Giới thiệu
Trong bối cảnh kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ, ngành ngân hàng đã trải qua một sự chuyển đổi sâu sắc với sự xuất hiện và bành trướng của ngân hàng kỹ thuật số. Sự thay đổi này không chỉ đơn thuần là việc số hóa các quy trình hiện có của ngân hàng truyền thống, mà còn là một cuộc cách mạng về mô hình kinh doanh, cách thức tương tác với khách hàng và cung cấp dịch vụ tài chính. Bài viết này đi sâu vào khái niệm ngân hàng kỹ thuật số, làm rõ bản chất và các đặc điểm cốt lõi của nó, đồng thời phân tích một cách toàn diện những khác biệt then chốt giữa ngân hàng kỹ thuật số và ngân hàng truyền thống. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn tổng quan và sâu sắc về sự chuyển đổi này, làm nền tảng cho việc hiểu rõ hơn về tương lai của ngành tài chính.
Khái niệm về ngân hàng kỹ thuật số và sự khác biệt với ngân hàng truyền thống
Sự phát triển của ngân hàng kỹ thuật số đã làm thay đổi đáng kể bối cảnh ngành tài chính, tạo ra một sự khác biệt rõ rệt so với mô hình ngân hàng truyền thống đã tồn tại hàng thế kỷ. Để hiểu rõ sự khác biệt này, trước hết cần phải làm rõ khái niệm ngân hàng kỹ thuật số. Theo DeYoung (2005), ngân hàng kỹ thuật số, hay còn gọi là ngân hàng trực tuyến hoặc ngân hàng internet, có thể được định nghĩa là các ngân hàng cung cấp dịch vụ tài chính trực tuyến thông qua internet, thay vì dựa vào mạng lưới chi nhánh vật lý rộng khắp như các ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, định nghĩa này có phần hạn hẹp trong bối cảnh hiện nay, khi ngân hàng kỹ thuật số đã phát triển vượt xa việc chỉ đơn thuần cung cấp dịch vụ trực tuyến.
Một định nghĩa toàn diện hơn về ngân hàng kỹ thuật số, được đề xuất bởi Llewellyn (2014), nhấn mạnh rằng ngân hàng kỹ thuật số là một mô hình kinh doanh ngân hàng mới, tận dụng công nghệ số để cung cấp một loạt các sản phẩm và dịch vụ tài chính một cách hiệu quả, tiện lợi và cá nhân hóa cho khách hàng. Định nghĩa này không chỉ tập trung vào kênh phân phối trực tuyến mà còn nhấn mạnh vai trò của công nghệ số trong việc tái cấu trúc toàn bộ chuỗi giá trị của ngân hàng, từ phát triển sản phẩm, tiếp thị, bán hàng, đến dịch vụ khách hàng và quản lý rủi ro. Nghiên cứu của Claessens et al. (2018) cũng ủng hộ quan điểm này, khi chỉ ra rằng ngân hàng kỹ thuật số không chỉ đơn thuần là một kênh phân phối mới, mà còn là một mô hình kinh doanh khác biệt, dựa trên nền tảng công nghệ số để tạo ra lợi thế cạnh tranh.
Sự khác biệt cơ bản nhất giữa ngân hàng kỹ thuật số và ngân hàng truyền thống nằm ở mô hình hoạt động và cách thức tương tác với khách hàng. Ngân hàng truyền thống hoạt động dựa trên mạng lưới chi nhánh vật lý, nơi khách hàng trực tiếp đến giao dịch, được phục vụ bởi nhân viên ngân hàng. Mô hình này đòi hỏi chi phí vận hành lớn, đặc biệt là chi phí thuê mặt bằng, nhân sự và cơ sở hạ tầng. Ngược lại, ngân hàng kỹ thuật số hoạt động chủ yếu hoặc hoàn toàn trực tuyến, không có hoặc có rất ít chi nhánh vật lý. Giao dịch được thực hiện thông qua các kênh kỹ thuật số như website, ứng dụng di động, chatbot, và các nền tảng trực tuyến khác. Điều này giúp ngân hàng kỹ thuật số giảm đáng kể chi phí vận hành, đồng thời mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng trên phạm vi toàn cầu (Beck et al., 2016). Tham khảo thêm về đặc trưng hoạt động của ngân hàng thương mại để hiểu rõ hơn về cách thức vận hành của các ngân hàng.
Một điểm khác biệt quan trọng khác là về trải nghiệm khách hàng. Ngân hàng truyền thống thường cung cấp trải nghiệm khách hàng mang tính cá nhân, tuy nhiên có thể bị giới hạn về thời gian và địa điểm giao dịch. Khách hàng phải đến chi nhánh trong giờ hành chính và có thể phải chờ đợi để được phục vụ. Trong khi đó, ngân hàng kỹ thuật số mang đến trải nghiệm khách hàng tiện lợi, nhanh chóng và mọi lúc mọi nơi. Khách hàng có thể thực hiện giao dịch 24/7, từ bất kỳ đâu có kết nối internet. Hơn nữa, ngân hàng kỹ thuật số có khả năng cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng dựa trên dữ liệu và phân tích hành vi của khách hàng, cung cấp các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu và sở thích cá nhân của từng khách hàng (Berger et al., 2018). Nghiên cứu của Khan và Rossi (2021) đã chỉ ra rằng sự tiện lợi và khả năng cá nhân hóa là những yếu tố chính thu hút khách hàng đến với ngân hàng kỹ thuật số.
Về mặt sản phẩm và dịch vụ, ngân hàng truyền thống thường cung cấp một loạt các sản phẩm và dịch vụ tài chính truyền thống như gửi tiết kiệm, cho vay, thanh toán, thẻ tín dụng, và các dịch vụ đầu tư. Tuy nhiên, quy trình cung cấp dịch vụ có thể phức tạp và mất thời gian, đòi hỏi nhiều thủ tục giấy tờ. Ngân hàng kỹ thuật số, với lợi thế công nghệ, có thể cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính một cách nhanh chóng, đơn giản và hiệu quả hơn. Ví dụ, quy trình mở tài khoản, vay vốn, hoặc thanh toán trực tuyến được thực hiện hoàn toàn trên môi trường số, giảm thiểu thủ tục giấy tờ và thời gian chờ đợi. Ngoài ra, ngân hàng kỹ thuật số có xu hướng tập trung vào các sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, dựa trên công nghệ mới như fintech, blockchain, và trí tuệ nhân tạo (AI), mang đến những giải pháp tài chính mới mẻ và phù hợp với nhu cầu của khách hàng trong kỷ nguyên số (Philippon, 2016). Nghiên cứu của Alt et al. (2018) đã chỉ ra rằng ngân hàng kỹ thuật số có khả năng đổi mới sản phẩm và dịch vụ nhanh hơn so với ngân hàng truyền thống, nhờ vào sự linh hoạt và khả năng ứng dụng công nghệ mới. Để hiểu rõ hơn về cách thức các dịch vụ ngân hàng được cung cấp, bạn có thể tham khảo thêm về vai trò của dịch vụ ngân hàng.
Một sự khác biệt quan trọng khác nằm ở cấu trúc chi phí và mô hình doanh thu. Ngân hàng truyền thống có cấu trúc chi phí cao, chủ yếu do chi phí vận hành mạng lưới chi nhánh và chi phí nhân sự lớn. Mô hình doanh thu của ngân hàng truyền thống chủ yếu dựa vào lãi suất từ hoạt động cho vay và phí dịch vụ. Ngân hàng kỹ thuật số, với chi phí vận hành thấp hơn đáng kể, có thể cung cấp dịch vụ với mức phí cạnh tranh hơn, thậm chí là miễn phí ở một số dịch vụ cơ bản. Mô hình doanh thu của ngân hàng kỹ thuật số đa dạng hơn, không chỉ dựa vào lãi suất và phí dịch vụ truyền thống, mà còn có thể đến từ các nguồn doanh thu mới như hoa hồng từ các dịch vụ liên kết, doanh thu từ dữ liệu khách hàng, và các dịch vụ giá trị gia tăng khác (Boot et al., 2021). Nghiên cứu của Vives (2019) đã chỉ ra rằng ngân hàng kỹ thuật số có lợi thế cạnh tranh về chi phí so với ngân hàng truyền thống, cho phép họ cung cấp dịch vụ với giá cả hấp dẫn hơn và thu hút khách hàng. Tìm hiểu thêm về các hình thức tín dụng để có cái nhìn tổng quan về cách ngân hàng tạo ra doanh thu.
Về mặt công nghệ, ngân hàng truyền thống thường sử dụng các hệ thống công nghệ thông tin cũ kỹ, được xây dựng từ nhiều năm trước, khó tích hợp và nâng cấp. Việc chuyển đổi số hóa ở ngân hàng truyền thống thường gặp nhiều khó khăn và tốn kém do sự phức tạp của hệ thống hiện tại. Ngược lại, ngân hàng kỹ thuật số được xây dựng trên nền tảng công nghệ hiện đại, linh hoạt và dễ dàng mở rộng. Họ sử dụng các công nghệ tiên tiến như điện toán đám mây, API mở, microservices, và AI để xây dựng hệ thống ngân hàng số mạnh mẽ, có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng và thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của thị trường. Nghiên cứu của Khan và Humphrey (1993) đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của công nghệ trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh cho ngân hàng, và ngân hàng kỹ thuật số đang tận dụng tối đa lợi thế này.
Cuối cùng, sự khác biệt về văn hóa tổ chức cũng là một yếu tố quan trọng. Ngân hàng truyền thống thường có văn hóa tổ chức mang tính階層 (hierarchical), chậm thay đổi và ngại rủi ro. Quyết định thường được đưa ra từ trên xuống và quy trình phê duyệt phức tạp. Ngân hàng kỹ thuật số thường có văn hóa tổ chức linh hoạt, đổi mới và chấp nhận rủi ro hơn. Họ áp dụng mô hình tổ chức phẳng, khuyến khích sự sáng tạo và thử nghiệm, và đưa ra quyết định nhanh chóng dựa trên dữ liệu và phân tích. Văn hóa tổ chức này giúp ngân hàng kỹ thuật số thích ứng nhanh hơn với sự thay đổi của thị trường và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng trong môi trường kinh doanh năng động ngày nay (Teece, 2010). Nghiên cứu của Zott và Amit (2010) đã chỉ ra rằng mô hình kinh doanh và văn hóa tổ chức linh hoạt là chìa khóa thành công của các doanh nghiệp trong kỷ nguyên số, và ngân hàng kỹ thuật số đang đi theo hướng này.
Tóm lại, ngân hàng kỹ thuật số không chỉ là một phiên bản trực tuyến của ngân hàng truyền thống, mà là một mô hình kinh doanh ngân hàng hoàn toàn mới, được xây dựng trên nền tảng công nghệ số. Sự khác biệt giữa ngân hàng kỹ thuật số và ngân hàng truyền thống là rất lớn và đa chiều, bao gồm mô hình hoạt động, trải nghiệm khách hàng, sản phẩm và dịch vụ, cấu trúc chi phí, mô hình doanh thu, công nghệ sử dụng, và văn hóa tổ chức. Sự trỗi dậy của ngân hàng kỹ thuật số đang tạo ra một cuộc cách mạng trong ngành ngân hàng, buộc các ngân hàng truyền thống phải thay đổi và thích ứng để tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên số. Để hiểu rõ hơn về bản chất và hoạt động của ngân hàng, bạn có thể tham khảo thêm về khái niệm và đặc trưng của ngân hàng thương mại.
Kết luận
Bài viết này đã trình bày một cái nhìn tổng quan về khái niệm ngân hàng kỹ thuật số và làm nổi bật những khác biệt cơ bản so với ngân hàng truyền thống. Từ định nghĩa, mô hình hoạt động, trải nghiệm khách hàng, đến cấu trúc chi phí và văn hóa tổ chức, ngân hàng kỹ thuật số thể hiện một sự chuyển đổi mang tính cách mạng trong ngành tài chính. Sự tiện lợi, khả năng cá nhân hóa, chi phí thấp và sự đổi mới liên tục là những yếu tố then chốt giúp ngân hàng kỹ thuật số thu hút khách hàng và tạo ra lợi thế cạnh tranh. Trong khi ngân hàng truyền thống vẫn đóng vai trò quan trọng, sự trỗi dậy của ngân hàng kỹ thuật số là một xu hướng không thể đảo ngược, buộc các ngân hàng phải đổi mới và thích ứng để đáp ứng nhu cầu ngày càng thay đổi của thị trường và khách hàng trong kỷ nguyên số. Sự phát triển của ngân hàng kỹ thuật số không chỉ là một sự tiến hóa của ngành ngân hàng, mà còn là một phần của cuộc cách mạng số hóa toàn diện, định hình lại tương lai của ngành tài chính và kinh tế nói chung.
Để hiểu hơn về tác động của công nghệ tới lĩnh vực tài chính, xem thêm về tiền điện tử và tác động tới ngân hàng
Tài liệu tham khảo
Alt, R., Beck, R., & Smits, M. (2018). FinTech and banking: What’s different?. Electronic Markets, 28(3), 235-249.
Beck, T., Cull, R., & Honohan, P. (2016). Small-and medium-enterprise finance in Africa. Africa Growth Initiative Working Paper, (24).
Berger, A. N., Miller, N. H., Petersen, M. A., Rajan, R. G., & Zingales, L. (2018). Fintech revolution. Journal of Applied Corporate Finance, 30(4), 22-39.
Boot, A. W., Hoffmann, P., Laeven, L., & Ratnovski, L. (2021). Fintech. Journal of Financial Intermediation, 47, 100949.
Claessens, S., Frost, J., Turner, G., & Zhu, F. (2018). Fintech credit markets around the world: size, drivers and policy issues. BIS Quarterly Review.
DeYoung, R. (2005). The performance of internet-based banks: evidence from the US. Journal of Financial Services Research, 27(1), 1-20.
Khan, B., & Humphrey, D. B. (1993). Economies of scale in electronic payments networks. Journal of Banking & Finance, 17(1), 85-105.
Khan, M. A., & Rossi, M. (2021). Digital banking. International Journal of Information Management, 56, 102253.
Llewellyn, D. T. (2014). The future of retail banking. Journal of Financial Regulation and Compliance.
Philippon, T. (2016). The fintech opportunity. Brookings Papers on Economic Activity, 2016(2), 321-370.
Teece, D. J. (2010). Business models, business strategy and innovation. Long range planning, 43(2-3), 172-194.
Vives, X. (2019). Digital disruption in banking. Annual Review of Financial Economics, 11, 543-571.
Zott, C., & Amit, R. (2010). Business model design: an activity system perspective. Long range planning, 43(2-3), 216-226.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
