Mối Quan Hệ Cơ Bản của Chính Quyền Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương: Trung Ương, Địa Phương và Người Dân

Bài viết này tập trung phân tích mối quan hệ cơ bản của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương với chính quyền Trung ương, các cấp chính quyền địa phương và người dân, dựa trên trích xuất nội dung từ chương 1 và 2 của luận án tiến sĩ luật học.

1. Tổng Quan Tình Hình Nghiên Cứu và Cơ Sở Lý Thuyết

1.1. Tình Hình Nghiên Cứu Chung về Chính Quyền Địa Phương

Nghiên cứu về chính quyền địa phương (CQĐP) và chính quyền đô thị (CQĐT) ở Việt Nam đã có một lịch sử phát triển đáng kể, đặc biệt từ năm 2003 khi Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân được ban hành. Các nghiên cứu này bao gồm:

• Các Đề Tài Khoa Học:
  • Đề tài “Tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương cơ sở các nước ASEAN” (2002), tập trung vào yếu tố tự quản.
  • Đề tài “Cải cách tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương đáp ứng các yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN” (2005), nhấn mạnh vào cung cấp luận cứ khoa học cho cải cách CQĐP.
  • Đề tài “Tổ chức quyền lực nhà nước ở địa phương trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” (2016), phân tích các yếu tố chi phối tổ chức quyền lực nhà nước ở địa phương.
  • Đề tài “Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân địa phương” (2013), làm rõ cơ sở lý luận và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng tổ chức và hoạt động của HĐND.
• Báo Cáo Dự Án:
  • Dự án “Điều tra thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân các cấp” (2013), tập trung vào hoàn thiện tổ chức và hoạt động của UBND các cấp.
• Các Sách Chuyên Khảo:
  • “Cải cách hành chính địa phương: Lý luận và thực tiễn” (1998), đề cập đến xu hướng cải cách chính quyền địa phương.
  • “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay” (2002), phân tích kinh nghiệm lịch sử và các mô hình tổ chức CQĐP trên thế giới.
  • “Đổi mới, hoàn thiện bộ máy nhà nước trong giai đoạn hiện nay” (2004), đề cập đến đổi mới chính quyền địa phương và đô thị trong điều kiện hội nhập quốc tế.
  • “Đổi mới, hoàn thiện bộ máy nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân vì nhân dân ở Việt Nam hiện nay” (2011), nhấn mạnh sự đa dạng hóa các mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐP.
  • “Tổ chức và hoạt động của CQĐP ở Việt Nam hiện nay” (2017), khái quát về CQĐP ở Việt Nam và kinh nghiệm tham khảo từ các nước trên thế giới.
  • Các công trình nghiên cứu nước ngoài như “Municipal and other local governments” (1950), “Serving and maintaining; Improve public administration in a competitive world” (2003), “Local Government Federal- decentralized systems Unitary – decentralized systems” (2008), “State and Local Government” (2011).
• Hội Thảo Khoa Học:
  • “Chính quyền địa phương trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam hiện nay” (2008), phân tích lý luận và thực tiễn của CQĐP.
  • Các hội thảo về sửa đổi Hiến pháp năm 1992 và chế định Chính phủ và CQĐP trong Hiến pháp (2012-2013).
• Luận Án Tiến Sĩ:
  • “Phân cấp quản lý và địa vị pháp lý của chính quyền địa phương trong quá trình cải cách bộ máy nhà nước Việt Nam” (2012).
  • “Tổ chức chính quyền địa phương theo hướng tự quản ở Việt Nam” (2013).
  • “Đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân ở Việt Nam hiện nay” (2013).
  • “Tổ chức đơn vị hành chính Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển” (2017).
  • “Phân cấp quản lý hành chính nhà nước giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay” (2017).
• Bài Tạp Chí:
  • Các bài viết về nguyên tắc và lý thuyết của CQĐP, tự quản địa phương, xây dựng Luật Tổ chức CQĐP, mô hình tự quản địa phương, và đổi mới pháp luật về tổ chức và hoạt động của CQĐP.

1.2. Nghiên Cứu về Chính Quyền Đô Thị và Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương

Nghiên cứu về CQĐT và thành phố trực thuộc Trung ương tập trung vào các khía cạnh sau:

• Đề Tài Nghiên Cứu:
  • Đề tài “Nội dung và phương thức tổ chức hoạt động quản lý của bộ máy nhà nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” (1995).
  • Đề tài “Nghiên cứu mô hình bộ máy chính quyền thành phố Hồ Chí Minh” (1998).
  • Đề tài “Đổi mới mô hình tổ chức chính quyền đô thị đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính” (1998).
  • Đề tài “Thiết lập mô hình tổ chức chính quyền đô thị” (2003).
  • Đề tài “Những luận cứ khoa học xây dựng chính quyền đô thị ở Hà Nội” (2014).
• Sách Chuyên Khảo:
  • “Hoàn thiện mô hình tổ chức và quản lý đô thị Hà Nội – Luận cứ và giải pháp” (2010).
  • “Giáo trình Quản lý nhà nước về đô thị” (2009).
  • “Local Government and Urban Affairs in International Perspective” (1991).
• Hội Thảo:
  • “Quản lý phát triển đô thị – Kinh nghiệm của CHLB Đức và thực tiễn Việt Nam” (2007).
  • “Nghiên cứu xây dựng mô hình tổ chức và quản lý nhà nước – Đặc thù của các đô thị tại các thành phố trực thuộc Trung ương, Việt Nam hiện nay” (2009).
  • “Tổ chức chính quyền đô thị ở Việt Nam” (2013).
  • “Phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương ở Việt Nam hiện nay – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” (2023).
  • “Mô hình chính quyền đô thị tại Việt Nam hiện nay – Thực tiễn thành phố Đà Nẵng” (2023).
• Luận Án, Luận Văn:
  • “Đổi mới mô hình chính quyền đô thị ở Việt Nam” (2010).
  • “Đổi mới tổ chức chính quyền đô thị ở nước ta hiện nay” (2012).
  • “Đổi mới tổ chức và hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước phường trong điều kiện cải cách hành chính ở nước ta” (2012).
  • “Tổ chức chính quyền đô thị tại các thành phố trực thuộc Trung ương đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” (2017).
• Bài Tạp Chí:
  • Các bài viết về đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị, xây dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phương, và hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của chính quyền đô thị.

1.3. Đánh Giá Tổng Quan và Những Vấn Đề Cần Nghiên Cứu Thêm

Các công trình nghiên cứu hiện tại đã đề cập đến nhiều khía cạnh chung về chính quyền địa phương và đô thị, nhưng vẫn còn những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu:

• Về lý luận: Cần làm rõ khái niệm, đặc điểm và vai trò của CQĐT, đặc biệt là CQ thành phố trực thuộc Trung Ương; phân loại CQĐT và nghiên cứu so sánh với các nước khác.
• Về thực tiễn: Đánh giá sâu hơn về ưu điểm, hạn chế của mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐT; phân tích tác động của các yếu tố như đô thị hóa, kinh tế thị trường, và quản trị nhà nước đến CQĐT.
• Về đề xuất: Đề xuất các giải pháp đổi mới CQĐT tương thích với các điều kiện mới, đảm bảo hiệu lực, hiệu quả và tính dân chủ.

1.4. Cơ Sở Lý Thuyết Nghiên Cứu

• Lý thuyết liên quan: Nghiên cứu tham khảo các lý thuyết về mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐP (tự quản địa phương, phân quyền, quản trị tốt).
• Mối quan hệ chủ thể và khách thể: Dựa trên cơ sở lý thuyết của khoa học quản lý về mối quan hệ giữa chủ thể (CQĐT) và khách thể (trật tự quản lý và lợi ích cư dân).
• Quản trị quốc gia hiện đại: Xem xét quản trị quốc gia không chỉ là quản lý nhà nước mà còn bao gồm quản lý xã hội và kinh tế của các tổ chức khác.

Giả thuyết khoa học: Mô hình CQĐT hiện nay cần có những điều chỉnh để tương thích với yêu cầu và điều kiện mới.

Câu hỏi nghiên cứu:

1. Cần nhận thức về tổ chức CQĐT và các nội dung liên quan như thế nào?
2. Pháp luật hiện hành và thực tiễn tổ chức CQĐT đã được thể hiện và cần đánh giá như thế nào?
3. Hoàn thiện, đổi mới mô hình tổ chức CQĐT cần dựa trên các định hướng và giải pháp cụ thể nào?

2. Những Vấn Đề Lý Luận về Tổ Chức Chính Quyền Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương

2.1. Khái Niệm, Đặc Điểm và Vai Trò của Chính Quyền Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương

• Khái niệm chính quyền địa phương: CQĐP là cấp chính quyền dưới Trung ương, trực tiếp quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội ở địa phương, được thành lập một cách hợp hiến, hợp pháp và phù hợp với đặc điểm địa phương.
• Khái niệm chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương: CQ thành phố trực thuộc Trung ương là chính quyền đô thị – pháp nhân công quyền được tổ chức ở đơn vị hành chính thành phố trực thuộc Trung ương nhằm thực hiện quản lý nhà nước trên địa bàn hành chính – lãnh thổ và đảm bảo quyền cơ bản của công dân, bảo đảm cung ứng các dịch vụ công ở thành phố.
• Đặc điểm của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương:
  • Tổ chức theo nguyên tắc tập trung dân chủ.
  • Hoạt động chủ yếu liên quan đến đô thị.
  • Có tính chất giao thời giữa đô thị và nông thôn.
  • Có thể có nhiều cấp chính quyền.
  • Đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội.
  • Tổ chức và hoạt động gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của chính quyền.
• Vị trí, vai trò của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương:
  • Là cấp chính quyền địa phương cấp tỉnh.
  • Đầu mối quan trọng trong quan hệ Trung ương – địa phương.
  • Tác động đến sự phát triển chung của quốc gia và các vùng đất nước.
  • Cung cấp các dịch vụ công thiết yếu và xây dựng nền hành chính phục vụ.

2.2. Nguyên Tắc, Cấu Thành Tổ Chức và Các Mối Quan Hệ Cơ Bản

• Nguyên tắc tổ chức chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương:
  • Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật.
  • Tập trung dân chủ.
  • Phục vụ Nhân dân.
  • Hiện đại, minh bạch.
  • HĐND làm việc theo chế độ hội nghị.
  • UBND hoạt động theo chế độ tập thể.
  • Bảo đảm quyền chủ động và trách nhiệm của các cấp.
  • Phân định thẩm quyền quản lý hợp lý.
  • Bảo đảm sự tham gia của công dân.
  • Phù hợp với đặc điểm cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội.
• Cấu thành tổ chức:
  • Phân chia đơn vị hành chính.
  • HĐND và UBND.
• Các mối quan hệ cơ bản:
  • Với cấp ủy Đảng.
  • Với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị – xã hội.
  • Với chính quyền cấp trên trực tiếp.
  • Với chính quyền cấp dưới.
  • Bên trong chính quyền thành phố (HĐND và UBND).

2.3. Các Yếu Tố Tác Động

• Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế.
• Yêu cầu hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, đổi mới quản trị nhà nước và cải cách hành chính.
• Yêu cầu về dân chủ của đời sống chính trị – xã hội ở đô thị.
• Sự phát triển của khoa học và công nghệ.
• Tác động của điều kiện tự nhiên và xã hội đô thị.

3. Tổ Chức Chính Quyền Thành Phố Trực Thuộc Trung Ương tại Một Số Quốc Gia và Bài Học

Nghiên cứu mô hình tổ chức CQ tại Berlin (Đức), Paris (Pháp), Bắc Kinh (Trung Quốc) để rút ra kinh nghiệm:

• Tổ chức bộ máy tinh gọn, cắt giảm tầng nấc trung gian.
• Đảm bảo quyền tự trị cho CQ, đi đôi với trách nhiệm giải trình.
• Xây dựng một mô hình cộng đồng thống nhất, hoàn chỉnh.

Kết luận

Bài viết này đã trình bày một cái nhìn tổng quan về mối quan hệ cơ bản của chính quyền thành phố trực thuộc Trung ương, các nguyên tắc, cấu thành, và các yếu tố tác động đến việc tổ chức chính quyền này. Hy vọng rằng, những thông tin này sẽ hữu ích cho các nghiên cứu sinh và giảng viên đại học trong quá trình nghiên cứu và giảng dạy về chính quyền địa phương ở Việt Nam.

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm