Khung Sinh Kế Bền Vững: Lý Thuyết & Ứng Dụng
Giới thiệu
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và những thách thức phát triển ngày càng gia tăng, khung sinh kế bền vững (Sustainable Livelihood Framework – SLF) nổi lên như một phương pháp tiếp cận quan trọng để hiểu và hỗ trợ các cộng đồng dễ bị tổn thương. Phần này đi sâu vào SLF, đặc biệt tập trung vào khả năng phục hồi của người nghèo và các yếu tố phức tạp ảnh hưởng đến sinh kế của họ, nhất là trong bối cảnh các tác động tiêu cực từ xâm nhập mặn. Nó sẽ tổng hợp cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm về tác động của các cú sốc đến sinh kế và nghèo đói của các hộ gia đình nông thôn, đồng thời cung cấp một cái nhìn tổng quan về khuôn khổ khái niệm và các phương pháp khác nhau được sử dụng trong phân tích sinh kế bền vững. Hơn nữa, nó sẽ xem xét các nghiên cứu thực nghiệm liên quan đến SLF, làm nổi bật các phát hiện, khoảng trống và những đóng góp tiềm năng để thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững.
Nguồn Vốn Sinh Kế và Sinh Kế Bền Vững
Khung sinh kế bền vững tập trung vào năng lực của người nghèo và các yếu tố ảnh hưởng đến sinh kế của họ.
Tổng Quan Lý Thuyết về Khung Sinh Kế Bền Vững
Nguồn Vốn Sinh Kế: Nền Tảng của Sinh Kế Bền Vững
Khung sinh kế bền vững (SLF) nhấn mạnh vai trò trung tâm của nguồn vốn sinh kế – các tài sản và năng lực mà các cá nhân và hộ gia đình dựa vào để kiếm sống. Những nguồn vốn này thường được phân loại thành năm loại chính (DFID, 1999):
- Vốn con người: Các kỹ năng, kiến thức, sức khỏe và khả năng lao động cần thiết để theo đuổi các chiến lược sinh kế khác nhau.
- Vốn tự nhiên: Các tài nguyên thiên nhiên như đất đai, nước, rừng và các dịch vụ hệ sinh thái mang lại lợi ích cho sinh kế.
- Vốn vật chất: Cơ sở hạ tầng, thiết bị và các tài sản vật chất khác hỗ trợ sản xuất và sinh hoạt.
- Vốn tài chính: Các nguồn tài chính như tiết kiệm, tín dụng và kiều hối cung cấp sự linh hoạt và an toàn kinh tế.
- Vốn xã hội: Các mạng lưới xã hội, mối quan hệ tin cậy và các thể chế xã hội tạo điều kiện hợp tác và tiếp cận các nguồn lực.
Khả năng tiếp cận và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn này quyết định đáng kể các lựa chọn sinh kế và khả năng phục hồi của các cộng đồng (Scoones, 1998).
Bối Cảnh Dễ Bị Tổn Thương và Các Cú Sốc
SLF cũng thừa nhận rằng sinh kế hoạt động trong một bối cảnh năng động và không chắc chắn, đặc trưng bởi các cú sốc, xu hướng và ảnh hưởng theo mùa (DFID, 1999). Các cú sốc có thể bao gồm thiên tai, khủng hoảng kinh tế hoặc xung đột xã hội, có thể làm suy giảm nguồn vốn sinh kế và làm gián đoạn các hoạt động sinh kế. Xu hướng bao gồm các thay đổi dân số, biến đổi khí hậu và toàn cầu hóa có thể tạo ra cả cơ hội và thách thức cho sinh kế. Ảnh hưởng theo mùa như mô hình mưa và chu kỳ cây trồng có thể ảnh hưởng đến năng suất và thu nhập nông nghiệp. Phân tích bối cảnh dễ bị tổn thương là rất quan trọng để hiểu những hạn chế và cơ hội mà các cộng đồng phải đối mặt và để thiết kế các can thiệp hỗ trợ khả năng phục hồi (FAO, 2005).
Các Chiến Lược Sinh Kế và Kết Quả
Dựa trên khả năng tiếp cận các nguồn vốn sinh kế và bối cảnh dễ bị tổn thương, các cá nhân và hộ gia đình phát triển các chiến lược sinh kế để đạt được kết quả mong muốn như an ninh thu nhập, phúc lợi và tính bền vững (Scoones, 1998). Các chiến lược này có thể bao gồm các hoạt động nông nghiệp, việc làm phi nông nghiệp, di cư hoặc kết hợp các cách tiếp cận khác nhau. SLF nhấn mạnh sự cần thiết phải hiểu động cơ, sự đánh đổi và những hạn chế liên quan đến các lựa chọn chiến lược sinh kế khác nhau. Kết quả sinh kế có thể được đo lường bằng các chỉ số như thu nhập, tiêu dùng, an ninh lương thực, sức khỏe và khả năng phục hồi. Bằng cách đánh giá mối quan hệ giữa nguồn vốn sinh kế, chiến lược và kết quả, SLF cung cấp một cái nhìn toàn diện về các yếu tố quyết định sự cải thiện sinh kế và giảm nghèo.
Các Nghiên Cứu Thực Nghiệm về SLF
Các Nghiên Cứu về Sinh Kế và Giảm Nghèo
Nhiều nghiên cứu đã sử dụng SLF để điều tra các yếu tố ảnh hưởng đến việc cải thiện sinh kế và giảm nghèo ở các bối cảnh khác nhau (Ellis, 2000; Barrett và cộng sự, 2001; Hussein & Nelson, 1998). Các nghiên cứu này thường tập trung vào vai trò của các nguồn vốn sinh kế trong việc định hình các chiến lược sinh kế và kết quả. Ví dụ, một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng khả năng tiếp cận với đất đai, tín dụng và giáo dục có liên quan tích cực đến thu nhập và phúc lợi của hộ gia đình (Reardon và cộng sự, 2007; Winters và cộng sự, 2001). Các nghiên cứu khác đã nhấn mạnh tầm quan trọng của vốn xã hội và các mạng lưới xã hội trong việc cung cấp cho các cộng đồng dễ bị tổn thương sự hỗ trợ, thông tin và cơ hội (Adato & Meinzen-Dick, 2002; Krishna, 2002). Bằng cách xác định các nguồn lực và năng lực quan trọng, các nghiên cứu này cung cấp thông tin chi tiết có giá trị để thiết kế các can thiệp giảm nghèo hiệu quả.
Sinh Kế Nông Thôn Bền Vững: Tăng Cường Khả Năng Chống Chịu
Những nghiên cứu sử dụng khuôn khổ SLF có xu hướng tập trung vào các tình huống và khu vực nông thôn, nơi mà sinh kế của người dân phụ thuộc vào một số hình thức sản xuất tự cung tự cấp sơ khai. Trong đó, tác động của những cú sốc về khí hậu đến khả năng tiếp cận các nguồn vốn sinh kế (đặc biệt là nguồn vốn tự nhiên), các chiến lược sinh kế (khả năng đa dạng hóa) và cuối cùng là các kết quả sinh kế (năng suất và thu nhập) mà hộ gia đình hướng đến, được quan tâm hơn cả (Scoones, 1998).
Thiên Tai và Khung Sinh Kế Bền Vững: Tăng Cường Khả Năng Chống Chịu
Tuy nhiên, còn thiếu các nghiên cứu kiểm tra tác động của các cú sốc và căng thẳng đối với sinh kế và nghèo đói. Một số nghiên cứu đã điều tra tác động của thiên tai, xung đột và các cú sốc kinh tế đối với sinh kế và khả năng phục hồi (Alwang và cộng sự, 2001; Moser & Barrett, 2006). Các nghiên cứu này cho thấy các cú sốc có thể làm suy giảm nguồn vốn sinh kế, làm gián đoạn các hoạt động sinh kế và dẫn đến tăng nghèo đói và dễ bị tổn thương. Tuy nhiên, phản ứng và kết quả sinh kế có thể khác nhau tùy thuộc vào bản chất của cú sốc, bối cảnh địa phương và năng lực thích ứng của các cộng đồng bị ảnh hưởng. Các nghiên cứu cho thấy các hộ gia đình có nguồn vốn sinh kế đa dạng và linh hoạt, khả năng tiếp cận các mạng lưới xã hội và các thể chế hỗ trợ có khả năng phục hồi tốt hơn sau các cú sốc (Frankenberger và cộng sự, 2000; Twigg, 2003).
Nghiên cứu tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế nghèo ở ĐBSCL
Ở Việt Nam, mặc dù có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng xâm nhập mặn có tác động tiêu cực đến sinh kế của các hộ gia đình nông thôn ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), đặc biệt là những người dễ bị tổn thương như các hộ nghèo (Anh và các cộng sự., 2021), nhưng vẫn còn thiếu tài liệu về tác động cụ thể của xâm nhập mặn đến sinh kế và tình trạng nghèo đói của các hộ gia đình nông thôn trong khu vực. Các nghiên cứu về tác động của xâm nhập mặn đến sinh kế hộ gia đình thường tập trung vào việc phân tích kết quả sinh kế của các hộ gia đình trong các khu vực bị nhiễm mặn, chẳng hạn như thu nhập nông nghiệp (Anh và các cộng sự., 2022; Rate và cộng sự, 2023), chi phí sản xuất nông nghiệp (Hải và các cộng sự., 2021) và hiệu quả sản xuất (Nguyệt & Trân, 2022).
Kết Luận
Khung sinh kế bền vững cung cấp một cách tiếp cận toàn diện để hiểu và giải quyết các thách thức phức tạp mà các cộng đồng nghèo và dễ bị tổn thương phải đối mặt. Bằng cách tập trung vào vai trò trung tâm của các nguồn vốn sinh kế, bối cảnh dễ bị tổn thương, chiến lược và kết quả, SLF cung cấp một khuôn khổ có giá trị để phân tích các động lực sinh kế và thiết kế các can thiệp giảm nghèo hiệu quả. Các nghiên cứu thực nghiệm sử dụng SLF đã cung cấp những hiểu biết quan trọng về các yếu tố ảnh hưởng đến việc cải thiện sinh kế và khả năng phục hồi ở các bối cảnh khác nhau. Tuy nhiên, cần phải nghiên cứu thêm để hiểu rõ hơn về tác động của các cú sốc và xu hướng đối với sinh kế, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu và toàn cầu hóa ngày càng gia tăng. Hơn nữa, cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để phát triển và áp dụng các công cụ và phương pháp đánh giá sinh kế có sự tham gia, có thể nắm bắt các quan điểm và ưu tiên địa phương (FAO, 2005). Bằng cách xây dựng kiến thức và kinh nghiệm hiện có, chúng ta có thể khai thác toàn bộ tiềm năng của SLF để thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững và xây dựng khả năng phục hồi cho tất cả mọi người.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
