Introduction

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) là một bộ phận cấu thành quan trọng của hầu hết các nền kinh tế hiện đại, đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và duy trì sự ổn định xã hội. Tuy nhiên, đặc thù về quy mô khiến SME thường phải đối mặt với nhiều hạn chế cố hữu như thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, năng lực quản lý yếu kém và khó khăn trong tiếp cận thị trường. Nhận thức được vai trò và những thách thức này, chính phủ các quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam, đều xem việc hỗ trợ sự phát triển của khu vực SME là một ưu tiên trong hoạch định chính sách kinh tế. Phần này sẽ đi sâu phân tích vai trò đa diện của các chính sách hỗ trợ của chính phủ đối với sự tồn tại và phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Vai trò của chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME)

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) từ lâu đã được công nhận là động lực thiết yếu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên toàn cầu. Ở Việt Nam, SME chiếm một tỷ lệ áp đảo trong tổng số doanh nghiệp và đóng góp đáng kể vào tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Vai trò quan trọng này đặt ra yêu cầu bức thiết đối với các nhà hoạch định chính sách phải xây dựng và thực thi các chương trình hỗ trợ hiệu quả nhằm khắc phục những hạn chế nội tại của SME và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chúng. Về cơ bản, vai trò của chính sách hỗ trợ SME có thể được phân tích thông qua khả năng giải quyết các vấn đề thất bại thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy tính bao trùm và đóng góp vào sự ổn định kinh tế vĩ mô. Một trong những lý do chính để chính phủ can thiệp hỗ trợ SME là sự tồn tại của các thất bại thị trường (market failures) mà bản thân thị trường không thể tự điều chỉnh hiệu quả. Chẳng hạn, SME thường gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc tiếp cận các nguồn tài chính chính thức do thiếu tài sản thế chấp, lịch sử tín dụng ngắn ngủi hoặc chi phí giao dịch cao đối với các khoản vay nhỏ. Nghiên cứu của Ayyagari et al. (2011) trên phạm vi toàn cầu đã nhấn mạnh rằng khó khăn tiếp cận tài chính là một trong những rào cản lớn nhất đối với tăng trưởng của SME ở các nước đang phát triển. Các chính sách hỗ trợ tài chính như chương trình bảo lãnh tín dụng, quỹ cho vay ưu đãi, hoặc hỗ trợ tiếp cận vốn đầu tư mạo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro cho các tổ chức tài chính và hạ thấp chi phí vay vốn cho SME, từ đó giúp họ có đủ nguồn lực để đầu tư vào máy móc, công nghệ mới, hoặc mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh. Le, Pham, và Doan (2019) đã cung cấp bằng chứng từ Việt Nam cho thấy các chương trình bảo lãnh tín dụng, nếu được thiết kế và quản lý hiệu quả, có thể cải thiện đáng kể khả năng tiếp cận vốn của các SME đủ điều kiện, dù hiệu quả thực tế vẫn còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Để hiểu rõ hơn về vai trò của vốn trong hoạt động kinh doanh, bạn có thể tham khảo thêm về vai trò của vốn chủ sở hữu trong hoạt động ngân hàng thương mại.

Ngoài vấn đề tài chính, SME thường thiếu hụt kiến thức và kỹ năng chuyên môn về quản lý, marketing, công nghệ và tuân thủ pháp luật. Đây là những yếu tố cản trở họ nâng cao năng suất và mở rộng thị trường. Các chính sách hỗ trợ phi tài chính, bao gồm các chương trình đào tạo, tư vấn quản lý, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và xúc tiến thương mại, đóng vai trò thiết yếu trong việc giải quyết những hạn chế này. Chẳng hạn, việc cung cấp các khóa đào tạo về quản trị hiện đại giúp chủ doanh nghiệp và nhân viên SME nâng cao năng lực điều hành và ra quyết định. Hỗ trợ tiếp cận công nghệ mới hoặc áp dụng công nghệ số giúp SME cải thiện quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí. Các chương trình xúc tiến thương mại, tham gia hội chợ triển lãm quốc tế hoặc kết nối với các chuỗi giá trị toàn cầu giúp SME tìm kiếm thị trường mới và mở rộng hoạt động xuất khẩu. Audretsch (2007) trong nghiên cứu về xã hội khởi nghiệp đã chỉ ra rằng các chính sách hỗ trợ phi tài chính, đặc biệt là những chính sách liên quan đến kiến thức và đổi mới, có tác động tích cực đến khả năng cạnh tranh và tỷ lệ sống sót của các doanh nghiệp nhỏ và mới thành lập. Tại Việt Nam, các chính sách hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo đã được triển khai mạnh mẽ, tuy nhiên, hiệu quả thực tế còn phụ thuộc vào khả năng tiếp cận của SME và chất lượng của các chương trình được cung cấp (Nguyen & Tran, 2018). Để hiểu rõ hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động, bạn có thể tham khảo bài viết về các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả quản trị tài chính trong doanh nghiệp.

Một vai trò quan trọng khác của chính sách hỗ trợ SME là thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân theo hướng minh bạch, công bằng và bền vững. Bằng cách đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm gánh nặng pháp lý và tạo một môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, chính phủ có thể khuyến khích sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp mới, đồng thời giúp các SME hiện có hoạt động hiệu quả hơn. Báo cáo Doing Business của Ngân hàng Thế giới (World Bank, các năm) thường xuyên đánh giá mức độ thuận lợi của môi trường kinh doanh ở các quốc gia, trong đó nhiều chỉ số liên quan trực tiếp đến các rào cản mà SME phải đối mặt như đăng ký kinh doanh, tiếp cận đất đai, nộp thuế hay giải quyết tranh chấp. Các chính sách cải cách hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong dịch vụ công, và xây dựng khung pháp lý rõ ràng, minh bạch giúp giảm thiểu chi phí tuân thủ cho SME và tạo sân chơi bình đẳng hơn giữa các loại hình doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp SME phát triển mà còn góp phần đẩy lùi tham nhũng vặt và tăng cường niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào hệ thống quản lý nhà nước. Giang và Phat (2020) đã phân tích vai trò của môi trường kinh doanh và các chính sách hỗ trợ xuất khẩu đối với hiệu quả hoạt động xuất khẩu của các SME Việt Nam, chỉ ra rằng việc cải thiện môi trường thể chế là yếu tố then chốt. Bên cạnh đó, quản lý hành chính nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả cho SME.

Chính sách hỗ trợ SME còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tính bao trùm (inclusiveness) trong phát triển kinh tế. SME thường có mặt ở khắp các vùng miền, kể cả khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa, góp phần tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân địa phương. Hỗ trợ SME tại các khu vực này giúp giảm bớt sự chênh lệch phát triển giữa các vùng, kiềm chế di dân tự phát và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Hơn nữa, SME còn là nơi tạo cơ hội việc làm cho các nhóm yếu thế trong xã hội như phụ nữ, người khuyết tật, hoặc lao động lớn tuổi. Các chính sách hỗ trợ hướng tới các đối tượng đặc thù này (ví dụ: chương trình hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp) có thể góp phần tăng cường bình đẳng giới và công bằng xã hội. Nghiên cứu của một số tổ chức quốc tế như OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) thường xuyên nhấn mạnh vai trò của SME trong phát triển khu vực và tính bao trùm xã hội. Để tìm hiểu thêm về các yếu tố thúc đẩy tiêu dùng, bạn có thể tham khảo bài viết về động cơ thúc đẩy tiêu dùng, giúp SME hiểu rõ hơn về hành vi khách hàng.

Mặc dù vai trò của chính sách hỗ trợ SME là không thể phủ nhận, hiệu quả thực tế của chúng vẫn là chủ đề gây tranh luận trong giới học thuật và thực tiễn. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những thách thức đáng kể trong việc thiết kế và triển khai các chương trình hỗ trợ. Một trong những thách thức lớn nhất là làm thế nào để xác định đúng đối tượng cần hỗ trợ và đảm bảo rằng nguồn lực được sử dụng hiệu quả, tránh tình trạng “bóp méo” thị trường hoặc tạo ra sự phụ thuộc vào trợ cấp. Storey (1994) đã đưa ra những phân tích kinh điển về sự phức tạp của khu vực SME và khó khăn trong việc áp dụng các chính sách “một kích thước cho tất cả”. Các chương trình hỗ trợ có thể không tiếp cận được các SME nhỏ nhất hoặc các hộ kinh doanh cá thể, những đối tượng có thể cần hỗ trợ nhất nhưng lại thiếu thông tin hoặc năng lực để tiếp cận các thủ tục hành chính phức tạp. Ngoài ra, việc thiếu cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả chính sách một cách có hệ thống cũng là một vấn đề phổ biến, khiến cho việc điều chỉnh và cải thiện chính sách gặp khó khăn (Nguyen & Tran, 2018). Để hiểu rõ hơn về cách đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, bạn có thể tham khảo bài viết về các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Một thách thức khác là sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước khác nhau trong việc thực hiện các chính sách hỗ trợ SME. Thường có nhiều bộ, ngành và địa phương cùng tham gia vào việc hỗ trợ SME, nhưng sự phối hợp thiếu chặt chẽ có thể dẫn đến chồng chéo, lãng phí nguồn lực và gây khó khăn cho doanh nghiệp khi tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ. Vấn đề này đặc biệt phức tạp ở các nền kinh tế chuyển đổi như Việt Nam, nơi hệ thống hành chính còn nhiều tầng nấc và cơ chế phối hợp chưa hoàn thiện. Hơn nữa, chất lượng của các dịch vụ hỗ trợ, đặc biệt là tư vấn và đào tạo, là một yếu tố quyết định hiệu quả nhưng lại khó kiểm soát và đánh giá một cách khách quan. Một số nhà cung cấp dịch vụ có thể thiếu kinh nghiệm thực tế hoặc kiến thức chuyên sâu, dẫn đến hiệu quả hỗ trợ thấp. Để nâng cao hiệu quả hoạt động, việc quản trị nhân lực đóng vai trò quan trọng, bạn có thể xem thêm về nội dung quản trị nhân lực.

Bất chấp những thách thức này, vai trò của chính sách hỗ trợ SME vẫn là cực kỳ quan trọng và cần thiết. Vấn đề không phải là có nên hỗ trợ hay không, mà là làm thế nào để hỗ trợ một cách hiệu quả và bền vững. Các chính sách cần được thiết kế dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về đặc điểm và nhu cầu đa dạng của các loại hình SME khác nhau (ví dụ: doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp đang tăng trưởng nhanh, doanh nghiệp xã hội, v.v.). Cần ưu tiên các chính sách mang tính thúc đẩy thay vì bao cấp, tập trung vào việc nâng cao năng lực nội tại của SME, khuyến khích đổi mới sáng tạo và tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu về SME và các chương trình hỗ trợ, tăng cường năng lực cho các tổ chức trung gian cung cấp dịch vụ hỗ trợ, và thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả chính sách một cách định kỳ, minh bạch là những yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả của các chương trình hỗ trợ SME trong tương lai. Đồng thời, cần có kế hoạch kinh doanh chuyên nghiệp để định hướng phát triển rõ ràng.

Vai trò của chính sách hỗ trợ SME còn thể hiện ở khả năng phản ứng và hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua các cú sốc từ bên ngoài, ví dụ như suy thoái kinh tế toàn cầu, khủng hoảng tài chính, hay các sự kiện bất khả kháng như đại dịch COVID-19. Trong những giai đoạn khó khăn này, SME thường là đối tượng dễ bị tổn thương nhất do nguồn lực hạn chế. Các chính sách hỗ trợ khẩn cấp như giãn, hoãn thuế, giảm phí, lệ phí, hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp, hoặc các gói hỗ trợ trực tiếp giúp SME có thêm “oxy” để tồn tại và phục hồi. Các nghiên cứu về tác động của COVID-19 đối với SME ở Việt Nam và nhiều quốc gia khác đều nhấn mạnh tầm quan trọng của các gói hỗ trợ của chính phủ trong việc giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động và giữ chân người lao động trong giai đoạn khó khăn. Điều này không chỉ giúp bảo vệ sinh kế của hàng triệu người mà còn ngăn chặn sự đổ vỡ hàng loạt của doanh nghiệp, vốn có thể gây ra những tổn thất lâu dài cho nền kinh tế. Các hình thức tín dụng phù hợp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn.

Tóm lại, chính sách hỗ trợ SME đóng vai trò đa diện và thiết yếu trong nền kinh tế hiện đại. Chúng không chỉ giúp khắc phục các thất bại thị trường và giải quyết những hạn chế nội tại của SME về tài chính, công nghệ, và quản lý, mà còn góp phần tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy tính bao trùm và khả năng chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc. Mặc dù việc triển khai chính sách hỗ trợ SME còn đối mặt với nhiều thách thức về thiết kế, thực thi và đánh giá hiệu quả, việc tiếp tục đầu tư và cải thiện các chương trình này là cần thiết để khai thác tối đa tiềm năng của khu vực SME, đảm bảo sự phát triển bền vững và thịnh vượng của nền kinh tế quốc gia. Việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế, tăng cường đối thoại công-tư và áp dụng các phương pháp đánh giá hiệu quả dựa trên bằng chứng sẽ là chìa khóa để nâng cao vai trò và tác động tích cực của chính sách hỗ trợ SME trong tương lai. Để hiểu rõ hơn về các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, bạn có thể tham khảo trang các dịch vụ của chúng tôi.

Conclusions

Tổng kết lại, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) đóng vai trò chiến lược và không thể thiếu trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Các chính sách này giúp SME vượt qua các rào cản cố hữu như khó khăn tiếp cận tài chính, thiếu hụt năng lực quản lý và công nghệ, cũng như thách thức trong mở rộng thị trường. Bằng cách giải quyết các thất bại thị trường và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, chính sách hỗ trợ không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng tồn tại của SME mà còn góp phần quan trọng vào tạo việc làm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đảm bảo sự phát triển kinh tế toàn diện, bao trùm. Mặc dù hiệu quả thực tế của các chương trình hỗ trợ có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố và còn đối mặt với những thách thức trong thiết kế và thực thi, vai trò nền tảng của chúng đối với sự phát triển bền vững của khu vực SME và toàn bộ nền kinh tế là điều đã được khẳng định.

References

Audretsch, D. B. (2007). The Entrepreneurial Society. Oxford University Press.

Ayyagari, M., Beck, T., & Demirguc-Kunt, A. (2011). Small and Medium Enterprises Across the Globe: A New Database. World Bank Policy Research Working Paper No. 5634.

Giang, L. T., & Phat, D. V. (2020). Export performance of SMEs in Vietnam: The role of government support policies. Journal of International Trade and Economic Development, 29(4), 450-468.

Le, H. T., Pham, M. T., & Doan, N. T. (2019). The effectiveness of credit guarantee schemes for SMEs in Vietnam. Applied Economics Letters, 26(15), 1277-1282.

Nguyen, Q. T., & Tran, T. B. (2018). Challenges in implementing SME support policies in Vietnam. Vietnam Development Forum Working Paper.

OECD. (Various years). SME and Entrepreneurship Outlooks. OECD Publishing. (Representing OECD reports on SME policies).

Storey, D. J. (1994). Understanding the Small Business Sector. Routledge.

World Bank. (Various years). Doing Business Report. World Bank Publications.

Questions & Answers

Q&A

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm