Các Chủ Đề Nghiên Cứu Kinh Tế Hot Nhất Năm 2025

Tóm tắt

Năm 2025, kinh tế toàn cầu dự kiến sẽ tiếp tục đối mặt với những biến động sâu sắc, bắt nguồn từ sự giao thoa phức tạp của các yếu tố địa chính trị, áp lực biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, và sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ. Bối cảnh này tạo ra một loạt các thách thức và cơ hội mới, đòi hỏi giới nghiên cứu kinh tế phải nhanh chóng thích ứng và đưa ra những phân tích sâu sắc, kịp thời để hỗ trợ các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp. Các chủ đề nghiên cứu kinh tế nổi bật trong năm 2025 bao gồm định giá carbon và thị trường phát thải, chuyển đổi năng lượng và an ninh năng lượng, kinh tế số và quản trị dữ liệu, tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, kinh tế học về lão hóa dân số, tài chính phi tập trung (DeFi) và tiền số, kinh tế học hành vi trong thiết kế chính sách, và bất bình đẳng đa chiều trong kỷ nguyên số. Mỗi chủ đề này đều phản ánh những xu hướng toàn cầu quan trọng và đặt ra những câu hỏi cấp bách về tác động kinh tế, xã hội và môi trường. Đặc biệt, Việt Nam, với vị thế ngày càng tăng trong nền kinh tế khu vực và thế giới, cũng đang tập trung vào các lĩnh vực nghiên cứu trọng điểm như phát triển kinh tế biển đảo bền vững, chuyển đổi số nông nghiệp, và mô hình hợp tác công-tư để phát triển hạ tầng xanh, nhằm tận dụng tối đa cơ hội và giảm thiểu rủi ro trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động. Nghiên cứu trong các lĩnh vực này không chỉ có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam mà còn đóng góp vào sự hiểu biết chung về các vấn đề kinh tế toàn cầu trong thế kỷ 21.

Nội dung chính

Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ của nền kinh tế toàn cầu, nơi các yếu tố địa chính trị phức tạp, áp lực khí hậu ngày càng gia tăng và sự bùng nổ của công nghệ tạo ra một môi trường kinh tế đầy thách thức nhưng cũng không kém phần hứa hẹn. Trong bối cảnh này, một số chủ đề nghiên cứu kinh tế nổi lên như những lĩnh vực trọng tâm, thu hút sự quan tâm đặc biệt từ cả giới học thuật và các nhà hoạch định chính sách. Dưới đây là phân tích chi tiết về các chủ đề nghiên cứu kinh tế “hot” nhất năm 2025, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam:

1. Định Giá Carbon và Cơ Chế Thị Trường Phát Thải

Cam kết mạnh mẽ của Việt Nam về mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc triển khai các công cụ định giá carbon (carbon pricing) và thị trường giao dịch phát thải (ETS). Định giá carbon, thông qua các cơ chế như thuế carbon hoặc hệ thống ETS, được xem là một trong những giải pháp hiệu quả nhất để giảm phát thải khí nhà kính, khuyến khích doanh nghiệp và người tiêu dùng chuyển sang các hoạt động kinh tế xanh hơn. Tuy nhiên, việc thiết kế và triển khai các cơ chế này đặt ra nhiều thách thức về mặt kinh tế, xã hội và chính trị.

• Tác động của thuế carbon đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu (dệt may, thép, xi măng). Nghiên cứu cần tập trung vào việc định lượng tác động của thuế carbon đến chi phí sản xuất và năng lực cạnh tranh của các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như dệt may, thép và xi măng. Các ngành này thường có cường độ phát thải carbon cao và dễ bị tổn thương bởi các chính sách định giá carbon. Nghiên cứu có thể sử dụng các mô hình kinh tế lượng và phân tích chuỗi giá trị để đánh giá mức độ ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác động tiêu cực, ví dụ như hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, hoặc tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới ở các quốc gia có tiêu chuẩn môi trường ít khắt khe hơn. Tìm hiểu thêm về phương pháp liên kết chuỗi giá trị.

• Thiết kế cơ chế bồi thường công bằng cho ngành chịu rủi ro cao từ chuyển đổi xanh. Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh có thể gây ra những tổn thất kinh tế và xã hội cho một số ngành công nghiệp truyền thống và cộng đồng lao động phụ thuộc vào chúng. Do đó, việc thiết kế các cơ chế bồi thường công bằng là rất quan trọng để đảm bảo tính bền vững và bao trùm của quá trình chuyển đổi xanh. Nghiên cứu cần xem xét các phương án bồi thường khác nhau, như hỗ trợ tài chính trực tiếp, đào tạo lại nghề nghiệp, hoặc tạo ra các cơ hội việc làm mới trong các ngành kinh tế xanh. Tính công bằng của cơ chế bồi thường cần được đánh giá dựa trên các tiêu chí như hiệu quả, khả thi về mặt tài chính, và khả năng giảm thiểu bất bình đẳng xã hội.

• Kinh nghiệm quốc tế về ETS và bài học cho Việt Nam. Nhiều quốc gia và khu vực trên thế giới đã triển khai thành công hệ thống ETS, như Liên minh châu Âu (EU ETS) và các hệ thống ETS ở California và Hàn Quốc. Nghiên cứu cần phân tích kinh nghiệm quốc tế về thiết kế, triển khai và vận hành ETS, đặc biệt là những bài học thành công và thất bại. Các khía cạnh quan trọng cần xem xét bao gồm phạm vi bao phủ của ETS, cơ chế phân bổ hạn ngạch phát thải, giá carbon, cơ chế giám sát, báo cáo và thẩm định (MRV), và sự tương tác với các chính sách khí hậu khác. Bài học từ kinh nghiệm quốc tế sẽ giúp Việt Nam xây dựng một hệ thống ETS hiệu quả và phù hợp với điều kiện kinh tế và thể chế của mình.

2. Chuyển Đổi Năng Lượng và An Ninh Năng Lượng

Cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu giai đoạn 2022-2024 và những bất ổn địa chính trị đã làm nổi bật tầm quan trọng của chuyển đổi năng lượng và an ninh năng lượng. Việc giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo không chỉ là yêu cầu cấp bách để ứng phó với biến đổi khí hậu mà còn là yếu tố then chốt để đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

• Chiến lược phát triển điện gió ngoài khơi tại Việt Nam: Rào cản pháp lý, công nghệ và tài chính. Việt Nam có tiềm năng lớn về điện gió ngoài khơi, nhưng việc khai thác tiềm năng này còn gặp nhiều rào cản. Nghiên cứu cần xác định và phân tích các rào cản pháp lý (ví dụ như quy trình cấp phép, chính sách giá điện), công nghệ (ví dụ như công nghệ tua-bin gió, công nghệ lưu trữ năng lượng), và tài chính (ví dụ như chi phí đầu tư, nguồn vốn, cơ chế hỗ trợ tài chính) đối với phát triển điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Nghiên cứu cũng cần đề xuất các giải pháp để vượt qua các rào cản này, thúc đẩy đầu tư và phát triển điện gió ngoài khơi một cách hiệu quả và bền vững.

• Mô hình tích hợp năng lượng tái tạo vào lưới điện quốc gia. Việc tích hợp năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời) vào lưới điện quốc gia đặt ra nhiều thách thức về mặt kỹ thuật và vận hành. Nguồn năng lượng tái tạo thường có tính biến động và không ổn định, gây khó khăn cho việc duy trì sự ổn định và tin cậy của hệ thống điện. Nghiên cứu cần tập trung vào phát triển các mô hình tích hợp năng lượng tái tạo thông minh, sử dụng các công nghệ như lưới điện thông minh (smart grid), hệ thống lưu trữ năng lượng (battery storage), và quản lý nhu cầu điện (demand-side management) để tối ưu hóa việc sử dụng năng lượng tái tạo và đảm bảo an ninh cung cấp điện.

• Đánh giá tác động của Hiệp định JETP (cơ chế đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng) đến ngành năng lượng Việt Nam. Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tham gia Hiệp định Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng (JETP) với Nhóm các nước G7 và các đối tác quốc tế. JETP cam kết cung cấp hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để giúp Việt Nam đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng, giảm sự phụ thuộc vào than đá và tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo. Nghiên cứu cần đánh giá tác động của JETP đến ngành năng lượng Việt Nam, bao gồm cả cơ hội và thách thức. Cần phân tích các cam kết và điều kiện của JETP, khả năng hấp thụ và sử dụng hiệu quả nguồn vốn hỗ trợ, và tác động của JETP đến các ngành công nghiệp liên quan và thị trường lao động.

3. Kinh Tế Số và Quản Trị Dữ Liệu

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) tạo sinh, đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT 5 và Gemini Ultra, đang định hình lại nền kinh tế số và đặt ra những vấn đề mới về đo lường kinh tế và quản trị dữ liệu. Để hiểu rõ hơn về các công cụ hỗ trợ viết bài, bạn có thể tham khảo 15 prompt ChatGPT.

• Đo lường đóng góp của AI vào GDP – Phương pháp tính toán và thách thức. AI đang ngày càng đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, nhưng việc đo lường chính xác đóng góp này vào GDP là một thách thức lớn. Các phương pháp đo lường GDP truyền thống có thể không bắt kịp với tốc độ phát triển và tác động lan tỏa của AI. Nghiên cứu cần phát triển các phương pháp mới để đo lường đóng góp của AI vào GDP, bao gồm cả tác động trực tiếp (ví dụ như tăng năng suất lao động, tạo ra sản phẩm và dịch vụ mới) và tác động gián tiếp (ví dụ như thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải thiện hiệu quả phân bổ nguồn lực). Các thách thức cần vượt qua bao gồm việc xác định ranh giới của ngành AI, thu thập dữ liệu phù hợp, và phân biệt đóng góp của AI với các yếu tố khác.

• Chính sách quản lý dữ liệu cá nhân trong nền kinh tế số. Dữ liệu cá nhân ngày càng trở thành một tài sản quan trọng trong nền kinh tế số, nhưng việc thu thập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu cá nhân cũng đặt ra nhiều lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật thông tin. Nghiên cứu cần phân tích các vấn đề pháp lý, kinh tế và xã hội liên quan đến quản lý dữ liệu cá nhân trong nền kinh tế số. Cần đánh giá hiệu quả của các chính sách bảo vệ dữ liệu cá nhân hiện hành, như GDPR của EU và CCPA của California, và đề xuất các chính sách phù hợp cho Việt Nam. Các khía cạnh quan trọng cần xem xét bao gồm quyền của người dùng đối với dữ liệu cá nhân, trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc bảo vệ dữ liệu, và cơ chế thực thi pháp luật.

• Rủi ro độc quyền công nghệ từ các “gã khổng lồ” AI và tác động đến startup địa phương. Sự phát triển nhanh chóng của AI đang tạo ra nguy cơ tập trung quyền lực vào tay một số ít “gã khổng lồ” công nghệ, có thể gây ra rủi ro độc quyền và cản trở sự phát triển của các startup địa phương. Nghiên cứu cần phân tích cấu trúc thị trường AI, xác định các dấu hiệu của độc quyền công nghệ, và đánh giá tác động của độc quyền đến cạnh tranh, đổi mới sáng tạo và phân phối lợi ích kinh tế. Cần đề xuất các chính sách cạnh tranh và quy định pháp lý để ngăn chặn độc quyền công nghệ, tạo sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, và thúc đẩy sự phát triển đa dạng của hệ sinh thái AI.

4. Tái Cấu Trúc Chuỗi Cung Ứng Toàn Cầu

Xu hướng “friend-shoring” (chuyển dịch sản xuất đến các nước đồng minh) và những căng thẳng địa chính trị đang thúc đẩy quá trình tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam, với vị trí địa lý thuận lợi và môi trường kinh doanh ngày càng cải thiện, có cơ hội lớn để tận dụng xu hướng này. Để hiểu rõ hơn về chuỗi cung ứng, bạn có thể tham khảo thêm về khái niệm quản trị chuỗi cung ứng.

• Cơ hội thu hút FDI từ các tập đoàn đa quốc gia rời Trung Quốc. Nhiều tập đoàn đa quốc gia đang xem xét di dời một phần hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc để giảm thiểu rủi ro địa chính trị và đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Việt Nam được xem là một điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn FDI này. Nghiên cứu cần phân tích các yếu tố quyết định lựa chọn địa điểm đầu tư của các tập đoàn đa quốc gia, đánh giá lợi thế cạnh tranh của Việt Nam so với các quốc gia khác trong khu vực, và đề xuất các chính sách thu hút FDI hiệu quả, tập trung vào các ngành công nghệ cao và có giá trị gia tăng lớn.

• Phát triển cụm liên kết công nghiệp (industrial cluster) để nâng cao giá trị gia tăng. Để nâng cao vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu và tăng cường giá trị gia tăng, Việt Nam cần phát triển các cụm liên kết công nghiệp (industrial cluster) chuyên sâu và hiệu quả. Nghiên cứu cần xác định các ngành công nghiệp tiềm năng để phát triển cụm liên kết, phân tích kinh nghiệm quốc tế về phát triển cụm liên kết, và đề xuất các chính sách hỗ trợ phát triển cụm liên kết công nghiệp tại Việt Nam. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến đầu tư, và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi. Thông tin chi tiết về khái niệm về cụm ngành.

• Ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu. Nâng cao uy tín và giá trị sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu là một ưu tiên quan trọng của Việt Nam. Công nghệ blockchain có tiềm năng lớn trong việc cải thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp, giúp minh bạch hóa thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm. Nghiên cứu cần đánh giá khả năng ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, xác định các rào cản và thách thức, và đề xuất các giải pháp để thúc đẩy ứng dụng blockchain, nâng cao giá trị và khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

5. Kinh Tế Học về Lão Hóa Dân Số

Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn “già hóa dân số” từ năm 2025, đặt ra những thách thức lớn về kinh tế và xã hội. Nghiên cứu về kinh tế học lão hóa dân số trở nên cấp thiết để tìm ra các giải pháp ứng phó hiệu quả.

• Mô hình tài chính cho hệ thống hưu trí đa tầng. Hệ thống hưu trí hiện tại của Việt Nam đang đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ quá trình già hóa dân số. Nghiên cứu cần xem xét các mô hình tài chính cho hệ thống hưu trí đa tầng, kết hợp các trụ cột hưu trí khác nhau (ví dụ như hưu trí nhà nước, hưu trí nghề nghiệp, hưu trí tự nguyện) để đảm bảo tính bền vững tài chính và an sinh xã hội cho người cao tuổi. Cần phân tích ưu nhược điểm của các mô hình hưu trí khác nhau, đánh giá khả năng huy động vốn và quản lý quỹ hưu trí, và đề xuất các cải cách chính sách phù hợp với điều kiện kinh tế và xã hội của Việt Nam.

• Phát triển ngành “kinh tế bạc” (silver economy): Dịch vụ chăm sóc sức khỏe, du lịch người cao tuổi. Già hóa dân số không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để phát triển ngành “kinh tế bạc” (silver economy), bao gồm các sản phẩm và dịch vụ phục vụ nhu cầu của người cao tuổi, như dịch vụ chăm sóc sức khỏe, du lịch người cao tuổi, nhà ở dưỡng lão, và các sản phẩm công nghệ hỗ trợ người cao tuổi. Nghiên cứu cần đánh giá tiềm năng thị trường của kinh tế bạc tại Việt Nam, xác định các phân khúc thị trường tiềm năng, và đề xuất các chính sách khuyến khích đầu tư và phát triển ngành kinh tế bạc, tạo ra việc làm mới và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tham khảo thêm các điều kiện cơ bản để phát triển du lịch.

• Tác động của robot/AI đến nhu cầu lao động trong bối cảnh thiếu hụt nhân lực trẻ. Trong bối cảnh già hóa dân số và thiếu hụt nhân lực trẻ, robot và AI có thể đóng vai trò quan trọng trong việc bù đắp sự thiếu hụt lao động và nâng cao năng suất. Nghiên cứu cần phân tích tác động của robot và AI đến nhu cầu lao động trong các ngành kinh tế khác nhau, đặc biệt là các ngành sử dụng nhiều lao động chân tay và lao động giản đơn. Cần đánh giá nguy cơ thay thế lao động của robot và AI, và đề xuất các chính sách đào tạo lại nghề nghiệp và hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp cho người lao động, đảm bảo quá trình chuyển đổi công nghệ diễn ra một cách công bằng và bao trùm.

6. Tài Chính Phi Tập Trung (DeFi) và Tiền Số

Sự phát triển nhanh chóng của tài chính phi tập trung (DeFi) và tiền số đang tạo ra những cơ hội và thách thức mới cho hệ thống tài chính toàn cầu.

• Thiết kế khung pháp lý cho DeFi tại Việt Nam. DeFi mang lại nhiều lợi ích tiềm năng, như tăng cường hiệu quả và minh bạch của hệ thống tài chính, giảm chi phí giao dịch, và mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ tài chính. Tuy nhiên, DeFi cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, như rủi ro pháp lý, rủi ro hoạt động, rủi ro an ninh mạng, và rủi ro rửa tiền. Nghiên cứu cần phân tích các cơ hội và rủi ro của DeFi, đánh giá kinh nghiệm quốc tế về quản lý DeFi, và đề xuất khung pháp lý phù hợp cho DeFi tại Việt Nam, vừa tạo điều kiện cho sự phát triển của DeFi vừa đảm bảo sự ổn định và an toàn của hệ thống tài chính.

• Rủi ro hệ thống từ sự phụ thuộc vào stablecoin trong thương mại xuyên biên giới. Stablecoin, một loại tiền số được neo giá trị vào đồng tiền pháp định hoặc tài sản khác, đang ngày càng được sử dụng rộng rãi trong thương mại xuyên biên giới. Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá mức vào stablecoin có thể tạo ra rủi ro hệ thống cho hệ thống tài chính toàn cầu, đặc biệt là khi stablecoin không được quản lý và giám sát chặt chẽ. Nghiên cứu cần phân tích rủi ro hệ thống từ stablecoin, đánh giá các cơ chế giám sát và quản lý stablecoin hiện hành, và đề xuất các biện pháp để giảm thiểu rủi ro, đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính và bảo vệ nhà đầu tư. Bạn có thể tìm hiểu thêm về tác động của tiền điện tử đến ngân hàng.

• Ứng dụng smart contract trong logistics và chuỗi cung ứng. Hợp đồng thông minh (smart contract), một loại hợp đồng tự động thực thi dựa trên công nghệ blockchain, có tiềm năng lớn trong việc cải thiện hiệu quả và minh bạch của logistics và chuỗi cung ứng. Nghiên cứu cần khám phá các ứng dụng tiềm năng của smart contract trong logistics và chuỗi cung ứng, ví dụ như tự động hóa quy trình thanh toán, theo dõi hàng hóa, quản lý hợp đồng và giải quyết tranh chấp. Cần đánh giá các rào cản và thách thức đối với việc ứng dụng smart contract, và đề xuất các giải pháp để thúc đẩy ứng dụng smart contract trong lĩnh vực này, nâng cao hiệu quả và khả năng cạnh tranh của ngành logistics và chuỗi cung ứng Việt Nam.

7. Kinh Tế Học Hành vi trong Thiết Kế Chính Sách

Kinh tế học hành vi, với việc tích hợp các yếu tố tâm lý học vào phân tích kinh tế, đang ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong thiết kế chính sách công.

• “Nudge” (thúc đẩy hành vi) trong tiết kiệm năng lượng và phân loại rác. “Nudge”, hay “thúc đẩy hành vi”, là một phương pháp thiết kế chính sách dựa trên kinh tế học hành vi, sử dụng các gợi ý và thay đổi nhỏ trong môi trường lựa chọn để hướng dẫn người dân đưa ra các quyết định có lợi cho bản thân và xã hội. Nghiên cứu cần thử nghiệm và đánh giá hiệu quả của các biện pháp “nudge” trong việc khuyến khích tiết kiệm năng lượng và phân loại rác tại Việt Nam. Các biện pháp “nudge” có thể bao gồm cung cấp thông tin phản hồi về mức tiêu thụ năng lượng, đơn giản hóa quy trình phân loại rác, và sử dụng các thông điệp truyền thông hấp dẫn.

• Thiết kế hệ thống cảnh báo rủi ro tài chính cho người dùng Fintech. Sự phát triển của công nghệ tài chính (Fintech) mang lại nhiều tiện ích cho người tiêu dùng, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro tài chính, đặc biệt là đối với những người dùng ít kinh nghiệm và kiến thức tài chính. Nghiên cứu cần thiết kế hệ thống cảnh báo rủi ro tài chính cho người dùng Fintech, sử dụng các nguyên tắc của kinh tế học hành vi và khoa học dữ liệu. Hệ thống cảnh báo có thể dựa trên phân tích dữ liệu giao dịch, thông tin cá nhân và các yếu tố tâm lý để đánh giá mức độ rủi ro của người dùng và cung cấp các cảnh báo phù hợp, giúp người dùng đưa ra các quyết định tài chính sáng suốt hơn.

• Tác động của thông tin sai lệch (misinformation) đến quyết định đầu tư cá nhân. Trong kỷ nguyên số, thông tin sai lệch (misinformation) và tin giả (fake news) lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội và các kênh truyền thông trực tuyến, có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định đầu tư cá nhân. Nghiên cứu cần phân tích tác động của thông tin sai lệch đến quyết định đầu tư, đặc biệt là trong bối cảnh thị trường tài chính Việt Nam còn non trẻ và dễ bị ảnh hưởng bởi tin đồn và thông tin không chính xác. Cần đề xuất các giải pháp để tăng cường khả năng nhận biết và chống lại thông tin sai lệch, nâng cao kiến thức tài chính và khả năng ra quyết định đầu tư sáng suốt cho người dân.

8. Bất Bình Đẳng Đa Chiều trong Kỷ Nguyên Số

Kỷ nguyên số, mặc dù mang lại nhiều cơ hội, cũng có thể làm gia tăng bất bình đẳng, đặc biệt là bất bình đẳng về tiếp cận công nghệ, kỹ năng số, và cơ hội kinh tế số.

• Bất bình đẳng tiếp cận công nghệ giáo dục (EdTech) giữa thành thị và nông thôn. Công nghệ giáo dục (EdTech) có tiềm năng lớn trong việc cải thiện chất lượng giáo dục và mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục cho mọi người. Tuy nhiên, bất bình đẳng về tiếp cận công nghệ và hạ tầng internet giữa thành thị và nông thôn có thể làm trầm trọng thêm bất bình đẳng giáo dục. Nghiên cứu cần đánh giá mức độ bất bình đẳng tiếp cận EdTech giữa thành thị và nông thôn Việt Nam, xác định các rào cản và nguyên nhân gây ra bất bình đẳng, và đề xuất các chính sách để thu hẹp khoảng cách số trong giáo dục, đảm bảo mọi học sinh, sinh viên đều có cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng cao thông qua công nghệ. Tìm hiểu thêm về thực trạng chất lượng giáo dục.

• Tác động của automation đến lao động trình độ thấp. Tự động hóa (automation), do robot và AI thúc đẩy, có thể thay thế nhiều công việc lao động trình độ thấp, gây ra nguy cơ mất việc làm và gia tăng bất bình đẳng thu nhập. Nghiên cứu cần phân tích tác động của automation đến thị trường lao động Việt Nam, đặc biệt là đối với lao động trình độ thấp và các ngành sử dụng nhiều lao động giản đơn. Cần dự báo xu hướng thay đổi cơ cấu lao động, đánh giá nguy cơ mất việc làm và gia tăng bất bình đẳng, và đề xuất các chính sách đào tạo lại nghề nghiệp, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, và bảo trợ xã hội để giảm thiểu tác động tiêu cực của automation và đảm bảo quá trình chuyển đổi công nghệ diễn ra một cách công bằng.

• Chính sách đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế số. Dịch vụ y tế số (digital health) đang ngày càng phát triển, mang lại nhiều tiện ích cho người dân, như tư vấn sức khỏe trực tuyến, đặt lịch khám bệnh trực tuyến, và quản lý hồ sơ bệnh án điện tử. Tuy nhiên, bất bình đẳng về tiếp cận công nghệ và kỹ năng số có thể tạo ra bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ y tế số, đặc biệt là đối với người nghèo, người cao tuổi và người dân ở vùng sâu vùng xa. Nghiên cứu cần đánh giá mức độ công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế số tại Việt Nam, xác định các rào cản và nguyên nhân gây ra bất bình đẳng, và đề xuất các chính sách để đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế số chất lượng cao, không phân biệt địa lý, thu nhập và trình độ học vấn.

Tại sao các chủ đề này quan trọng?

Những chủ đề nghiên cứu kinh tế nêu trên không chỉ giải quyết các vấn đề cấp bách của Việt Nam, như chuyển đổi năng lượng và già hóa dân số, mà còn gắn liền với các xu hướng toàn cầu quan trọng như AI và kinh tế tuần hoàn. Để nghiên cứu và giải quyết hiệu quả các vấn đề này, cần có cách tiếp cận liên ngành, kết hợp kinh tế học với khoa học dữ liệu, luật pháp quốc tế, công nghệ kỹ thuật số và nhiều lĩnh vực khác. Sự hợp tác giữa các nhà nghiên cứu từ các lĩnh vực khác nhau sẽ giúp đưa ra những phân tích toàn diện và sâu sắc hơn, từ đó cung cấp cơ sở khoa học vững chắc cho việc hoạch định chính sách và đưa ra các quyết định kinh doanh hiệu quả.

Xu Hướng Đặc Biệt Quan Tâm tại Việt Nam:

• Phát triển kinh tế biển đảo bền vững trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị Biển Đông. Việt Nam có bờ biển dài và vùng biển rộng lớn, có tiềm năng to lớn để phát triển kinh tế biển đảo. Tuy nhiên, việc phát triển kinh tế biển đảo cần đảm bảo tính bền vững về môi trường và xã hội, đồng thời đối phó với những thách thức địa chính trị phức tạp trên Biển Đông. Nghiên cứu cần tập trung vào việc xây dựng mô hình phát triển kinh tế biển đảo bền vững cho Việt Nam, kết hợp khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên biển với bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường biển. Cần xem xét các ngành kinh tế biển tiềm năng, như du lịch biển đảo, nuôi trồng và khai thác hải sản, năng lượng tái tạo biển, và vận tải biển. Đồng thời, cần phân tích các yếu tố địa chính trị ảnh hưởng đến phát triển kinh tế biển đảo, và đề xuất các giải pháp để đảm bảo an ninh và chủ quyền biển đảo, tạo môi trường hòa bình và ổn định cho phát triển kinh tế.

• Chuyển đổi số nông nghiệp: Ứng dụng IoT và drone trong canh tác thông minh. Nông nghiệp vẫn là một ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam, nhưng đang đối mặt với nhiều thách thức, như năng suất thấp, chất lượng sản phẩm chưa cao, và biến đổi khí hậu. Chuyển đổi số nông nghiệp, thông qua ứng dụng Internet of Things (IoT) và drone trong canh tác thông minh, có tiềm năng lớn trong việc nâng cao năng suất, giảm chi phí sản xuất, cải thiện chất lượng sản phẩm, và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nghiên cứu cần đánh giá hiệu quả ứng dụng IoT và drone trong canh tác thông minh tại Việt Nam, xác định các rào cản và thách thức, và đề xuất các giải pháp để thúc đẩy chuyển đổi số nông nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam.

• Mô hình hợp tác công-tư (PPP) để huy động vốn cho hạ tầng xanh. Phát triển hạ tầng xanh là một ưu tiên quan trọng của Việt Nam để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, việc đầu tư vào hạ tầng xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn, vượt quá khả năng của ngân sách nhà nước. Mô hình hợp tác công-tư (PPP) có thể là một giải pháp hiệu quả để huy động vốn tư nhân cho phát triển hạ tầng xanh. Nghiên cứu cần đánh giá kinh nghiệm quốc tế về PPP trong lĩnh vực hạ tầng xanh, phân tích các yếu tố thành công và thất bại của các dự án PPP, và đề xuất mô hình PPP phù hợp cho Việt Nam, đảm bảo tính khả thi về tài chính, hiệu quả kinh tế, và lợi ích xã hội của các dự án hạ tầng xanh.

Tài liệu tham khảo

1. IPCC. (2021). Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.

2. World Bank. (2023). World Development Report 2023: Migrants, Refugees, and Societies. World Bank Publications.

3. WEF. (2024). Global Cybersecurity Outlook 2024. World Economic Forum.

4. OECD. (2022). OECD Economic Outlook, Volume 2022 Issue 2. OECD Publishing.

5. IMF. (2023). World Economic Outlook, October 2023: Navigating Global Divergences. International Monetary Fund.

6. UN. (2023). Sustainable Development Goals Report 2023. United Nations.

7. Acemoglu, D., & Robinson, J. A. (2012). Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty. Crown Business.

8. Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.

9. Thaler, R. H., & Sunstein, C. R. (2008). Nudge: Improving Decisions About Health, Wealth, and Happiness. Yale University Press.

10. Mazzucato, M. (2018). The Value of Everything: Making and Taking in the Global Economy. PublicAffairs.

Q&A

• Q1: Thuế carbon tác động năng lực cạnh tranh xuất khẩu dệt may, thép, xi măng Việt Nam như thế nào?

• A1: Thuế carbon tạo áp lực lên chi phí sản xuất của các ngành xuất khẩu thâm dụng carbon như dệt may, thép, xi măng, làm giảm năng lực cạnh tranh quốc tế. Doanh nghiệp có thể đối mặt với việc giá thành sản phẩm tăng, giảm lợi nhuận và thị phần nếu không chuyển đổi sang công nghệ xanh hoặc được bồi thường phù hợp.

• Q2: Chiến lược phát triển điện gió ngoài khơi Việt Nam đối mặt với rào cản pháp lý và tài chính nào?

• A2: Rào cản pháp lý bao gồm khung pháp lý chưa hoàn thiện, thủ tục phê duyệt dự án phức tạp, chồng chéo. Về tài chính, dự án điện gió ngoài khơi đòi hỏi vốn đầu tư lớn, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi còn hạn chế, thiếu cơ chế đảm bảo giá điện hấp dẫn nhà đầu tư.

• Q3: Phương pháp đo lường đóng góp của AI vào GDP Việt Nam gặp những thách thức gì?

• A3: Đo lường đóng góp của AI vào GDP gặp thách thức do khó định lượng chính xác giá trị gia tăng từ AI, đặc biệt trong các ngành dịch vụ và sản xuất. Phương pháp truyền thống khó nắm bắt tác động lan tỏa của AI, yêu cầu phương pháp luận mới, hệ thống chỉ số phù hợp để đánh giá đúng vai trò của AI.

• Q4: Việt Nam tận dụng xu hướng friend-shoring thu hút FDI và phát triển cụm công nghiệp ra sao?

• A4: Việt Nam có thể tận dụng xu hướng friend-shoring bằng cách cải thiện môi trường đầu tư, tập trung phát triển hạ tầng khu công nghiệp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Phát triển các cụm liên kết ngành giúp tăng giá trị gia tăng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước hợp tác, cùng phát triển.

• Q5: Mô hình tài chính nào phù hợp hệ thống hưu trí đa tầng Việt Nam trong bối cảnh già hóa?

• A5: Mô hình tài chính đa dạng hóa nguồn vốn là phù hợp, kết hợp nguồn từ ngân sách nhà nước, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm hưu trí tự nguyện và các quỹ đầu tư. Cần thiết kế cơ chế đóng góp linh hoạt, khuyến khích người dân tham gia các tầng hưu trí khác nhau, đảm bảo an sinh tuổi già trong bối cảnh dân số già hóa nhanh.

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm