Bổ sung thêm các loại và phương thức trong từng hình thức cấp tín dụng của các NHTMCP vào các văn bản hướng dẫn

Đồng thời với việc hoàn thiện những quy định hướng dẫn các hình thức cấp tín dụng cho phù hợp với Luật các TCTD năm 2010, cần bổ sung thêm các loại và phương thức trong từng hình thức cấp tín dụng vao các quy định hướng dẫn này đối với từng hình thức cấp tín dụng sau:

– Đối với cho vay: Việc phân loại và xác định các phương thức cho vay theo quy định của pháp luật về cho vay chưa thể hiện các khái niệm và phân loại về “CVTD”, “cho vay lĩnh vực phi sản xuất” (Chỉ thị số 01/CT-NHNN ngày 01/03/2011), “cho vay đối với các lĩnh vực không khuyến khích” (Công văn số 674/NHNN-CSTT ngày 13/02/2012). Hiện tại phân loại cho vay theo Quy chế cho vay dựa vào tiêu chí kỳ hạn để phân loại và chia ra cho vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Ngoài ra, quy định của chế độ kế toán NHTM, cho vay được hạch toán phân chia theo loại tiển tệ, theo ngành kinh tế và theo chất lượng cho vay. Do vậy, để xác định thêm các loại cho vay, cần xây dựng các tiêu chí phân loại (xem Phụ lục 4) và khái niệm cụ thể từng loại và phương thức cho vay để hướng dẫn cho các NHTMCP phát triển thêm các loại và phương thức cho vay mới.

Theo đó, quy định pháp luật cần bổ sung cụ thể loại CVTD dựa vào tiêu chí mục đích sử dụng vốn vay, phân chia thành 2 loại: Cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh (được nêu tại Chỉ thị 01/CT-NHNN ngày 31/01/2013) và CVTD để đáp ứng yêu cầu QLNN về đa dạng hóa HĐTD. Dựa vào giải thích từ ngữ về “cho vay” theo quy định tại Điều 4 của Luật các TCTD năm 2010, Điều 1 của Quy chế cho vay theo Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001 và các hướng dẫn liên quan đến CVTD, có thể hiểu CVTD là hoạt động cho vay, theo đó bên cho vay cam kết giao cho KH một khoản tiền để đáp ứng nhu cầu đời sống và các dự án đầu tư phục vụ đời sống trong một thời gian nhất định với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi. Qua đó, có thể xác định đối tượng KH là các cá nhân và hộ gia đình. Khi phân chia các loại CVTD dựa vào tiêu chi kỳ hạn cũng có thể xác định được CVTD ngắn hạn, trung hạn, dài hạn và có thề xác định các phương thức CVTD từng lần, theo hạn mức, theo dự án đầu tư, trả góp, theo hạn mức thấu chi (Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001). Xác định cụ thể nhu cầu sử dụng vốn vào các nhu cầu phục vụ đời sống như mua nhà ở, sửa chữa nhà ở, đầu tư, mua sắm phương tiện đi lại, đồ dùng gia đình, chi phí chữa bệnh, giáo dục và du lịch,…

Hoạt động điều tiết, can thiệp của Nhà nước cần tác động đến sử dụng vốn, đến nhu cầu vay hơn là ngăn cấm, khống chế hạn mức cho vay tại các NHTMCP. Một số yếu tố tác động trực tiếp đối với CVTD là chính sách tín dụng đối với CVTD, lãi suất, lạm phát, thu nhập của KH vay, nhu cầu tiêu dùng,..Hơn nữa, khi nhu cầu vay đáp ứng cho các nhu cầu thiết yếu nhằm ổn định và phát triển đời sống, CVTD góp phần kích thích tiêu thụ sản phẩm, thúc đẩy sản xuất trong nước phát triển. Do sản xuất và tiêu dùng là hai hoạt động gắn liền nhau, khi thắt chặt CVTD đối với sản phẩm sản xuất trong nước, không kích thích tiêu thụ sản phẩm để khai thông luân chuyển hàng hóa tồn kho cho các doanh nghiệp sản xuất, khó có thể tạo điều kiện cho sản xuất trong nước ngày càng tốt hơn. Do vậy, tạo khung pháp lý đầy đủ cho các NHTMCP phát triển CVTD sẽ góp phần vào hoạt động điều tiết của Nhà nước phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế-xã hội, thúc đẩy các NHTMCP đa dạng hóa các loại cho vay và phương thức cho vay.

Vận dụng về lợi thế và ưu điểm của các phương thức cho vay theo dòng tiền, cho vay bắc cầu, cho vay đòn bẩy, cho vay ứng trước thu nhập, NHNN cần bổ sung quy định cụ thể về các phương thức cho vay theo dòng tiền, cho vay bắc cầu, cho vay đòn bẩy, cho vay ứng trước thu nhập để có cơ sở pháp lý và hướng dẫn nghiệp vụ cho các NHTMCP đáp ứng nhu cầu tiếp cận đa dạng loại cho vay phù hợp với từng đối tượng KH. Quy định về cho vay theo dòng tiền áp dụng cho vay đối với doanh nghiệp lớn, có tình hình tài chính tốt, cho vay đáp ứng nhanh cho nhu cầu thanh toán những thời điểm doanh nghiệp thiếu hụt tài sản thế chấp. Cho vay bắc cầu áp dụng đối với các nhu cầu bổ sung vốn lưu động trong khi chờ duyệt cấp hạn mức tín dụng, đáp ứng nhu cầu vốn mua tài sản, đầu tư xây dựng trong khi KH đang chờ thu tiền từ nguồn thu bán tài sản khác. Cho vay đòn bẩy áp dụng đối với cho vay hỗ trợ một giao dịch mua bán công ty, tái cơ cấu vốn, tái tài trợ nợ, tài trợ cho tài chính dự án. Cho vay ứng trước thu nhập là khoản vay không có tài sản bảo đảm nợ vay, nhằm đáp ứng nhu cầu cấp bách và nợ vay được thu hồi từ thu nhập tiền lương của người vay, qua đó có thể hạn chế việc phát sinh vay từ thị trường phi chính thức và đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thiết yếu của người có thu nhập ổn định.

– Đối với chiết khấu CCCN và GTCG khác: Hiện tại, phần lớn việc chiết khấu hối phiếu là đối với các hối phiếu xuất khẩu, cần mở rộng chiết khầu đối với các hối phiếu trong nước, góp phần phát triển hoạt động chiết khấu của các NHTMCP. Do vậy, các cơ quan QLNN như Bộ Tài chính cần ban hành quy định lưu hành hối phiếu trong nước. Trong đó quy định mẫu hối phiếu với đầy đủ các yếu tố trong giao dịch kinh tế bao gồm các yếu tố về kỳ hạn thanh toán, địa điểm thanh toán. Quy định hối phiếu được chuyển nhượng nhiều lần trong thời hạn hối phiếu, tạo điều kiện cho áp dụng linh hoạt trong giao dịch kinh tế của doanh nghiệp trong nước và mở rộng hoạt động chiết khấu tại các NHTMCP.

– Đối với bảo lãnh ngân hàng: Cần bổ sung bảo lãnh bảo lãnh độc lập nhằm nâng cao trách nhiệm của bên bảo lãnh; đây là biện pháp bảo đảm rất hiệu quả và phổ biến trong giao dịch kinh tế, bên bảo lãnh cam kết trả cho bên nhận bảo lãnh một số tiền xác định theo yêu cầu của bên được bảo lãnh. Vì nghĩa vụ bảo lãnh độc lập với nghĩa vụ được bảo lãnh nên bên bảo lãnh không có quyền viện dẫn các căn cứ mà bên được bảo lãnh có thể viện dẫn để không phải thực hiện nghĩa vụ của mình. Bảo lãnh độc lập được lập dưới hình thức thư bảo lãnh trong đó nêu rõ số tiền mà bên bảo lãnh phải trả và thời hạn bảo lãnh. Khi được yêu cầu thực hiện nghĩa vụ bảo lãnh, bên bảo lãnh phải thanh toán ngay cho bên được bảo lãnh. Tuy nhiên, trong trường hợp gian lận hoặc nghĩa vụ được bảo đảm không tồn tại nữa thì bên bảo lãnh không phải thanh toán.

Trong tương lai, nên hình thành Luật bảo lãnh ngân hàng như Trung Quốc, Xinh-ga-po để tạo khung pháp lý đồng bộ, thống nhất, khắc phục tình trạng thiếu phối hợp giữa các bộ ngành, tạo điều kiện pháp lý chặt chẽ để làm cơ sở ban hành các quy định hướng dẫn thống nhất cho các NHTMCP mở rộng hoạt động bảo lãnh ngân hàng và tăng cường việc kiểm soát, điều chỉnh hoạt động bảo lãnh tại các NHTMCP có hiệu quả.