Khái niệm định giá doanh nghiệp

Định giá doanh nghiệp là sự ước tính về giá trị của các quyền sở hữu tài sản cụ thể bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích đã được xác định rõ, đó là để đưa DN ra mua bán, hoặc để đầu tư vào DN…

Định giá là “xác định giá trị b ằng tiền tệ cho các đối tượng hoặc sự kiện liên quan đến DN”. Định giá doanh nghiệp là quá trình xác định thước đo bằng tiền tệ của DN, thông qua định giá, giá trị của các đối tượng kế toán của DN được biểu hiện dưới hình thái tiền tệ, xác định được giá trị tài sản, nguồn vốn cũng như kết quả hoạt động kinh doanh của DN.

Đây là quá trình đánh giá nhằm đưa ra ý kiến về GTDN chứ không phải là việc tính toán các công thức toán học thuần túy, xác định GTDN là công việc chứa đựng nhiều ước tính chủ quan. Trên thực tế sẽ không thể có được một phương pháp định giá duy nhất đúng và có thể áp dụng trong mọi điều kiện, hoàn cảnh.

Định giá doanh nghiệp luôn đòi hỏi phương pháp luận lô-gic và việc vận dụng phù hợp, thận trọng các nguyên lý định giá cơ bản và thông lệ chung. Việc XĐGT và mua bán một DN khác với việc XĐGT và mua bán các hàng hóa thông thường do trong số các yếu tố cấu thành giá trị và giá cả DN có nhiều yếu tố khác với các yếu tố cấu thành giá trị và giá cả các hàng hóa thông thường. GTDN bao gồm cả giá trị tài sản hữu hình và giá trị tài sản vô hình, cụ thể: Giá trị tài sản hữu hình là giá trị những tài sản có hình thái vật chất do DN nắm giữ để sử dụng cho hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với tính chất ghi nhận Bảng cân đối kế toán (BCĐKT) của DN bao gồm giá trị thực tế của DN (toàn bộ tài sản của DN sử dụng cho HĐKD). Là những yếu tố tạo ra lợi nhuận của DN. Nguồn gốc của giá trị tài sản hữu hình là tài sản có tính vật chất của DN nên phần giá trị này có tính ổn định hơn so với phần giá trị tài sản vô hình. Giá trị tài sản vô hình là giá trị các tài sản có tác dụng làm tăng hiệu quả kinh tế trong hoạt động SXKD của DN, do đó làm gia tăng giá trị của DN như trình độ tổ chức quản lý: Trình độ chuyên môn kỹ năng của người lao động tại DN, vị trí địa lý, uy tín, thương hiệu và xu hướng phát triển của DN trong tương lai… Thực tiễn đã chứng minh, giá trị vô hình của DN là một đại lượng có thật, có thể xác định được, trong nhiều trường hợp nó có giá trị lớn, thậm chí lớn hơn rất nhiều so với giá trị hữu hình của DN. Theo số liệu của Liên đoàn kế toán quốc tế (IFAC), năm 1998 khoảng 50-90% giá trị của một công ty tạo ra (tùy thuộc vào từng loại hình công ty) là nhờ vào việc quản trị các tài sản vô hình. Do vậy, các tài sản hữu hình được tạo ra chiếm 10-50% giá trị của công ty. Hay như công ty Microsoft tại thời điểm năm 1996 tổng giá trị của công ty là 86 tỷ USD, trong đó toàn bộ giá trị những tài sản hữu hình (bao gồm bất động sản, máy móc, thiết bị…) chỉ chiếm 1 tỷ USD, phần còn lại 85 tỷ USD là giá trị của những tài sản vô hình (điển hình là bản quyền của phần mềm hệ điều hành Windows).

Như vậy, đối với công ty Micrsoft, toàn bộ giá trị của công ty phụ thuộc vào tên tuổi và sự tài giỏi trong việc khai thác và quản trị các tài sản vô hình, hơn là số tài sản hữu hình. Sự chênh lệch này sẽ tiếp tục tăng lên khi nền kinh tế tri thức ngày càng trở thành một thực tế khách quan. Nếu trong những năm 70 của thế kỷ XX tương quan giữa giá trị sổ sách (căn cứ vào Bảng cân đối tài sản) và giá trị thị trường (căn cứ vào giá cổ phiếu) của một công ty là 1/1, thì hiện nay tương quan đó lại là 1/6. Do giá trị tài sản vô hình chịu sự tác động trực tiếp của việc đánh giá trên thị trường nên giá trị tài sản vô hình của DN biến động thường xuyên hơn so với giá trị tài sản hữu hình. Chính vì thế thách thức đặt ra cho các DN là rất lớn nếu các DN không biết xây dựng một chiến lược để phát triển và quản trị tài sản vô hình, xây dựng thương hiệu thì sẽ phải đối mặt với rủi ro lớn trên thương trường. Điều này đã được thực tế của VN trong thời gian gần đây chứng minh rõ nét qua việc xuất khẩu nông sản, thủy sản…

Đối với một DN khi XĐDN với bất cứ lý do nào đều được hiểu nếu tại thời điểm đó đem ra bán trên thị trường là việc chuyển giao toàn bộ tài sản hiện có với việc kế thừa các nguồn “nội lực” vốn có của DN, nên mục tiêu trọng tâm của Xác định giá trị doanh nghiệp là XĐGT tương lai của DN mà các bên có quyền lợi đối với DN đều quan tâm (người bán, người mua DN, chủ nợ…). Do vậy, trong nền kinh tế thị trường, việc mua bán DN giữa các nhà đầu tư với nhau được tuân thủ theo quan hệ thị trường, là chịu sự chi phối của các quy luật trên thị trường (quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh…) TS của DN không chỉ được xem xét thuần túy dưới dạng các khối hiện vật hoặc một DN cụ thể mà được giá trị hóa trong thị trường.

Để Xác định giá trị doanh nghiệp, xét về mặt nguyên lý, chỉ có thể tồn tại 2 cách tiếp cận, đó là: Trực tiếp đánh giá giá trị của các tài sản trong DN và đánh giá giá trị của yếu tố tổ chức. Hoặc bằng một kỹ thuật nào đó để lượng hóa các khoản thu nhập mà DN có thể mang lại cho nhà đầu tư và về lượng GTDN được đo lường trên hai phương diện: Giá trị thị trường và giá trị kế toán. Vì vậy, một phương pháp Xác định giá trị doanh nghiệp được gọi là cơ bản và khoa học, trước hết nó phải thuộc vào một trong hai cách tiếp cận nói trên.

Như vậy: Định giá doanh nghiệp chính là gắn cho nó một giá trị mà một nhà đầu tư nào đó mua toàn bộ về mặt lý thuyết. Là giá trị lý thuyết phản ánh một giao dịch mua tiềm năng chứ không phải giá một giao dịch thực.

Theo giáo sư W.Seabroke và N.Walker,viện đại học Portsmouth, vương quốc Anh: “Định giá được hiểu là sự ước tính về giá trị của các quyền sở hữu tài sản cụ thể bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích đã được xác định rõ”.[38]

Còn theo giáo sư Lim Lan Yuan, trường xây dựng và bất động sản, đại học quốc gia Singapore thì: “Định giá được quan niệm là một nghệ thuật hay khoa học vềước tính giá trị cho một mục đích cụ thể của một tài sản tại một thời điểm, có cân nhắc đến tất cả các đặc điểm của tài sản và cũng như xem xét đến tất cả các yếu tốkinh tế căn bản của thị trường bao gồm các loại đầu tư lựa chọn”.

Vậy với các quan điểm trên ta có thể hiểu định giá doanh nghiệp theo hai cách như sau:

Thứ nhất, định giá doanh nghiệp là sự ước tính về giá trị của các quyền sở hữu tài sản cụ thể bằng hình thái tiền tệ cho một mục đích đã được xác định rõ, đó là để đưa DN ra mua bán, hoặc để đầu tư vào DN…

Thứ hai, định giá doanh nghiệp là một nghệ thuật hay khoa học về ước tính giá trị cho một mục đích cụ thể của một DN tại một thời điểm đó là thời điểm định giá, mà có cân nhắc đến tất cả các đặc điểm của DN và cũng như xem xét đến tất cả các yếu tố kinh tế căn bản của thị trường.

Quá trình XĐGTDN là tính toán, xác định sự thay đổi về mặt giá trị của DN tại một thời điểm nhất định. Thông thường đây cũng là quá trình ước tính các khoản tiền mà người mua có thể trả để họ có được DN, và ngược lại là sự ước tính khoản tiền thu được của người bán khi bán DN của mình.

XĐGTDN là một hoạt động khoa học có tính tổng hợp và khả năng dự đoán cao, vì quá trình XĐGTDN không chỉ căn cứ vào các thông tin hiện có của DN mà còn phải dựa vào các thông tin khác như: Chiến lược phát triển kinh doanh của DN, cung cầu sản phẩm của DN trên thị trường, lợi thế kinh doanh (nếu có), trị giá các tài sản tương đương với tài sản của DN, nhu cầu mua sắm, bán loại hình DN đang định giá… Do đó, XĐGTDN là một quá trình phức tạp, có tính nghệ thuật và chuyên môn cao. Chính vì vậy đòi hỏi các chuyên gia XĐGTDN phải nắm chắc đươc kỹ thuật định giá, hiểu biết và tinh thông về thị trường và ngành nghề đặc biệt là khả năng dự đoán nghiệp vụ giỏi.

Ngoài ra còn là cơ sở cho việc quyết định về quản trị kinh doanh, đưa ra các quyết định về đầu tư, tài trợ, quản lý kinh tế vĩ mô. Vì vậy, định giá doanh nghiệp đem lại rất nhiều lợi ích cho các chủ thể như: Qui trình “Xác định giá trị doanh nghiệp” thể hiện khả năng tổng hợp, đánh giá, phân tích và khớp lại các dữ liệu quá quá khứ và triển vọng phát triển trong tương lai của DN trong một bản báo cáo chính xác và toàn diện và được thể hiện bằng việc xác định các điểm mạnh, điểm yếu và các giá trị cốt lõi của công ty. Định giá doanh nghiệp trở thành một công cụ hữu hiệu giúp công ty hiện thực hoá được cơ hội và gia tăng giá trị cho các cổ đông hoặc nhà đầu tư tương lai. Trong các trường hợp cần thiết, sẽ vạch ra các kế hoạch và các kiến nghị chuẩn bị cho các hoạt động tiền và hậu của Bản cáo bạch (IPO) tại thời điểm XĐGTDN.

Qua kết quả của định giá doanh nghiệp sẽ chỉ ra những thay đổi cần thiết về hệ thống tài chính, cơ cấu thành phần cổ đông hoặc cấu trúc DN bởi qui trình này sẽ tạo ra một diễn đàn mở để công ty có thể thảo luận một cách sâu rộng và xem xét xem những cơ cấu này có đồng nhất và có lợi cho tương lai của công ty hay không? Ngoài ra sẽ hỗ trợ Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc đưa ra những quyết định khó khăn như các hoạt động bán hàng hoặc loại bỏ các hoạt động làm ăn không có lãi hoặc không mang tính mấu chốt, để tập trung vào những hoạt động mang lại giá trị cao và đưa ra những phân tích về hệ thống quản trị và điều hành công ty, đồng thời cung cấp những đánh giá về năng lực đối với một số các vị trí nhân lực chủ chốt.

Một dự án “Xác định giá trị doanh nghiệp” toàn diện và thành công sẽ đem lại những hiệu quả tích cực do đội ngũ chuyên gia tư vấn sẽ phát hiện ra những khu vực làm ăn hiệu quả của công ty, từ đó sẽ đưa ra được những giải pháp phát huy tối đa hiệu quả điểm mạnh đó để gia tăng giá trị cho các cổ đông và chủ DN.

Định giá doanh nghiệplà quá trình XĐGT thực tế của một DN tại một thời điểm nhất định trên cơ sở thị trường nhằm tạo lập cơ sở để các bên tham gia giao dịch mua bán DN. Đồng thời XĐGTDN là một hoạt động không thể thiếu được trong nền kinh tế thị trường. Đặc biệt trong quá trình đổi mới và sắp xếp lại DNNN ở Việt Nam, định giá doanh nghiệp là cơ sở để kế toán căn cứ ghi nhận, xử lý kế toán hoàn thiện quá trình TCTDN.

Có thể nói rằng, những khái niệm và quan niệm trên đây về GTDN và định giá doanh nghiệp là một quan niệm hết sức cơ bản. Nó được coi là phương châm chi phối, xuyên suốt các phương pháp XĐGTDN sau này, là nền tảng cơ sở lý luận đối với tất cả các phương pháp ĐGDN trong nền kinh tế thị trường và là tiền đề cho kế toán định giá doanh nghiệp.

Dưới góc độ của đề tài, tác giả muốn nhấn mạnh việc định giá doanh nghiệp là tiền đề cho mục đích TCT các DN.

Khái niệm định giá doanh nghiệp