Mục lục

Các chỉ tiêu phản ánh trình độ hiện đại hoá hoạt động của NHTM

Một số chỉ tiêu phản ánh trình độ hiện đại hoá hoạt động của ngân hàng thương mại bao gồm : Mức độ tuân thủ các chuẩn mực trong hoạt động, Công nghệ ngân hàng, Hiệu quả đầu tư công nghệ, Sự phù hợp của mô hình tổ chức với công nghệ ngân hàng hiện đại

Hoạt động của một NHTM được nhìn nhận từ hai gióc độ. Đối với các chủ thể bên ngoài NH, hoạt động của một NHTM hiện đại phải hướng tới trung tâm KH. Đối với bản thân NH, hoạt động hiện đại phải đảm bảo việc xử lý mọi giao dịch, nghiệp vụ đánh giá trình độ hiện đại hoá hoạt động của NHTM xuất phát từ sự tuân thủ các chuẩn mực trong hoạt động, trình độ công nghệ, hiệu quả đầu tư công nghệ và sự phù hợp của mô hình tổ chức NHTM.

1. Mức độ tuân thủ các chuẩn mực trong hoạt động NH

Đối với các quốc gia đang phát triển, hoạt động NH thoạt đầu được du nhập từ thế giới phát triển. Xu hướng toàn cầu hoá mọi hành vi trong nền kinh tế càng thúc đẩy quá trình hội nhập của hoạt động NH tại các quốc gia đang phát triển với thế giới. Yêu cầu tuân thủ các chuẩn mực quốc tế trong hoạt động NH là tất yếu. Bên cạnh đó, mỗi quốc gia có thể có những đặc thù riêng trong các hoạt động kinh tế tài chính. Bởi vậy, trình độ hiện đại của một NH cần được xem xét ở cả hai giác độ là mức độ tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như Hiệp ước Vốn Basel I, II; hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế / báo cáo tài chính quốc tế (IAS/IFRS)… và mức độ tuân thủ các chuẩn mực của quốc gia trong hoạt động NH.

Uỷ ban Basel về Giám sát NH đã có lịch sử hoạt động trên toàn thế giới gần 35 năm và các Hiệp ước vốn Basel đã đi vào đời sống của hệ thống NH trên toàn cầu hơn 20 năm. Với bề dày lịch sử, Uỷ ban Basel về Giám sát NH đã và đang giữ vai trò ngày càng quan trọng trong công tác giám sát hoạt động NH trên toàn thế giới. Từ chỗ là diễn đàn trao đổi kinh nghiệm và hợp tác quốc tế về thanh tra, giám sát NH, Uỷ ban Basel về Giám sát NH nay đã trở thành một cơ quan xây dựng và phát triển các chuẩn mực NH được quốc tế công nhận. Bên cạnh đó, Tổ chức ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế (IASCF) và các Hội đồng, uỷ ban có liên quan đến soạn thảo và ban hành chuẩn mực kế toán quốc tế / báo cáo tài chính quốc tế cũng đã có lịch sử hoạt động 36 năm với Hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế / báo cáo tài chính quốc tế (IAS/IFRS) đã được NH Thế giới (WB) và Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) công nhận; được Tổ chức các Uỷ ban Chứng khoán Quốc tế (IOSCO), Uỷ ban Basel về Giám sát NH hỗ trợ và Liên minh Châu Âu (EU) áp dụng. Bởi vậy, Hiệp ước Basel và Hệ thống chuẩn mực kế toán quốc tế/ báo cáo tài chính quốc tế (IAS/IFRS) là hai hệ thống chuẩn mực quốc tế cơ bản được xem xét để đánh giá mức độ hiện đại của NHTM.

2. Công nghệ ngân hàng

Công nghệ ngân hàng là “đòn bẩy” cho sự đột phá trong hoạt động NH. Tuy nhiên, phát triển công nghệ NH đòi hỏi phải có bước đi và giải pháp phù hợp, đồng bộ. Điều quan trọng trong đầu tư công nghệ NH là để phát triển được những ứng dụng trên công nghệ đã đầu tư. Vì vậy không nhất thiết phải có một công nghệ NH quá đắt đỏ hoặc quá chuyên biệt. Có một điểm quan trọng mà khi đầu tư công nghệ các NHTM ít quan tâm là cơ sở hạ tầng để vận hành công nghệ. Khả năng vận hành của công nghệ được ví như một cơ thể sống. Cơ sở hạ tầng của con người là làn da (kênh giao dịch tiếp cận với KH) sẽ không có ý nghĩa gì nếu không có hệ thần kinh, mạch máu… trải đều khắp nơi, giúp làn da tiếp cận được với bên ngoài, phản hồi thông tin để đưa về bộ não xử lý. Một bộ não thông minh sẽ không có lợi gì nếu không có một làn da với hệ thần kinh nhạy bén… Công nghệ NHTM hiện đại có thể chỉ cần một kênh vận chuyển nhưng có thể tạo ra nhiều ứng dụng cho các dữ liệu khác nhau.

[message type=”e.g. information, success”]Xem thêm : Các chỉ tiêu phản ánh trình độ hiện đại hoá hoạt động của NHTM[/message]

Như vậy, đánh giá công nghệ của một NH không chỉ dừng lại ở việc xem xét hình thức và cấu trúc của công nghệ, mà còn phải là việc NH sử dụng, khai thác công nghệ của mình như thế nào và sau hết, cũng rất cần đánh giá được hiệu quả của việc đầu tư công nghệ đến các mục tiêu hoạt động của NH.

3. Hiệu quả đầu tư công nghệ

Hiện đại hoá công nghệ NH có mục tiêu là tăng cường khả năng phục vụ và khai thác KH của NH, nâng cao năng lực quản lý rủi ro; đồng thời, công nghệ hiện đại cũng sẽ giúp cho NH quản trị tốt hơn các hoạt động nội bộ của mình. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những mục tiêu trung gian, phục vụ trực tiếp vào từng loại hoạt động của NH. Bởi vì mục tiêu tối hậu của một NHTM, với tư cách là một doanh nghiệp, luôn là tính hai mặt của vấn đề kinh doanh: sinh lời và an toàn. Bởi vậy, đánh giá hiệu quả đầu tư công nghệ, cuối cùng chính là đánh giá ảnh hưởng của đầu tư công nghệ tới khả năng sinh lời và tính an toàn cho NH trong cả ngắn hạn và dài hạn.

Khả năng sinh lời của NH có thể được nhìn nhận từ bên ngoài, thông qua chỉ tiêu tuyệt đối như lợi nhuận trước thuế, hoặc qua chỉ tiêu sinh lời tương đối như tỷ suất sinh lời trên tài sản (cũng sử dụng lợi nhuận trước thuế để xác định chỉ tiêu tương đối này). Tuy nhiên, NHTM có đặc trưng là hệ số nợ cao, và hệ số này có thể rất khác biệt giữa các NHTM. Hơn nữa, cấu trúc thu nhập của NHTM cũng không thuần tuý xuất phát từ cơ cấu nguồn vốn hay tài sản của NH. Trong hệ thống NH, có những NHTM khá lạc hậu trong cấu trúc thu nhập với nguồn thu chủ yếu từ tín dụng. Một số khác, ngược lại, có tỷ trọng thu dịch vụ trong tổng thu khá cao và con số này ngày càng được cải thiện. Bởi vậy, tỷ suất sinh lời trên tài sản thường khá cách biệt giữa các NHTM. Trong khi đó, đối với chủ sở hữu của NH hay nhiều nhà phân tích tài chính, đặc biệt là đối với cổ đông của NHTM cổ phần, khả năng sinh lời được đo lường tuyệt đối qua lợi nhuận sau thuế hoặc tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (dùng lợi nhuận sau thuế để xác định giá trị).

Khi đánh giá về khả năng sinh lời của NHTM, mọi đích đều hướng về lợi nhuận tuyệt đối và tương đối. Còn để đánh giá mức độ an toàn trong hoạt động của NHTM, vấn đề trở nên phức tạp và có nhiều cách tiếp cận hơn. Trên bình diện toàn cầu, các quy định của Uỷ ban Basel chính là các đòi hỏi về an toàn cho hoạt động của NH. Các cơ quan quản lý NHTM trong một quốc gia có thể qui định các tỷ lệ an toàn trong hoạt động NH như tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu, giới hạn tín dụng đối với KH, tỷ lệ về khả năng chi trả, tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung hạn và dài hạn, giới hạn góp vốn, mua cổ phần… Với bản thân NHTM, tính an toàn được đánh giá qua các công cụ đo lường các loại hình rủi ro đặc thù của NH như rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường (bao gồm rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản…), rủi ro hoạt động…

Trong phần đánh giá thực trạng hiệu quả đầu tư công nghệ, các mô hình kinh tế lượng phù hợp sẽ được xây dựng trên nền tảng lý thuyết chung về kinh tế tài chính áp dụng trong điều kiện quan sát thực tế hoạt động của hệ thống NH Việt Nam, để từ đó có căn cứ xây dựng các giải pháp đầu tư công nghệ phù hợp.

4. Sự phù hợp của mô hình tổ chức với công nghệ ngân hàng hiện đại

Nền tảng công nghệ cũ của các NHTM là mô hình 2 lớp client/server trong khi nền tảng công nghệ hiện đại trong xử lý giao dịch NH trực tuyến đòi hỏi phải tích hợp mạng truyền thông, hệ thống phần cứng và phần mềm trên mô hình một hệ thống chia sẻ tài nguyên lớn, xử lý giao dịch theo thời gian thực, độ ổn định cao (đáp ứng 24x7x365 – 24 giờ một ngày, 7 ngày 1 tuần và 365 ngày một năm), độ an toàn và bảo mật tốt. Bởi vậy, yêu cầu kiến trúc hệ thống NH lõi phải là mô hình ba lớp. Mô hình ba lớp cho phép xây dựng hệ thống ứng dụng lớn, tập trung, xử lý lượng giao dịch lớn, đầy năng lực dựa trên sự phân tách ứng dụng làm ba lớp riêng. Ba lớp này bao gồm: lớp cơ sở dữ liệu, lớp xử lý nghiệp vụ, lớp giao diện của hệ thống. Song song với mô hình công nghệ này, mô hình tổ chức và mô thức quản lý rủi ro của NHTM phải tách bạch 3 chức năng: kinh doanh (Front Office), Quản lý rủi ro (Middle Office) và tác nghiệp (Back Office). Cơ cấu tổ chức của NHTM phải chuyển đổi theo hướng tập trung hoá tại hội sở chính. Hội sở chính cần kiểm soát được một cách trực tuyến năng lực sinh lời và rủi ro trong toàn hệ thống.