Vô Sinh Nguyên Phát và Thứ Phát: Sự Khác Biệt Quan Trọng
Tóm tắt: Vô sinh là một vấn đề sức khỏe sinh sản ngày càng được quan tâm. Việc phân biệt giữa vô sinh nguyên phát (chưa từng có thai) và vô sinh thứ phát (đã từng có thai) có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh. Bài viết này trình bày sự khác biệt chính giữa hai loại vô sinh này, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân loại chính xác để có hướng tiếp cận phù hợp.
Từ khóa: Vô sinh, vô sinh nguyên phát, vô sinh thứ phát, sức khỏe sinh sản, hiếm muộn.
1. Giới thiệu
Vô sinh, được định nghĩa là tình trạng không thể thụ thai sau 12 tháng giao hợp thường xuyên, không sử dụng biện pháp tránh thai (WHO, 2023), ảnh hưởng đến một lượng đáng kể các cặp vợ chồng trên toàn thế giới. Ước tính có khoảng 17.5% người trong độ tuổi sinh sản trên toàn cầu gặp phải vấn đề này (WHO, 2023). Vô sinh không chỉ là một vấn đề y tế mà còn gây ra những ảnh hưởng tâm lý, xã hội và kinh tế nặng nề cho các cá nhân và gia đình. Việc hiểu rõ về vô sinh, đặc biệt là sự khác biệt giữa vô sinh nguyên phát và thứ phát, là rất quan trọng để có thể chẩn đoán chính xác nguyên nhân, từ đó đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả.
2. Định nghĩa và Phân loại
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2023) và Bộ Y tế Việt Nam (2016), vô sinh được định nghĩa như sau: “Vô sinh là tình trạng một cặp vợ chồng mong muốn có thai, sinh hoạt tình dục đều đặn không dùng một biện pháp tránh thai nào mà không có thai trong vòng 12 tháng, ở những phụ nữ lớn tuổi (trên 35 tuổi) thì thời gian này là 6 tháng” (7, 106).
Vô sinh được phân loại thành hai loại chính:
- Vô sinh nguyên phát (VSI): Là tình trạng một cặp vợ chồng chưa từng có thai lần nào (Nông Thị Hồng Lê, 2024).
- Vô sinh thứ phát (VSII): Là tình trạng một cặp vợ chồng đã từng có ít nhất một lần mang thai thành công, nhưng sau đó không thể thụ thai lại (Nông Thị Hồng Lê, 2024).
3. Sự Khác Biệt Về Nguyên Nhân và Các Yếu Tố Liên Quan
Mặc dù cả vô sinh nguyên phát và thứ phát đều dẫn đến việc không thể thụ thai, nhưng nguyên nhân và các yếu tố liên quan có thể khác nhau đáng kể.
3.1. Vô sinh nguyên phát
Vô sinh nguyên phát thường liên quan đến các vấn đề sức khỏe đã tồn tại từ trước khi bắt đầu cố gắng thụ thai. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
- Bất thường về cấu trúc hoặc chức năng của cơ quan sinh sản: Các dị tật bẩm sinh ở tử cung, vòi trứng hoặc buồng trứng ở nữ giới, hoặc các vấn đề về tinh hoàn, ống dẫn tinh ở nam giới.
- Rối loạn di truyền: Các bất thường về nhiễm sắc thể hoặc gen có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ.
- Rối loạn nội tiết: Các vấn đề về hormone có thể ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng ở nữ giới hoặc sản xuất tinh trùng ở nam giới. Ví dụ, hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là một nguyên nhân phổ biến gây vô sinh nguyên phát ở nữ giới (Dong & Rees, 2023).
- Các yếu tố môi trường và lối sống: Tiếp xúc với các chất độc hại, hút thuốc, uống rượu quá mức, hoặc béo phì có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản (Nông Thị Hồng Lê, 2024).
3.2. Vô sinh thứ phát
Vô sinh thứ phát thường phát sinh do các vấn đề phát triển sau lần mang thai đầu tiên. Các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Viêm nhiễm: Các bệnh viêm nhiễm vùng chậu (PID) do các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI) có thể gây tổn thương vòi trứng, dẫn đến tắc nghẽn và vô sinh (Nông Thị Hồng Lê, 2024).
- Biến chứng sau phẫu thuật hoặc thủ thuật: Phẫu thuật ở vùng bụng dưới, ví dụ như cắt bỏ u xơ tử cung hoặc phẫu thuật điều trị chửa ngoài tử cung, có thể gây sẹo và tắc nghẽn vòi trứng.
- Thay đổi nội tiết tố liên quan đến tuổi tác: Khi phụ nữ lớn tuổi, chất lượng trứng giảm, và nam giới có thể gặp các vấn đề về sản xuất tinh trùng.
- Các yếu tố liên quan đến thai kỳ trước đó: Sẩy thai, phá thai hoặc các biến chứng sau sinh có thể gây tổn thương tử cung hoặc vòi trứng.
- Các yếu tố lối sống: Thay đổi về cân nặng, thói quen hút thuốc, uống rượu hoặc sử dụng chất kích thích cũng có thể góp phần vào vô sinh thứ phát (Nông Thị Hồng Lê, 2024).
4. Tầm Quan Trọng của Việc Phân Loại Chính Xác
Việc phân biệt giữa vô sinh nguyên phát và thứ phát là rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến:
- Hướng điều trị: Xác định loại vô sinh giúp bác sĩ tập trung vào các xét nghiệm và phương pháp điều trị phù hợp nhất. Ví dụ, nếu nghi ngờ vô sinh thứ phát do tắc vòi trứng, bác sĩ có thể chỉ định chụp tử cung vòi trứng (HSG) để đánh giá tình trạng vòi trứng.
- Tiên lượng: Tiên lượng về khả năng thụ thai có thể khác nhau giữa hai loại vô sinh. Vô sinh thứ phát thường có tiên lượng tốt hơn nếu nguyên nhân có thể xác định và điều trị được.
- Tư vấn: Các cặp vợ chồng trải qua vô sinh nguyên phát có thể cần được tư vấn về các lựa chọn hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) sớm hơn so với các cặp vợ chồng vô sinh thứ phát.
5. Kết luận
Vô sinh nguyên phát và thứ phát là hai loại vô sinh khác nhau về nguyên nhân và các yếu tố liên quan. Việc phân biệt rõ hai loại này có ý nghĩa quan trọng trong chẩn đoán, điều trị và quản lý vô sinh. Các bác sĩ cần xem xét cẩn thận tiền sử bệnh, kết quả khám lâm sàng và cận lâm sàng để xác định loại vô sinh và đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất cho từng cặp vợ chồng.
Tài liệu tham khảo
- Nông Thị Hồng Lê (2024), Thực trạng vô sinh ở các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ và hiệu quả của một số giải pháp can thiệp tại tỉnh Thái Nguyên, Luận án Tiến sĩ Y học, Đại học Thái Nguyên.
- World Health Organization (2023), Infertility prevalence estimates: 1990–2021, Geneva: World Health Organization.
- World Health Organization (2023), “Infertility: Key facts”, World Health Organization.
- Dong J & Rees D. A (2023), “Polycystic ovary syndrome: pathophysiology and therapeutic opportunities”, BMJ Med, 2(1), pp. e000548.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
