Hướng dẫn nghiên cứu và viết luận án tiến sĩ

Luận án tiến sĩ là công trình nghiên cứu thể hiện đẳng cấp trí tuệ vượt trội phải mất nhiều thời gian mới quen được với nhịp nghiên cứu mà trình độ cao của luận án đòi hỏi.

Để hoàn thiện luận án, tác giả phải mất nhiều công sức, lao tâm khổ tứ, độc lập suy nghĩ trong nhiều năm mới đạt được các kết quả khả quan. Trong thời gian đó, tác giả luận án cần phải tham khảo số lượng lớn tài liệu, làm rõ các cơ sở lý thuyết, làm rõ các khái niệm mà luận án dựa vào, làm rõ mối quan hệ giữa các nội dung, thực hiện những nghiên cứu chuyên sâu, sáng tạo ra các ý tưởng mới, rút ra được những luận điểm thể hiện sự độc lập suy nghĩ, đánh giá thực trạng, và từ đó đề ra được các quan điểm, định hướng và giải pháp cho đề tài nghiên cứu.

Khác với các báo cáo công tác, báo cáo tình hình thực trạng, luận án tiến sĩ, đòi hỏi những luận cứ lý giải khoa học, thể hiện chiều sâu, tầm vóc lý thuyết của vấn đề.

Luận án tiến sĩ không phải là các luận văn cử nhân, luận văn thạc sĩ nối dài mà là một đẳng cấp khác hẳn về chất, đẳng cấp hàn lâm. Hiểu và nắm vững những điều sâu xa của các lý thuyết và tầm ứng dụng thực tiễn của chúng không phải là chuyện ngày một ngày hai mà phải trải qua nhiều năm đằng đẵng nghiên cứu, so sánh, đánh giá, trăn trở và tiếp xúc với nhiều trí tuệ đỉnh cao.

Tác giả luận án tiến sĩ phải biết rút ra những kiến giải của riêng mình khi nghiên cứu những lý thuyết khác nhau, thậm chí mâu thuẫn nhau, về vấn đề có liên quan đến đề tài, vận dụng những thứ của riêng mình trong việc giải quyết nhiệm vụ mà đề tài đặt ra. Những điều này đòi hỏi tác giả phải dày dạn kinh nghiệm nghiên cứu, và có bản lĩnh khi phát triển sự suy nghĩ độc lập của mình.

Nhiều luận án tiến sĩ mở ra hướng đi mới trong khoa học, thậm chí là đưa ra được lý thuyết mới. Việc biết được những hình thái tư duy hiện đại và những thành quả mới trong nghiên cứu về quá trình tư duy khoa học sẽ giúp rút ngắn tiến trình tích luỹ kinh nghiệm nghiên cứu và hoàn thành luận án tiến sĩ.

Ngoài ra tác giả phải thực hiện nhiều loại công việc liên quan tới luận án như thực hiện những ý kiến chuyên môn của hội đồng khoa học khi báo cáo đề cương nghiên cứu, hoàn thiện các chuyên đề trước khi bảo vệ thử luận án ở hội đồng khoa học cơ sở, hoàn thiện những bài báo về chủ đề mà luận án quan tâm để đăng trên các tạp chí chuyên ngành, sửa lại luận án theo các kết luận của hội đồng cơ sở, trình bày luận án theo những tiêu chí chuẩn mực về mặt hình thức, biên tập và sửa lỗi chính tả luận án, từ đó có văn bản luận án chuyển lên bộ Giáo dục và Đào tạo để lấy ý kiến nhận xét của các phản biện độc lập. Tiếp đó tác giả hoàn thiện luận án theo yêu cầu của người phản biện độc lập để có văn bản luận án bảo vệ trước hội đồng cấp nhà nước, làm bản tóm tắt luận án, viết nội dung luận án để đăng trên trang Web…

Đó là khối lượng công việc đồ sộ, có nhiều công việc phải hoàn thành trong một thời hạn gấp rút, nhất là phải bổ sung thêm nhiều trang luận án trong thời gian hạn chế một hai tháng sau khi nhận được các góp ý của Hội đồng cơ sở và sau khi nhận được các góp ý của phản biện độc lập. Riêng việc in ấn luận án cũng mất rất nhiều thời gian, phải làm đi làm lại nhiều lần.

Cuốn sách có các nội dung sau:

Mở đầu Chương 1 nói về luận án tiến sĩ và các chủ thể liên quan tới luận án tiến sĩ: Luận án tiến sĩ và tiến sĩ; Người hướng dẫn khoa học; Nghiên cứu sinh; Hội đồng khoa học cơ sở; Phản biện độc lập; Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp nhà nước

Chương 2 Nội dung và Bố cục của một luận án tiến sĩ nói về các mục chính trong nội dung luận án. Bìa và trang lót bìa; Lời cam đoan, mục lục, chữ viết tắt; Lời Mở đầu; Chương một: lý thuyết chung; Chương hai: đánh giá thực trạng, tình hình phát triển cụ thể; Chương ba: một số giải pháp;

Kết luận; Các công trình liên quan đến luận án đã được công bố; Phụ lục; Tài liệu tham khảo; Các bài báo đăng tạp chí khoa học; Các sách; Các chuyên đề phải bảo vệ.

Chương 3. Nghiên cứu làm luận án tiến sĩ: Tiến trình và phương pháp; Các bước tiến hành; Sáng tạo tri thức mới; Kết quả nghiên cứu; Hoàn thành nội dung luận án.

Chương 4. Viết luận án tiến sĩ: Giai đoạn sơ thảo; Giai đoạn bổ sung; Giai đoạn hoàn chỉnh; Giai đoạn sửa chữa.

Chương 5. Lưu ý ban đầu, khảo sát những khó khăn trong bước đầu nghiên cứu làm luận án tiến sĩ thông qua mấy ví dụ: Luận án mang tính đa ngành; Luận án khái niệm chính có vấn đề, Luận án phải đưa ra khái niệm mới

Chương 6. Các quan hệ xã hội: Người hướng dẫn bên ngoài; Thuê viết luận án; Làm luận án thuê; Thái độ của xã hội; Các quan hệ đối ngoại.

Chương 7. Một số thủ thuật hữu ích: Tích luỹ chất liệu; Trình bày các tri thức theo cách hiểu của mình

Chương 8. Bảo vệ luận án

Chương 9. Sự phát triển tương lai: Đường tới đỉnh cao khoa học; Hiểu sâu thêm các lý thuyết; Sáng lập ra lý thuyết mới; Viết các sách chuyên khảo; Tham gia các dự án khoa học lớn; Hướng dẫn nghiên cứu sinh.

Kết luận

Cuốn sách có một phụ lục về phép biện chứng tập hợp những luận điểm mà theo tác giả là chủ yếu của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin về phép biện chứng, vì đây là công cụ để thực hiện được những nghiên cứu sâu rộng về các vấn đề khoa học đỉnh cao, và tầm ứng dụng thực tiễn mang tính xã hội rộng lớn của chúng. Đây là phần tham khảo có ích đối với những ai muốn tham dự các cuộc nghiên cứu lớn, và thấy được những vấn đề cần phải giải quyết, gặp những khó khăn để giải quyết.

Việc áp dụng phép biện chứng là điều khó khăn, nhưng đó lại là điều thiết yếu để tiến hành thành công những công trình nghiên cứu vạch thời đại, đi trước thời đại, có tầm ảnh hưởng lớn lao để sự tiến bộ khoa học công nghệ, đến sự phát triển xã hội. Nội dung này không dễ gì tiếp thu được, nhưng nó là công cụ rất hữu ích đối với những người nắm được và sử dụng thành thạo chúng. Đó là điều cần thiết để nghiên cứu sinh có cái nhìn vượt ra khỏi khuôn khổ để giải quyết vấn đề mà luận án có tham vọng giải quyết, và điều đó sẽ giúp rút ngắn thời gian hoàn thành luận án tiến sĩ và dễ dàng tham gia được vào các dự án khoa học lớn, dễ dàng bắt nhịp với những công trình nghiên cứu lớn.

Trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc cuốn sách “Hướng dẫn nghiên cứu và viết luận án tiến sĩ “.

MỞ ĐẦU

Nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao đòi hỏi trong một thời gian ngắn phải đào tạo được hàng chục ngàn tiến sĩ trong khoảng thời gian 15 năm.

Chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo từ nay tới năm 2015 phải đào tạo được 20000 tiến sĩ, như vậy mỗi năm phải đào tạo trung bình 2500 tiến sĩ, trong khi đó từ năm 1976 đến hết năm 2005 mới đào tạo được gần 8400 tiến sĩ, trong số đó có 30% luận án tiến sĩ chất lượng yếu.

Riêng năm 2005 có 451 người nhận bằng tiến sĩ. Như vậy từ nay tới năm 2015, số lượng tiến sĩ cần được đào tạo hàng năm lớn gấp hơn năm lần năm 2005. Đó là một công việc đào tạo khổng lồ. Số lượng đào tạo lớn đến như vậy thì chất lượng đào tạo sẽ như thế nào? Việc cấp đúng bằng cao cho người học cao trở thành vấn đề thời sự.

Với 30% luận án tiến sĩ chất lượng yếu, như vậy có hơn 2.500 tiến sĩ chất lượng thấp, mà về thực chất họ đã không đạt được trình độ tiến sĩ, và chắc hẳn là nhiều người trong số đó không có khả năng sáng tạo ý tưởng khoa học mang tính đột phá, do đó không có khả năng hướng dẫn nghiên cứu sinh.

Trong số tiến sĩ còn lại, không biết bao nhiêu người dùng các phương tiện khác để đạt được bằng tiến sĩ, ngoài nỗ lực chuyên môn. Hẳn là có rất nhiều tiến sĩ hiện nay chỉ ở trình độ trung bình, có nhiều lĩnh vực không có công trình nào mang tính đột phá trong hai chục năm gần đây.

Vậy luận án tiến sĩ là gì, và làm thế nào để nghiên cứu hoàn thành luận án đó, viết luận án như thế nào và làm thế nào để bảo vệ thành công luận án? Điều sâu xa của luận án tiến sĩ là tạo nên trình độ nghiên cứu khoa học cao, thông qua việc sáng tạo ra những kết quả để hoàn thành luận án tiến sĩ. Phẩm chất trí tuệ đó có thể đào tạo được và có thể vươn tới được. Nghiên cứu hoàn thành luận án tiến sĩ là một công việc có nhiều rủi ro, vì đẳng cấp sáng tạo ở trình độ cao của luận án. Một số lượng lớn nghiên cứu sinh quá hạn vẫn không hoàn thành luận án tiến sĩ được. Điều đó đòi hỏi phải vạch ra được thực chất của luận án tiến sĩ là gì, và làm thế nào để giảm được sự rủi ro không hoàn thành được luận án.

Để luận án đạt được trình độ trung bình thì đã là điều khó khăn, vì thế phải hiểu được thực chất một luận án tiến sĩ là gì và làm thế nào để đạt được trình độ mà luận án đòi hỏi. Cần phải có những đỉnh cao để có được cái nhìn toàn cục về công việc của mình, thấy được những hạn chế mà trình độ luận án đòi hỏi, và do đó, xác định được khuôn khổ và mức độ hoàn thành công việc của mình.

Cần phải biết được những trình độ nghiên cứu khoa học đỉnh cao, những điều tinh tế, sâu xa, và hiểu được tầm hạn chế về mặt khoa học thì mới có khả năng hoàn thành được luận án, mới có những tri thức cần thiết để giải quyết về mặt khoa học. Biết nhiều hơn những gì đã được thể hiện ra trong luận án, hiểu được nhiều điều sâu xa hơn những gì đã được thể hiện trong luận án là những yêu cầu cần thiết để hoàn thành được công trình khoa học ở trình độ cao là luận án tiến sĩ. Vạch ra những điều mà các chủ thể liên quan tới luận án phải làm được và những hạn chế của các công việc đó, phải giới hạn trong một khuôn khổ nào đó là những điều thiết yếu để có thể hoàn thành được luận án tiến sĩ.

Mục đích của cuốn sách này là giúp cho những ai làm luận án tiến sĩ hiểu được thực chất và trình độ luận án tiến sĩ cần phải có, tập trung được vào sự sáng tạo ra cái ý tưởng khoa học, và cách thức thể hiện các kết quả đạt được tính lô gích và hệ thống mà một luận án tiến sĩ đòi hỏi. Mục đích của cuốn sách là tạo ra được những phẩm chất tinh thần và trí tuệ nào đó trong người đọc, những phẩm chất tinh thần và trí tuệ đó sẽ làm được rất nhiều điều, giúp cho người đọc nâng cao trình độ nghiên cứu, hoàn thành được luận án tiến sĩ mình đang nghiên cứu. Sách trình bày các thủ thuật để tiết kiệm thời gian hoàn thành luận án và vạch ra được các phương án bảo vệ luận án, và chiều hướng phát triển tương lai của người có học vị tiến sĩ trên con đường khoa học. Hy vọng rằng cuốn sách đáp ứng được nhu cầu của những ai muốn đạt được học vị tiến sĩ, muốn hoàn thành và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ.

KẾT LUẬN Luận án tiến sĩ là một công trình khoa học trình độ cao, và các tiến sĩ là “nguyên khí của Quốc gia”. Đào tạo thành công một tiến sĩ ngoài nỗ lực của bản thân nghiên cứu sinh còn có phần đóng không nhỏ của xã hội. Có thể nói các tiến sĩ là đầu tầu để kéo con tàu khoa học của nước nhà. Nhưng điều đó đòi hỏi phải có những nỗ lực mới, để vươn lên được các đỉnh cao khoa học sánh được các công trình tiên tiến nhất.

Tiến sĩ là người sáng tạo ra được các ý tưởng mới, và hơn thế nữa, ở trình độ cao, và có khả năng chứng minh được tính đúng đắn của ý tưởng đó trong việc vận dụng ý tưởng để giải quyết được các vấn đề đã và đang được đặt ra. Việc viết luận án tiến sĩ trải qua nhiều giai đoạn, trong đó mỗi bước tiến lên đã tạo cho nghiên cứu sinh những phẩm chất tinh thần mới, đạt được những sự nhảy vọt trong việc sáng tạo. Tiến trình xã hội mới mở ra những cơ hội để tiến sĩ có thể khai thác các khả năng của mình đến hết tầm, tạo nên được diện mạo mới cho nền khoa học nước nhà.

Hướng dẫn nghiên cứu và viết luận án tiến sĩ