Introduction
Trong nghiên cứu kinh tế về tăng trưởng dài hạn, việc phân tách các yếu tố đóng góp vào sự gia tăng sản lượng luôn là một chủ đề trung tâm. Theo các mô hình kinh tế tân cổ điển, tăng trưởng sản lượng có thể được giải thích bởi sự gia tăng của các yếu tố đầu vào truyền thống như vốn và lao động. Tuy nhiên, thực nghiệm cho thấy một phần đáng kể của tăng trưởng sản lượng vẫn còn chưa được lý giải chỉ bằng sự tích lũy yếu tố đầu vào. Phần còn lại này, được gọi là Năng suất Tổng hợp (Total Factor Productivity – TFP), trở thành thước đo quan trọng phản ánh hiệu quả sử dụng các nguồn lực và sự tiến bộ công nghệ. Phần này của bài viết sẽ đi sâu vào định nghĩa về TFP, nguồn gốc lịch sử của khái niệm này, các phương pháp đo lường phổ biến, những yếu tố tiềm ẩn mà TFP đại diện, cũng như các thách thức trong việc đo lường và giải thích nó trong bối cảnh nghiên cứu kinh tế hiện đại.
Định nghĩa về năng suất tổng hợp (TFP)
Năng suất Tổng hợp (TFP) là một khái niệm nền tảng trong kinh tế học tăng trưởng, được định nghĩa là phần tăng trưởng sản lượng không thể giải thích bằng sự gia tăng của các yếu tố đầu vào truyền thống được đo lường, chủ yếu là vốn và lao động. Về bản chất, TFP là một “phần dư” (residual) trong phương trình tăng trưởng sản lượng sau khi đã tính đến sự đóng góp của các yếu tố đầu vào. Khái niệm này lần đầu tiên được Robert Solow (1957) đưa ra trong nghiên cứu đột phá của ông về tăng trưởng kinh tế Hoa Kỳ. Solow đã sử dụng hàm sản xuất tổng hợp Y = A * F(K, L), trong đó Y là sản lượng, K là vốn, L là lao động, và A là một yếu tố dịch chuyển hàm sản xuất. Ông đã gọi yếu tố A này là “tiến bộ kỹ thuật” (technical change), và phát hiện ra rằng phần lớn tăng trưởng sản lượng trên mỗi lao động ở Hoa Kỳ trong giai đoạn 1909-1949 không đến từ sự gia tăng tỷ lệ vốn trên mỗi lao động, mà từ sự gia tăng của A. Phần A này chính là tiền thân của khái niệm TFP hiện đại, biểu thị khả năng sản xuất nhiều sản lượng hơn từ cùng một lượng đầu vào, hoặc sản xuất cùng một lượng sản lượng với ít đầu vào hơn. Công trình của Solow (1957) đã đặt nền móng cho phương pháp hạch toán tăng trưởng (growth accounting), một kỹ thuật kinh tế lượng chuẩn để phân tách nguồn gốc của tăng trưởng sản lượng thành đóng góp từ các yếu tố đầu vào và TFP. Bạn có thể tham khảo thêm về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả huy động vốn để hiểu rõ hơn về vai trò của các yếu tố đầu vào trong quá trình này.
Trong khuôn khổ hạch toán tăng trưởng, sự gia tăng của sản lượng (Y) được phân tích thành sự gia tăng của vốn (K), lao động (L), và sự gia tăng của TFP (A). Với giả định hàm sản xuất có dạng Cobb-Douglas và thị trường cạnh tranh hoàn hảo cùng với hiệu suất không đổi theo quy mô (constant returns to scale), tốc độ tăng trưởng của sản lượng có thể được xấp xỉ bằng tổng trọng số của tốc độ tăng trưởng các yếu tố đầu vào cộng với tốc độ tăng trưởng của TFP. Cụ thể, ΔY/Y ≈ α * (ΔK/K) + (1-α) * (ΔL/L) + ΔA/A, trong đó Δ biểu thị sự thay đổi, α là tỷ lệ đóng góp của vốn vào sản lượng (thường được ước tính bằng tỷ lệ chi tiêu cho vốn trong tổng thu nhập), và (1-α) là tỷ lệ đóng góp của lao động (tỷ lệ chi tiêu cho lao động). Từ đó, tốc độ tăng trưởng của TFP (ΔA/A) được tính bằng ΔY/Y – [α * (ΔK/K) + (1-α) * (ΔL/L)]. Phương pháp này, được chuẩn hóa bởi các nhà nghiên cứu như Jorgenson, Gollop, và Fraumeni (1987), cho phép các nhà kinh tế định lượng đóng góp của TFP vào tổng tăng trưởng kinh tế ở cấp độ quốc gia, ngành hoặc doanh nghiệp. TFP được tính toán theo cách này còn được gọi là “phần dư Solow” (Solow Residual).
Tuy nhiên, việc định nghĩa TFP chỉ đơn giản là “tiến bộ kỹ thuật” như Solow ban đầu sử dụng có thể gây nhầm lẫn. Các nghiên cứu sau này đã chỉ ra rằng TFP là một khái niệm rộng hơn nhiều và đại diện cho một tập hợp phức tạp các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất. Syverson (2011) trong bài tổng quan về năng suất đã nhấn mạnh rằng TFP, đặc biệt ở cấp độ doanh nghiệp, phản ánh không chỉ công nghệ mà còn bao gồm quản lý hiệu quả, quy trình tổ chức tốt hơn, tối ưu hóa việc sử dụng đầu vào, chất lượng của đầu vào (nếu không được đo lường đầy đủ), và các yếu tố ngoại vi khác. Ở cấp độ tổng hợp, TFP phản ánh sự thay đổi trong công nghệ được sử dụng trên toàn nền kinh tế, sự phân bổ lại nguồn lực từ các đơn vị sản xuất kém hiệu quả sang hiệu quả hơn (như Hsieh & Klenow (2009) đã phân tích cho trường hợp phân bổ sai nguồn lực), chất lượng thể chế kinh tế và pháp luật, môi trường kinh doanh, cơ sở hạ tầng, và thậm chí là ảnh hưởng của quy mô (nếu hàm sản xuất có hiệu suất tăng theo quy mô và điều này không được tính đến). Do đó, TFP không chỉ là về công nghệ mới mà là về cách công nghệ và các nguồn lực khác được tổ chức và sử dụng hiệu quả như thế nào trong quá trình sản xuất. Để hiểu rõ hơn về cách tổ chức và sử dụng nguồn lực, bạn có thể tham khảo thêm về khái niệm về quản trị chuỗi cung ứng.
Một trong những nguồn đóng góp chính cho TFP là đổi mới và tiến bộ công nghệ. Các lý thuyết tăng trưởng nội sinh (endogenous growth theories) như của Romer (1990) và Lucas (1988) đã tìm cách “nội sinh hóa” yếu tố A, tức là giải thích sự gia tăng của TFP thông qua các hoạt động kinh tế cụ thể như đầu tư vào Nghiên cứu và Phát triển (R&D), tích lũy vốn con người (human capital), và các hiệu ứng ngoại lai tích cực. Romer (1990) mô hình hóa tiến bộ công nghệ như một sản phẩm của đầu tư có chủ đích vào R&D, tạo ra tri thức mới có đặc tính là hàng hóa công (non-rival and partially excludable). Sự tích lũy tri thức này làm tăng năng suất của các yếu tố đầu vào khác. Lucas (1988) nhấn mạnh vai trò của vốn con người trong việc nâng cao năng suất lao động và khả năng học hỏi, áp dụng công nghệ mới, từ đó đóng góp vào tăng trưởng TFP tổng hợp. Do đó, từ góc độ tăng trưởng nội sinh, TFP không còn là một “hộp đen” ngoại sinh mà là kết quả của các quyết định và hành động kinh tế bên trong hệ thống. Sự phổ biến và áp dụng công nghệ (diffusion of technology) cũng là một yếu tố quan trọng, như Comin & Ferrer (2013) đã nghiên cứu, ảnh hưởng đến tốc độ tăng trưởng TFP giữa các quốc gia và khu vực. Việc các công nghệ tiên tiến được lan tỏa và áp dụng rộng rãi trong nền kinh tế sẽ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực chung.
Bên cạnh công nghệ và vốn con người, chất lượng thể chế cũng được công nhận là một yếu tố quyết định quan trọng của TFP. Acemoglu, Johnson, và Robinson (2005) và các công trình liên quan đã lập luận rằng các thể chế kinh tế và chính trị bao trùm, bảo vệ quyền sở hữu, thực thi hợp đồng, và đảm bảo sân chơi bình đẳng sẽ khuyến khích đầu tư, đổi mới, và sự phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn, từ đó thúc đẩy tăng trưởng TFP. Ngược lại, các thể chế bóc lột (extractive institutions) có thể cản trở các yếu tố này, dẫn đến TFP thấp. Môi trường pháp lý, mức độ tham nhũng, hiệu quả bộ máy hành chính cũng là những khía cạnh của thể chế ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến khả năng sản xuất và hiệu quả của các doanh nghiệp, và do đó ảnh hưởng đến TFP tổng hợp của nền kinh tế. Để hiểu rõ hơn về cách các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến hoạt động doanh nghiệp, bạn có thể xem thêm về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản trị tài chính.
Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong việc giải thích tăng trưởng, việc đo lường TFP gặp phải nhiều thách thức đáng kể. Một trong những lời phê bình gay gắt nhất đến từ Felipe và McCombie (2005), những người cho rằng khái niệm hàm sản xuất tổng hợp và TFP là không có cơ sở vững chắc về mặt lý thuyết và thực nghiệm, đặc biệt khi áp dụng cho nền kinh tế tổng thể. Họ lập luận rằng TFP chỉ đơn thuần là một “phần dư kế toán” (accounting residual) phát sinh từ cách chúng ta định nghĩa và đo lường các yếu tố đầu vào và sản lượng, chứ không nhất thiết phản ánh một yếu tố sản xuất thực sự độc lập. Các vấn đề đo lường bao gồm:
Thứ nhất, việc xây dựng chỉ số sản lượng (Y) gặp khó khăn, đặc biệt là trong việc tính đến sự thay đổi về chất lượng của hàng hóa và dịch vụ mới, cũng như sự phát triển của khu vực phi chính thức.
Thứ hai, đo lường vốn (K) là một thách thức lớn. Việc tổng hợp các loại tài sản vốn khác nhau (máy móc, nhà xưởng, công trình xây dựng, tài sản vô hình) thành một chỉ số duy nhất đòi hỏi phải có các giả định về giá cả và tỷ lệ khấu hao. Việc tính toán chính xác luồng dịch vụ từ vốn (capital services) thay vì chỉ đơn thuần là stock vốn cũng phức tạp, và yêu cầu dữ liệu chi tiết về loại hình tài sản và tuổi thọ.
Thứ ba, đo lường lao động (L) cũng không đơn giản. Chỉ tính số lượng người lao động hoặc tổng giờ làm việc bỏ qua sự khác biệt lớn về chất lượng lao động (vốn con người). Mặc dù có thể điều chỉnh theo trình độ học vấn, kinh nghiệm, nhưng việc phản ánh đầy đủ chất lượng kỹ năng, sức khỏe, và động lực là rất khó khăn.
Thứ tư, việc ước tính tỷ lệ đóng góp của các yếu tố (α và 1-α) thường dựa trên tỷ lệ chi tiêu cho yếu tố đó trong tổng thu nhập. Điều này đòi hỏi giả định về thị trường yếu tố cạnh tranh hoàn hảo, nơi giá yếu tố bằng với sản phẩm biên của nó. Giả định này có thể không đúng trong thực tế, đặc biệt là trong các nền kinh tế có thị trường méo mó hoặc sự hiện diện của sức mạnh thị trường.
Thứ năm, việc tính toán TFP ở cấp độ tổng hợp có thể bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi trong việc sử dụng công suất (capacity utilization) – một yếu tố không được tính vào lượng vốn sẵn có nhưng ảnh hưởng đến sản lượng. Chu kỳ kinh doanh cũng có thể ảnh hưởng đến TFP được tính toán do sự thay đổi trong việc sử dụng yếu tố sản xuất và sự phân bổ nguồn lực. Bạn có thể tìm hiểu thêm về hiệu quả hoạt động của NHTM để hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế.
Do những thách thức đo lường và tính chất là một phần dư, TFP thường được coi là một “đại diện” (proxy) cho hiệu quả tổng thể của nền kinh tế, phản ánh khả năng chuyển hóa các yếu tố đầu vào thành sản lượng một cách hiệu quả nhất. Sự tăng trưởng của TFP là động lực chính của tăng trưởng kinh tế bền vững trong dài hạn, đặc biệt là đối với các nền kinh tế đã khai thác hết lợi thế từ sự tích lũy vốn và lao động giá rẻ. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới về Năng suất Toàn cầu (Dieppe, 2021) đã nhấn mạnh rằng sự chậm lại của tăng trưởng năng suất (trong đó TFP là cấu phần chính) là một trong những thách thức kinh tế toàn cầu lớn nhất hiện nay, và việc đẩy mạnh TFP là chìa khóa để nâng cao mức sống và giải quyết các vấn đề như nghèo đói. Các chính sách nhằm thúc đẩy TFP thường tập trung vào cải thiện môi trường kinh doanh, tăng cường cạnh tranh, đầu tư vào R&D và đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo (vốn con người), phát triển cơ sở hạ tầng, và cải thiện hiệu quả phân bổ nguồn lực trên toàn nền kinh tế. Để hiểu rõ hơn về cách thúc đẩy các hoạt động kinh doanh, bạn có thể tham khảo thêm về chính sách xúc tiến và hỗ trợ kinh doanh trong doanh nghiệp dược phẩm.
Tóm lại, định nghĩa về Năng suất Tổng hợp (TFP) ban đầu xuất phát từ khái niệm “phần dư Solow” trong khuôn khổ hạch toán tăng trưởng, biểu thị phần tăng trưởng sản lượng không được giải thích bởi sự gia tăng của vốn và lao động được đo lường. Tuy nhiên, các nghiên cứu sâu hơn đã mở rộng định nghĩa này, coi TFP là một thước đo tổng hợp về hiệu quả sản xuất, bao gồm không chỉ tiến bộ công nghệ mà còn cả các yếu tố khác như quản lý, tổ chức, chất lượng yếu tố đầu vào được cải thiện, phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn, chất lượng thể chế, và các yếu tố ngoại vi khác ảnh hưởng đến khả năng chuyển đổi đầu vào thành đầu ra. Mặc dù vai trò của TFP trong việc giải thích tăng trưởng là không thể phủ nhận, việc đo lường và giải thích chính xác TFP vẫn còn là một thách thức lớn trong nghiên cứu kinh tế do những khó khăn cố hữu trong việc đo lường đầy đủ và chính xác các yếu tố đầu vào và sản lượng, cũng như các giả định cần thiết cho phương pháp hạch toán tăng trưởng. Bất chấp những thách thức này, TFP vẫn là một chỉ số quan trọng để đánh giá sức khỏe và tiềm năng tăng trưởng dài hạn của một nền kinh tế, và là trọng tâm của các nỗ lực nghiên cứu và hoạch định chính sách nhằm nâng cao hiệu quả và thúc đẩy sự thịnh vượng. Để hiểu rõ hơn về cách đánh giá và đo lường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, bạn có thể xem thêm về các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.
Conclusions
Như đã thảo luận, Năng suất Tổng hợp (TFP) là một khái niệm thiết yếu trong kinh tế học tăng trưởng, đại diện cho phần tăng trưởng sản lượng không được giải thích bởi sự gia tăng của các yếu tố đầu vào truyền thống như vốn và lao động. Bắt nguồn từ “phần dư Solow”, TFP đã phát triển thành một thước đo tổng hợp cho hiệu quả sản xuất, phản ánh sự tiến bộ công nghệ, cải thiện tổ chức, nâng cao chất lượng yếu tố đầu vào và môi trường thể chế. Mặc dù là động lực then chốt cho tăng trưởng kinh tế bền vững, việc đo lường TFP phải đối mặt với nhiều thách thức đáng kể liên quan đến chất lượng và tính đầy đủ của dữ liệu về đầu vào và sản lượng. Hiểu rõ TFP và các yếu tố ảnh hưởng đến nó là cực kỳ quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách nhằm thúc đẩy sự thịnh vượng và nâng cao mức sống trong dài hạn.
References
Acemoglu, D., Johnson, S., & Robinson, J. A. (2005). Economic Origins of Dictatorship and Democracy. Cambridge University Press.
Comin, D., & Ferrer, M. (2013). Differential diffusion of technology. Econometrica, 81(5), 1955-1998.
Dieppe, A. (2021). Global Productivity: Trends, Drivers, and Policies. World Bank.
Felipe, J., & McCombie, J. S. L. (2005). The Aggregate Production Function: A Survey and Critique. Edward Elgar Publishing.
Hsieh, C. T., & Klenow, P. J. (2009). Misallocation and Manufacturing TFP. The Review of Economic Studies, 76(1), 203-238.
Jorgenson, D. W., Gollop, F. M., & Fraumeni, B. M. (1987). Productivity and U.S. Economic Growth. Harvard University Press.
Lucas Jr, R. E. (1988). On the Mechanics of Economic Development. Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42.
Romer, P. M. (1990). Endogenous Technological Change. Journal of Political Economy, 98(5, Part 2), S71-S102.
Solow, R. M. (1957). Technical Change and the Aggregate Production Function. The Review of Economics and Statistics, 39(3), 312-320.
Syverson, C. (2011). What Determines Productivity? Journal of Economic Literature, 49(2), 326-65.
Questions & Answers
Q&A
A1: Theo bài viết, TFP là phần tăng trưởng sản lượng không giải thích được bằng sự gia tăng của các yếu tố đầu vào truyền thống như vốn và lao động. Ban đầu được Solow gọi là “tiến bộ kỹ thuật”, TFP về cơ bản là một “phần dư” trong phương trình tăng trưởng, phản ánh khả năng sản xuất nhiều sản lượng hơn từ cùng một lượng hoặc ít đầu vào hơn. Nó là thước đo tổng hợp cho hiệu quả sử dụng nguồn lực.
A2: Phương pháp hạch toán tăng trưởng phân tách sự gia tăng của sản lượng thành đóng góp từ sự gia tăng của vốn, lao động và sự gia tăng của TFP. Với giả định nhất định, tốc độ tăng trưởng sản lượng xấp xỉ bằng tổng trọng số tốc độ tăng trưởng các yếu tố đầu vào cộng với tốc độ tăng trưởng TFP. Tốc độ tăng trưởng TFP được tính là phần dư sau khi loại bỏ đóng góp của vốn và lao động.
A3: Ngoài tiến bộ công nghệ, TFP đại diện cho các yếu tố phức tạp như quản lý và tổ chức hiệu quả, tối ưu hóa sử dụng đầu vào, chất lượng đầu vào (nếu không được đo lường đầy đủ), phân bổ lại nguồn lực hiệu quả hơn, chất lượng thể chế kinh tế, môi trường kinh doanh, cơ sở hạ tầng, và các yếu tố ngoại vi khác ảnh hưởng đến khả năng chuyển đổi đầu vào thành đầu ra.
A4: Theo lý thuyết tăng trưởng nội sinh, TFP tăng trưởng không phải là ngoại sinh mà là kết quả của các hoạt động kinh tế cụ thể. Các nguồn đóng góp chính bao gồm đầu tư có chủ đích vào Nghiên cứu và Phát triển (R&D) tạo ra tri thức mới, sự tích lũy vốn con người (thông qua giáo dục, đào tạo) nâng cao năng suất lao động và khả năng áp dụng công nghệ, cùng các hiệu ứng ngoại lai tích cực từ các hoạt động này.
A5: Việc đo lường TFP đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm khó khăn trong việc đo lường chính xác sản lượng (chất lượng, khu vực phi chính thức), đo lường vốn (tổng hợp tài sản, dịch vụ từ vốn), đo lường lao động (chất lượng/vốn con người), ước tính tỷ lệ đóng góp của các yếu tố (giả định thị trường cạnh tranh), và ảnh hưởng của việc sử dụng công suất cũng như chu kỳ kinh doanh lên dữ liệu được tính toán.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
