Cơ sở pháp lý cho việc quản lý chi ngân sách nhà nước

Song song với việc phân cấp, phân quyền và tăng cường nguồn lực tài chính để mỗi cấp ngân sách thực hiện quyền và trách nhiệm của mình là nhưng ràng buộc về mặt pháp lý. Đó chính là cơ sở để thực hiện phân cấp ngân sách, làm căn cứ để các cấp ngân sách thực hiện quyền của mình đồng thời cũng yêu cầu các cạp ngân sách từ trung ương đến địa phương phải tuân thủ.

Việc tuân thủ nghiêm ngặt quy định được ấn định trong hệ thống các văn bản luật thay thếcho việc quản lý, thanh kiểm tra mang nặng tính hành chính trước đây giữa cấp trên và cấp dưới, tạo ra tính không minh bạch trong quản lý ngân sách cũng như tính ỷ lại của cấp dưới với cấp trên.

Trước hết cơ sở pháp lý cơ bản và chung nhất cho mọi hoạt động ngân sách là hiến pháp, mỗi đất nước đều có hiến pháp là đạo luật gốc, đạo luật cơ bản quy định những vấn đề chung về chủ quyền quốc gia, về tổ chức bộ máy, phân cấp phân quyền… những vấn đề chi phối và liên quan đến hoạt động ngân sách. Ví dụ hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định bộ máy nhà nước ta gồm 4 cấp chính quyền, mỗi cấp được quản lý toàn diện các lĩnh vực kinh tế xã hội và cơ quan quyết định những vấn đề thuộc địa phương trong đó có quyết định ngân sách là Hội đồng nhân dân (HĐND) cùng cấp.

Điều đó chi phối hoạt động ngân sách ở chỗ ngân sách cũng phải hình thành 4 cấp tương ứng và nếu muốn quyết định có tồn tại hay không một cấp ngân sách nhất định thì trước hết phải sửa đổi hiến pháp. Nhìn chung hiến pháp của một đất nước bao giờ cũng quy định những vấn đề chung nhất liên quan đến ngân sách.

Mặt khác, hoạt động ngân sách cũng giống như những hoạt động ở các lĩnh vực khác cũng cần những quy định cơ bản, chuyên biệt và mang tính đặc thù riêng. Thông thường những luật chuyên biệt này bao gồm luật Ngân sách nói chung, luật Thuế luật Cân đối ngân sách, luật Ngân sách hàng năm, luật Ngân sách trung hạn… Tuỳ theo từng quốc gia quyết định những vấn đề nào cần có luật riêng và thời hạn luật có hiệu lực, nhưng nhìn chung hoạt động ngân sách ở bất kỳ quốc gia nào cũng đều được chi phối bằng luật chuyên biệt.

[message type=”e.g. information, success, attention, warning”]Xem thêm: Vị trí chi ngân sách nhà nước trong hoạt động quản lý kinh tế[/message]

Ngoài luật chuyên biệt, hoạt động ngân sách còn liên quan đến rất nhiều lĩnh vực vì vậy có thể nói cơ sở pháp lý cho hoạt động ngân sách còn được thể hiện trong một số luật khác có liên quan hay nói cách khác, hoạt động ngân sách còn chịu sự chi phối của nhiều luật khác có liên quan.

Ví dụ như luật Tổ chức Quốc hội, Chính phủ, HĐND quyết định quyền, trách nhiệm của mỗi cấp chính quyền về kinh tế xã hội, từ đó liên quan đến thẩm quyền về ngân sách cũng như ảnh hưởng đến phân cấp ngân sách. Luật Đầu tư liên quan đến công tác quản lý tài chính về đầu tư như đấu thầu,.. quyền quyết định dự án đầu tư liên quan đến phân cấp quản lý vốn. đầu tư cũng như quy trình quản lý. Luật Doanh nghiệp liên quan đến cơ chế quản lý tài chính doanh nghiệp.

Một số nước quy định những luật riêng nhưng liên quan mật thiết đến hoạt …động ngân sách như luật khuyến khích ổn định và tăng trưởng kinh tế.. Tóm lại, hoạt động ngân sách, xuất phát từ phạm vi tác động và ảnh hưởng của nó tới toàn bộ nền kinh tế và mọi tổ chức cá nhân, nên xét cả về lý luận và thực tiễn đều phải căn cứ vào cơ sở pháp lý vững chắc, không chỉ ở hành lang hiến pháp chung, mà còn dựa trên hệ thống luật pháp gồm luật chuyên biệt và các luật có liên quan. Đó là cơ sở pháp lý chung cho hoạt động ngân sách của bất kỳ quốc gia nào.