Đánh giá về chất lượng tăng trưởng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam

Đã có nhiều báo cáo chính thức và phi chính thức đánh giá về thực trạng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam, ở đó một bức tranh toàn cảnh ngành công nghiệp điện tử được minh họa, các vấn đề còn tồn tại được đặt ra một cách tổng thể. Hẹp hơn, từ cách tiếp cận nghiên cứu, với phương pháp và công cụ phân tích mà luận án sử dụng, có thể kết luận chất lượng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam như sau:

Về mặt lượng, ngành công nghiệp điện tử đã có được sự tăng trưởng nhanh, thể hiện ở một số điểm như:

(i) Số lượng các doanh nghiệp tăng nhanh trong giai đoạn ngắn bao gồm 2 thành phần kinh tế quan trọng là khu vực dân doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài;

(ii) Tốc độ tăng GO khá cao, là nhân tố chính của việc phát triển ngành theo quy mô;

(iii) Chủng loại sản phẩm đa dạng, ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu tiêu dùng của cả nền kinh tế, theo đó tỷ lệ nội địa các sản phẩm ngày càng tăng và khả năng tự chủ của doanh nghiệp Việt Nam được cải thiện đáng kể;

(iv) Đã có những sản phẩm thương hiệu Việt được thị trường chấp nhận và đang có sức cạnh tranh tốt trên thị trường nội địa và một số thị trường các nước trong khu vực ASEAN.

Có được sự tăng trưởng này chủ yếu dựa vào 2 lợi thế cơ bản, đó là: nhân công giá rẻ và sức hấp dẫn của môi trường đầu tư của Việt Nam từ những chính sách ưu đãi các nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, bước tiến này của ngành chỉ là sự đối sánh tự thân. Chúng ta đã “lớn” hơn so với chúng ta trong quá khứ nhưng lại vẫn còn rất “bé” so với các nước đi trước trong khu vực, chúng ta đang thực sự tụt hậu.

Về mặt chất, từ kết quả phân tích theo bảy tiêu chí trên, có thể khẳng định chất lượng tăng trưởng ngành công nghiệp điện tử Việt Nam thấp, cụ thể là:

(i) Cơ cấu sản phẩm mất cân đối nghiêm trọng. Tỉ lệ sản phẩm điện tử dân dụng/sản phẩm điện tử chuyên dùng là 80%/20%, trong khi ở các nước công nghiệp điện tử phát triển tỉ lệ sản phẩm điện tử dân dụng chỉ là 12-15%.

(ii) Hiệu suất đầu tư toàn ngành thấp, hệ số ICOR cao hơn rất nhiều so với các nước đang phát triển ngành công nghiệp điện tử như Thái Lan, Malaysia và Trung Quốc.

(iii) Công tác nghiên cứu, thiết kế phát triển sản phẩm (R&D) của các doanh nghiệp Việt Nam còn yếu. Do vậy, hầu hết các doanh nghiệp Việt Nam chỉ thực hiện gia công sản phẩm mà chưa thực hiện được các công đoạn “chế biến sâu” trong chuỗi giá trị ngành.

(iv) VA rất thấp, GO liên tục tăng cao càng làm cho tỷ trọng VA/GO có xu hướng ngày càng xấu. Đây là chỉ tiêu giá trị kinh tế tiêu biểu nhất để đánh giá “sức khỏe” của ngành và qua đó phản ánh chất lượng tăng trưởng trong dài hạn.