Tổng Quan về Khái Niệm Ngân Hàng Phát Triển Bền Vững
Introduction
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với những thách thức phức tạp về môi trường và xã hội, khái niệm phát triển bền vững đã nổi lên như một mô hình kinh tế và xã hội tiến bộ, hướng tới sự cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường và công bằng xã hội. Các ngân hàng, với vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính, không nằm ngoài xu hướng này và ngày càng thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến phát triển bền vững. Sự ra đời và phát triển của các ngân hàng phát triển bền vững (PTBV) đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong ngành ngân hàng, thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với các mục tiêu phát triển bền vững. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm ngân hàng PTBV, phân tích các đặc điểm, vai trò và những thách thức mà loại hình ngân hàng này đang đối diện, dựa trên tổng quan các nghiên cứu khoa học hiện hành.
Khái niệm về ngân hàng phát triển bền vững
Ngân hàng phát triển bền vững (PTBV) là một khái niệm đang ngày càng được quan tâm trong lĩnh vực tài chính, phản ánh sự chuyển dịch của ngành ngân hàng hướng tới các mục tiêu phát triển bền vững (PTBV). Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, chúng ta cần xem xét sự phát triển của tư duy về PTBV và cách nó được áp dụng trong lĩnh vực ngân hàng.
Khái niệm PTBV bắt nguồn từ những năm 1980, khi cộng đồng quốc tế bắt đầu nhận thức rõ hơn về những giới hạn của tăng trưởng kinh tế truyền thống và tác động tiêu cực của nó đến môi trường và xã hội. Báo cáo Brundtland năm 1987, với định nghĩa kinh điển về PTBV là “phát triển đáp ứng được nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai” (WCED, 1987), đã đặt nền móng cho sự phát triển của khái niệm này. Từ đó, PTBV không chỉ là một mục tiêu môi trường mà còn là một khuôn khổ toàn diện bao gồm ba trụ cột chính: kinh tế, xã hội và môi trường (Elkington, 1997).
Trong lĩnh vực tài chính, sự tích hợp các nguyên tắc PTBV đã dẫn đến sự xuất hiện của nhiều khái niệm liên quan như tài chính xanh, tài chính xã hội, đầu tư tác động và ngân hàng có trách nhiệm xã hội. Ngân hàng PTBV có thể được xem là một sự phát triển tự nhiên từ những khái niệm này, đại diện cho một cách tiếp cận toàn diện và chiến lược hơn để ngân hàng đóng góp vào PTBV.
Hiện nay, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất và được chấp nhận rộng rãi về ngân hàng PTBV. Tuy nhiên, có thể tổng hợp từ nhiều nguồn nghiên cứu để đưa ra một khái niệm mang tính bao quát. Theo Weber và Remer (2011), ngân hàng PTBV là các tổ chức tài chính “tích cực kết hợp các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG) vào các hoạt động kinh doanh cốt lõi của họ, từ chiến lược, sản phẩm và dịch vụ cho đến quản lý rủi ro và văn hóa doanh nghiệp”. Định nghĩa này nhấn mạnh sự tích hợp ESG vào mọi khía cạnh hoạt động của ngân hàng, không chỉ là một hoạt động phụ trợ hay trách nhiệm xã hội đơn thuần.
Một cách tiếp cận khác, được đề xuất bởi Jeucken (2010), tập trung vào mục tiêu và tác động của ngân hàng PTBV. Theo tác giả này, ngân hàng PTBV là những ngân hàng “chủ động tìm kiếm và tài trợ cho các dự án và hoạt động kinh doanh có tác động tích cực đến môi trường và xã hội, đồng thời đảm bảo lợi nhuận tài chính bền vững”. Định nghĩa này nhấn mạnh vai trò chủ động của ngân hàng trong việc thúc đẩy PTBV thông qua hoạt động cho vay và đầu tư, đồng thời vẫn duy trì sự bền vững về mặt tài chính.
Từ các định nghĩa trên, có thể rút ra một số đặc điểm chung của ngân hàng PTBV:
- Mục tiêu kép: Ngân hàng PTBV không chỉ theo đuổi mục tiêu lợi nhuận tài chính mà còn hướng tới các mục tiêu môi trường và xã hội cụ thể. Sự cân bằng giữa lợi nhuận và tác động xã hội/môi trường là yếu tố cốt lõi.
- Tích hợp ESG: Các yếu tố ESG được tích hợp một cách có hệ thống vào mọi hoạt động của ngân hàng, từ xây dựng chiến lược, phát triển sản phẩm, đánh giá rủi ro, quản lý hoạt động đến văn hóa doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi sự thay đổi sâu rộng trong cách ngân hàng vận hành và tư duy kinh doanh.
- Tập trung vào tác động: Ngân hàng PTBV chủ động tìm kiếm và tài trợ cho các dự án và hoạt động kinh doanh tạo ra tác động tích cực đến PTBV. Việc đo lường và quản lý tác động là một phần quan trọng trong hoạt động của ngân hàng.
- Hướng đến dài hạn: PTBV có bản chất là hướng đến tương lai, do đó ngân hàng PTBV cũng có tầm nhìn dài hạn, chú trọng đến sự bền vững của cả hoạt động kinh doanh và các tác động đến xã hội và môi trường trong dài hạn.
- Tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Ngân hàng PTBV thường công khai minh bạch về các hoạt động PTBV của mình, bao gồm các mục tiêu, chiến lược, kết quả đạt được và các tác động tạo ra. Họ cũng chịu trách nhiệm giải trình trước các bên liên quan về những cam kết và hành động của mình.
Sự khác biệt giữa ngân hàng PTBV và ngân hàng truyền thống không chỉ nằm ở mục tiêu và cách tiếp cận, mà còn thể hiện ở các khía cạnh hoạt động cụ thể. Ngân hàng truyền thống thường tập trung chủ yếu vào tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông, với trọng tâm là các chỉ số tài chính. Trong khi đó, ngân hàng PTBV mở rộng phạm vi quan tâm, cân nhắc cả các yếu tố ESG và tác động đến các bên liên quan rộng hơn, bao gồm khách hàng, cộng đồng và môi trường.
Về sản phẩm và dịch vụ, ngân hàng truyền thống cung cấp các sản phẩm tài chính phổ biến như cho vay tiêu dùng, cho vay doanh nghiệp, dịch vụ thanh toán, v.v. Ngân hàng PTBV, bên cạnh các sản phẩm truyền thống, còn phát triển các sản phẩm và dịch vụ tài chính xanh và xã hội, như cho vay dự án năng lượng tái tạo, cho vay doanh nghiệp xã hội, trái phiếu xanh, quỹ đầu tư tác động, v.v. Các sản phẩm này được thiết kế để hỗ trợ các mục tiêu PTBV cụ thể. Tìm hiểu thêm về khái niệm các dịch vụ chính của ngân hàng thương mại.
Trong quản lý rủi ro, ngân hàng truyền thống chủ yếu tập trung vào rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường và rủi ro hoạt động. Ngân hàng PTBV mở rộng phạm vi quản lý rủi ro để bao gồm cả rủi ro ESG, như rủi ro môi trường (ví dụ: rủi ro liên quan đến biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường), rủi ro xã hội (ví dụ: rủi ro liên quan đến lao động, nhân quyền, cộng đồng địa phương) và rủi ro quản trị (ví dụ: rủi ro liên quan đến đạo đức kinh doanh, minh bạch, trách nhiệm giải trình). Việc quản lý rủi ro ESG giúp ngân hàng PTBV giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn và đồng thời nắm bắt các cơ hội kinh doanh liên quan đến PTBV. Công ước Kyoto cũng đề cập đến vấn đề quản trị rủi ro.
Về văn hóa doanh nghiệp, ngân hàng truyền thống thường có văn hóa tập trung vào lợi nhuận và hiệu quả tài chính. Ngân hàng PTBV hướng tới xây dựng văn hóa doanh nghiệp có trách nhiệm, coi trọng các giá trị đạo đức, minh bạch, và cam kết đóng góp vào PTBV. Văn hóa doanh nghiệp PTBV khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới trong việc phát triển các giải pháp tài chính PTBV, đồng thời tạo động lực cho nhân viên tham gia vào các hoạt động PTBV. Để làm được điều này, ngân hàng phải hiểu rõ khái niệm về động lực và tạo động lực.
Trên thế giới, mô hình ngân hàng PTBV rất đa dạng và phát triển theo nhiều hướng khác nhau, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế, xã hội, môi trường và thể chế của từng quốc gia. Một số mô hình ngân hàng PTBV tiêu biểu có thể kể đến như:
- Ngân hàng phát triển quốc gia và đa phương: Đây là các tổ chức tài chính công hoặc bán công, được thành lập với mục tiêu hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội của một quốc gia hoặc khu vực. Các ngân hàng này thường tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên của chính phủ hoặc cộng đồng quốc tế, như cơ sở hạ tầng, nông nghiệp, công nghiệp, doanh nghiệp vừa và nhỏ, và PTBV. Ví dụ điển hình là Ngân hàng Thế giới (World Bank), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (EBRD), và Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB). Các ngân hàng này ngày càng chú trọng đến các mục tiêu PTBV và tích hợp ESG vào hoạt động của mình.
- Ngân hàng hợp tác xã và ngân hàng cộng đồng: Mô hình ngân hàng này dựa trên nguyên tắc hợp tác và phục vụ lợi ích của các thành viên và cộng đồng. Họ thường có mục tiêu xã hội và môi trường rõ ràng, bên cạnh mục tiêu tài chính. Ví dụ như các ngân hàng hợp tác xã tín dụng, ngân hàng cộng đồng địa phương, và các tổ chức tài chính vi mô. Các ngân hàng này thường tập trung vào việc cung cấp dịch vụ tài chính cho các nhóm dân cư và doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa, đồng thời hỗ trợ các dự án phát triển cộng đồng và bảo vệ môi trường.
- Ngân hàng thương mại có cam kết PTBV: Ngày càng có nhiều ngân hàng thương mại truyền thống nhận thức được tầm quan trọng của PTBV và bắt đầu tích hợp các nguyên tắc PTBV vào hoạt động kinh doanh của mình. Họ phát triển các sản phẩm và dịch vụ tài chính xanh và xã hội, thiết lập các chính sách ESG, và công bố báo cáo PTBV. Một số ngân hàng còn thành lập các bộ phận hoặc quỹ chuyên trách về PTBV. Ví dụ như các ngân hàng lớn trên thế giới như BNP Paribas, ING, HSBC, và một số ngân hàng thương mại tại Việt Nam cũng đang dần chuyển đổi theo hướng này.
- Ngân hàng đạo đức và ngân hàng giá trị: Đây là những ngân hàng được thành lập dựa trên các giá trị đạo đức và nguyên tắc PTBV rõ ràng. Họ thường có các tiêu chí lựa chọn dự án và khách hàng rất khắt khe, dựa trên các yếu tố ESG và tác động xã hội/môi trường. Lợi nhuận không phải là mục tiêu duy nhất, mà là phương tiện để đạt được các mục tiêu xã hội và môi trường. Ví dụ như Triodos Bank (Hà Lan), GLS Bank (Đức), và Charity Bank (Anh). Các ngân hàng này thường có quy mô nhỏ hơn so với các loại hình ngân hàng khác, nhưng có ảnh hưởng lớn trong việc thúc đẩy PTBV và lan tỏa các giá trị đạo đức trong ngành ngân hàng.
Mặc dù khái niệm ngân hàng PTBV đang ngày càng được quan tâm và phát triển, vẫn còn tồn tại nhiều thách thức và rào cản. Một trong những thách thức lớn nhất là thiếu một định nghĩa thống nhất và các tiêu chuẩn đo lường, đánh giá hiệu quả hoạt động PTBV. Điều này gây khó khăn cho việc so sánh, đánh giá và giám sát hoạt động của các ngân hàng PTBV, cũng như thu hút vốn đầu tư vào lĩnh vực này.
Thêm vào đó, việc tích hợp ESG vào hoạt động ngân hàng đòi hỏi sự thay đổi sâu rộng trong tư duy, văn hóa và năng lực của ngân hàng. Cần có sự đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ ngân hàng về PTBV và ESG, cũng như phát triển các công cụ và quy trình quản lý rủi ro ESG hiệu quả.
Một thách thức khác là sự cân bằng giữa mục tiêu lợi nhuận và mục tiêu PTBV. Ngân hàng PTBV cần chứng minh được rằng họ có thể vừa tạo ra lợi nhuận tài chính bền vững, vừa đóng góp vào PTBV. Điều này đòi hỏi sự sáng tạo và đổi mới trong việc phát triển các mô hình kinh doanh và sản phẩm dịch vụ PTBV, cũng như sự hỗ trợ từ chính sách và pháp luật. Xem thêm về vai trò của quyết định trong quản trị.
Tuy nhiên, bên cạnh những thách thức, ngân hàng PTBV cũng mang lại nhiều cơ hội và lợi ích. Đối với ngân hàng, việc theo đuổi PTBV có thể giúp nâng cao uy tín và thương hiệu, thu hút khách hàng và nhà đầu tư quan tâm đến ESG, giảm thiểu rủi ro và tạo ra các cơ hội kinh doanh mới. Đối với xã hội và môi trường, ngân hàng PTBV đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn và tài trợ cho các dự án và hoạt động kinh doanh PTBV, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường cấp bách, và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh và bền vững hơn. Để làm được điều này, phải hiểu về lý thuyết nguồn lực.
Conclusions
Tóm lại, khái niệm ngân hàng PTBV đang nổi lên như một xu hướng tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hướng tới phát triển bền vững. Ngân hàng PTBV không chỉ đơn thuần là một loại hình ngân hàng mới, mà còn là một cách tiếp cận kinh doanh ngân hàng có trách nhiệm và bền vững hơn. Với mục tiêu kép là tạo ra lợi nhuận tài chính và đóng góp vào các mục tiêu môi trường và xã hội, ngân hàng PTBV đang dần khẳng định vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy PTBV trên toàn thế giới. Mặc dù còn nhiều thách thức, tiềm năng phát triển của ngân hàng PTBV là rất lớn, và sự phát triển của loại hình ngân hàng này sẽ đóng góp tích cực vào việc xây dựng một tương lai bền vững hơn cho tất cả chúng ta. Để khái niệm này thực sự phát triển và lan tỏa, cần có sự chung tay của các bên liên quan, bao gồm chính phủ, cơ quan quản lý, ngân hàng, doanh nghiệp, nhà đầu tư, và cộng đồng xã hội, để tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ ngân hàng PTBV phát triển mạnh mẽ và bền vững.
References
Elkington, J. (1997). Cannibals with forks: The triple bottom line of 21st century business. Capstone Publishing.
Jeucken, M. (2010). Sustainable Investing and Banking: Integration of Environmental, Social and Governance Factors. Routledge.
Weber, O., & Remer, S. (2011). Sustainable banking – integrating sustainability into banking business. Greener Management International, (55), 17-34.
WCED (World Commission on Environment and Development). (1987). Our common future. Oxford University Press.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
