trong giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, đặc biệt tập trung vào khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), nơi đang chịu ảnh hưởng nặng nề của xâm nhập mặn. Chúng tôi sẽ xem xét các nghiên cứu hiện có về vấn đề này, phân tích các chiến lược thích ứng hiệu quả, và đề xuất các giải pháp chính sách nhằm tăng cường khả năng chống chịu của cộng đồng trước những tác động tiêu cực của thiên tai. Bằng cách này, chúng tôi mong muốn đóng góp vào việc nâng cao nhận thức và thúc đẩy các hành động thiết thực để giảm thiểu rủi ro thiên tai và xây dựng một xã hội an toàn, thịnh vượng hơn.
1. Vai trò của thích ứng trong giảm thiểu thiệt hại do xâm nhập mặn
1.1. Thích ứng: Khái niệm và tầm quan trọng
Theo Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), thích ứng là quá trình điều chỉnh hệ thống tự nhiên hoặc con người để ứng phó với các tác động thực tế hoặc dự kiến của biến đổi khí hậu. Mục tiêu là giảm thiểu thiệt hại hoặc khai thác các cơ hội có lợi (IPCC, 2007).
Trong bối cảnh thiên tai, thích ứng bao gồm các biện pháp chủ động và bị động nhằm giảm thiểu rủi ro, tăng cường khả năng phục hồi và đảm bảo sinh kế bền vững cho cộng đồng. Tầm quan trọng của thích ứng càng được nhấn mạnh khi biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan, gây ra những thiệt hại nặng nề về kinh tế, xã hội và môi trường.
1.2. Thích ứng với xâm nhập mặn ở ĐBSCL: Tổng quan các nghiên cứu
ĐBSCL là một trong những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, đặc biệt là xâm nhập mặn. Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng xâm nhập mặn gây ra những thiệt hại đáng kể cho sản xuất nông nghiệp, ảnh hưởng đến nguồn nước sinh hoạt và làm gia tăng tình trạng nghèo đói (Anh và ctv., 2021).
Các nghiên cứu về thích ứng với xâm nhập mặn ở ĐBSCL tập trung vào nhiều khía cạnh khác nhau, bao gồm:
- Các giải pháp công trình: Xây dựng hệ thống đê điều, cống ngăn mặn, hồ chứa nước ngọt (Tổng cục Khí tượng thủy văn, 2019).
- Các giải pháp phi công trình: Thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, áp dụng các kỹ thuật canh tác tiên tiến, chuyển đổi sang các mô hình sinh kế thích ứng (Rate et al., 2023).
- Nâng cao năng lực cộng đồng: Tăng cường nhận thức, kiến thức về biến đổi khí hậu, kỹ năng quản lý rủi ro thiên tai (Tâm, 2017).
- Chính sách và thể chế: Xây dựng các chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng, bảo hiểm nông nghiệp, tăng cường sự tham gia của cộng đồng vào quá trình ra quyết định (World Bank, 2022).
1.3. Phân tích các chiến lược thích ứng hiệu quả dựa trên luận án của Lê Thị Kim Loan
Luận án tiến sĩ của Lê Thị Kim Loan “Phân tích tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế của hộ nghèo ở nông thôn vùng đồng bằng sông Cửu Long” (2024) cung cấp những bằng chứng quan trọng về hiệu quả của các chiến lược thích ứng khác nhau. Nghiên cứu này sử dụng khung sinh kế bền vững (Sustainable Livelihoods Framework) để đánh giá tác động của xâm nhập mặn đến các nguồn vốn sinh kế, chiến lược sinh kế và kết quả sinh kế của hộ nghèo.
Một trong những phát hiện quan trọng của luận án là xâm nhập mặn có tác động tiêu cực đáng kể đến các nguồn vốn sinh kế của hộ nghèo, đặc biệt là vốn tự nhiên và vốn tài chính. Điều này làm hạn chế khả năng thực hiện các chiến lược sinh kế bền vững và làm gia tăng nguy cơ nghèo đói.
Tuy nhiên, luận án cũng chỉ ra rằng các chiến lược thích ứng chủ động, như chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, áp dụng các kỹ thuật canh tác mới, có thể giúp giảm thiểu thiệt hại và cải thiện sinh kế cho hộ nghèo. Đặc biệt, việc chuyển đổi sang các mô hình sinh kế thích ứng với xâm nhập mặn, như nuôi tôm quảng canh, trồng các loại cây chịu mặn, có thể mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn và giúp hộ nghèo tăng cường khả năng chống chịu (Loan, 2024).
Luận án của Lê Thị Kim Loan cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cộng đồng và xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp. Cụ thể, cần tăng cường thông tin, kiến thức về biến đổi khí hậu và các giải pháp thích ứng cho người dân, đồng thời cung cấp các dịch vụ tài chính, tín dụng, bảo hiểm nông nghiệp để giúp hộ nghèo có thể tiếp cận các nguồn lực cần thiết để thực hiện các chiến lược thích ứng.
2. Giải pháp chính sách nhằm tăng cường khả năng thích ứng của cộng đồng
Dựa trên các nghiên cứu hiện có và phân tích từ luận án của Lê Thị Kim Loan, chúng tôi đề xuất một số giải pháp chính sách nhằm tăng cường khả năng thích ứng của cộng đồng trước những tác động tiêu cực của xâm nhập mặn:
- Đầu tư vào cơ sở hạ tầng thích ứng: Xây dựng và nâng cấp hệ thống đê điều, cống ngăn mặn, hồ chứa nước ngọt để đảm bảo nguồn nước cho sản xuất và sinh hoạt.
- Hỗ trợ chuyển đổi sinh kế: Cung cấp các khoản vay ưu đãi, đào tạo kỹ thuật, hỗ trợ tiếp thị sản phẩm cho các hộ gia đình chuyển đổi sang các mô hình sinh kế thích ứng với xâm nhập mặn.
- Nâng cao năng lực cộng đồng: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về biến đổi khí hậu, kỹ năng quản lý rủi ro thiên tai, các mô hình sinh kế thích ứng.
- Xây dựng chính sách bảo hiểm nông nghiệp: Cung cấp các sản phẩm bảo hiểm phù hợp để giảm thiểu rủi ro cho người sản xuất nông nghiệp.
- Tăng cường sự tham gia của cộng đồng: Tạo điều kiện cho người dân tham gia vào quá trình ra quyết định liên quan đến các chính sách, chương trình thích ứng.
Kết luận
Thích ứng với thiên tai, đặc biệt là xâm nhập mặn, là yếu tố then chốt để giảm thiểu thiệt hại và xây dựng một tương lai bền vững cho cộng đồng ở ĐBSCL. Các chiến lược thích ứng hiệu quả cần dựa trên việc nâng cao các nguồn vốn sinh kế, đặc biệt là vốn tự nhiên và vốn tài chính, đồng thời chú trọng đến việc nâng cao năng lực cộng đồng và xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp. Luận án của Lê Thị Kim Loan đã cung cấp những bằng chứng quan trọng về vai trò của thích ứng và các giải pháp chính sách cần thiết. Bằng cách kết hợp các giải pháp công trình và phi công trình, tăng cường sự tham gia của cộng đồng và xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp, chúng ta có thể giúp người dân ĐBSCL vượt qua những thách thức do xâm nhập mặn gây ra và xây dựng một cuộc sống an toàn, thịnh vượng hơn.
Tài liệu tham khảo
- Anh, N. T., Tín, N. H., Tiến, M. V,, & Hiên, N. T. M. (2021). Đánh giá tác động của xâm nhập mặn đến các nhóm xã hội ở vùng ven biển đồng bằng sông Cửu Long và đề xuất sửa đổi, hoàn thiện chính sách an sinh xã hội.
- IPCC (2007). Climate change 2007: The Scientific basis, contribution of working group I to the fourth assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. United Kingdom and New York: Cambridge University Press.
- Loan, L. T. K. (2024). Phân tích tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế của hộ nghèo ở nông thôn vùng đồng bằng sông Cửu Long. Luận án tiến sĩ, Trường Đại học Cần Thơ.
- Rate, T. K. S., Lee, J. Y., Ha, M. T., Cao, M. T., Nayga, R. M., & Yang, J. (2023). Effect of saline intrusion on rice production in the Mekong River Delta. Heliyon, 9(10), E20367.
- Tâm, H. T. (2017). Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức về biến đổi khí hậu của nông dân trồng lúa tỉnh Sóc Trăng.
- Tổng cục Khí tượng thủy văn (2019). Đồng bằng sông Cửu Long: Xâm nhập mặn phá mốc kỷ lục.
- World Bank (2022). Sử dụng đất nông nghiệp và sinh kế bền vững ở Đồng bằng sông Cửu Long: Các kịch bản và đề xuất chính sách.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
