Công tác triển khai áp dụng Basel II tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Về chủ trương thực hiện Basel II: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNNVN) banhành công văn số 1601/NHNN-TTGSNH ngày 17/3/2014 về việc triển khai thực hiện quyđịnh an toàn vốn theo Basel II; trong đó yêu cầu các ngân hàng triển khai Basel II ở mứcđộ tiêu chuẩn, riêng 10 ngân hàng Vietcombank, Vietinbank, BIDV, VPBank,Techcombank, VIB, Maritime Bank, MB, Sacombank, ACB thực hiện ở mức độ cao hơn.

Về cơ sở pháp lý: NHNNVN đã ban hành nhiều văn bản hỗ trợ các ngân hàng trong nước nâng cao năng lực quản trị rủi ro hướng tới Hiệp ước Basel II như: (i) Hướng tới Trụ cột I bao gồm Thông tư 36/2014/TT-NHNN (TT36) quy định các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; Thông tư 02/2013/TT-NHNN (TT02) quy định phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; Thông tư 12/2013/TT-NHNN, Thông tư 09/2014/TT-NHNN sửa đổi một số nội dung của TT02 và gần đây là Thông tư 41/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 (TT41) quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. (ii) Hướng tới Trụ cột II bao gồm Thông tư 44/2011/TT-NHNN ngày 29/12/2011 quy định hệ thống kiểm soát nội bộ, kiểm toán nội bộ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; Thông tư 07/2013/TT-NHNN quy định về kiểm soát đặc biệt đối với các tổ chức tín dụng; Thông tư 10/2012/TT-NHNN quy định xử lý sau thanh tra, giám sát đối với các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; (iii) Hướng tới Trụ cột III bao gồm Quyết định 51/2007/QĐ-NHNN ngày 31/12/2007 ban hành quy chế thông tin tín dụng; Thông tư 16/2010/TT-NHNN hướng dẫn thi hành Nghị định 10/2010/NĐ-CP về hoạt động thông tin tín dụng; TT41 (thông tư có quy định về nội dung công bố thông tin). Bên cạnh đó một số tổ chức quản lý ngành liên quan đến việc thực hiện Basel II cũng được hoàn thiện dần về cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ như NHNNVN, Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng, Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng – CIC, Công ty VAMC giúp các NHTM xử lý nợ xấu, tái cấu trúc hệ thống ngân hàng để nâng cao năng lực hoạt động kinh doanh và một số cơ quan khác có liên quan.

Về công tác thực hiện: NHNN đã thành lập Ban chỉ đạo triển khai Basel II tại NHNN và tại Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng; đến nay bước đầu đã thực hiện đánh giá thực trạng, khoảng cách về quản trị rủi ro của NHTM với các quy định của Basel II. Mở rộng, nâng cao vai trò của CIC theo hướng hỗ trợ NHTM thực hiện Basel II như xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, cung cấp kịp thời thông tin cho tổ chức tín dụng, nâng cấp bộ máy xếp hạng tín dụng… Bên cạnh đó, việc nâng cao năng lực giám sát hệ thống cũng được chú trọng thực hiện; cụ thể như việc ban hành Quyết định 1976/QĐ-NHNN (2007) để tiến hành cải cách tổ chức hoạt động của thanh tra; chuyển hướng từ thanh tra tuân thủ sang thanh tra trên cơ sở rủi ro, xây dựng quy trình, phương pháp thanh tra phù hợp với thông lệ Basel II.

Về việc triển khai áp dụng Basel II tạ 10 ngân hàng thí điểm: kết quả ban đầu cho thấy hầu hết các ngân hàng đã thành lập Ban QLDA Basel II; thuê đơn vị tư vấn triển khai thực hiện dự án phân tích độ lệch cơ sở dữ liệu (Data Gap), nghiên cứu 20 thực hiện quy trình đánh giá vốn rủi ro (ICAAP), lập kế hoạch triển khai thực hiện Basel II; lập báo cáo đánh giá tác động định lượng (QIS) theo hướng dẫn tại TT41; thực hiện các dự án xây dựng hệ thống khởi tạo các khoản vay (LOS – Loan Origination System), dự án nâng cấp hệ thống xếp hạng nội bộ (Credit Rating System), dự án hoàn thiện khung quản lý rủi ro thị trường; dự án tính toán tài sản có rủi ro (RWA) theo Basel II; dần hoàn thiện mô hình quản lý rủi ro theo 3 tuyến phòng ngự… Riêng Techcombank thực hiện chiến lược đầu tư hệ thống ngân hàng lõi T24 của Thụy Sĩ phù hợp với thông lệ quốc tế.

[message type=”e.g. information, success, attention, warning”]Xem thêm: Tình hình ứng dụng hiệp ước Basel tại Việt Nam[/message]

Về hoạt động thanh tra giám sát: Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng được thành lập theo Quyết định số 83/QĐ-TTg ngày 27/5/2009 với mục tiêu hình thành nên bộ máy thanh tra giám sát có chất lượng, đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Ở Việt Nam, trong bối cảnh ngành ngân hàng thực hiện tái cấu trúc, chức năng của Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng được đổi mới theo hướng chuyển từ thanh tra giám sát tuân thủ sang kết hợp với thanh tra, giám sát trên cơ sở rủi ro. Hiện nay, báo cáo giám sát của thanh tra giám sát đã từng bước theo thông lệ quốc tế; cụ thể như việc đưa khung đánh giá CAMELS vào nội dung báo cáo thanh tra giám sát hay việc đưa thêm các yêu cầu tuân thủ theo quy định về thanh tra, giám sát của Basel II (29 nguyên tắc giám sát của Basel II). Tuy nhiên, hoạt động thanh tra vẫn còn nhiều thách thức như: chưa tuân thủ được hết 29 nguyên tắc thanh tra giám sát của Basel II; phương pháp giám sát mới đang tiếp cận thanh tra giám sát trên cơ sở rủi ro; việc tiếp cận thông tin phục vụ công tác thanh tra còn nhiều khó khăn; các mô hình định lượng phụ vụ thanh tra, giám sát còn thiếu; hạ tầng công nghệ thông tin mới ở mức đơn giản; thiếu và yếu về nhân lực thực hiện.

Về hoạt động công bố thông tin tại NHTM theo Basel II: NHNN chuẩn hóa kiện toàn hoạt động của Trung tâm Thông tin tín dụng (CIC), đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ thông tin của CIC, tập trung vào định hướng hỗ trợ việc thực thi các quy định của Basel II đối với các tổ chức tín dụng như việc xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng quốc gia đầy đủ, phản ánh được chính xác, kịp thời dữ liệu từ các đơn vị trong và ngoài ngành, đáp ứng tốt nhu cầu về dữ liệu cho các NHTM thực hiện Basel II; cung cấp thông tin kịp thời cho NHTM, phục vụ xây dựng mô hình xếp hạng tín dụng, chấm điểm tín dụng và xây dựng các báo cáo phân tích ngành; cung cấp thông tin cho cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng để tăng cường công tác thanh tra giám sát NHTM; nâng cấp hệ thống xếp hạng tín dụng của CIC; triển khai hoạt động đăng ký tín dụng… Bên cạnh đó, hầu hết các NHTM đều đã triển khai công bố thông tin minh bạch với cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại. Mặc dù sự ra đời của TT41 đã hướng việc công bố thông tin của NHTM phù hợp với chuẩn mực quốc tế Basel II nhưng do TT41 mới ban hành trong thời gian ngắn nên số liệu đánh giá thực trạng công bố thông tin của NHTM còn hạn chế.

Về cơ sở dữ liệu, công nghệ thông tin: NHNN đã phối hợp với các ngân hàng trong nhóm 10 ngân hàng nêu trên thực hiện đánh giá mức độ chênh lệch GAP tổng thể, chênh lệch về dữ liệu và công nghệ thông tin, và kế hoạch thu hẹp chênh lệch khi thực hiện Basel II. Đồng thời, triển khai thực hiện các giải pháp, kế hoạch thu hẹp khoảng cách.

Về công tác đào tạo và xâ dựng nguồn nhân lực: NHNN đã xây dựng kế hoạch đào tạo tổng thể cho cán bộ NHNN và các NHTM. Phối hợp cùng với các dự án hỗ trợ kỹ thuật, các ngân hàng nước ngoài, đơn vị tư vấn tổ chức chương trình đào tạo, hội thảo, tọa đàm,… theo các chủ đề được gắn với kế hoạch triển khai Basel II để từng bước phát triển đội ngũ cán bộ phục vụ cho việc triển khai Basel II phù hợp với lộ trình được Thống đốc phê duyệt.