Bản chất chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất

Chi phí là một trong những yếu tố đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý HĐKD của DN. Chi phí được định nghĩa theo nhiều phương diện khác nhau nhưng chung nhất thì Chi phí được định nghĩa là sự ghi nhận trên góc độ chủ sở hữu những gì đã bỏ ra với mục đích sẽ thu được những lợi ích lớn trong tương lai.

Theo chuẩn mực kế toán số 01 (VAS 01) [4] thì chi phí HĐKD tại các DN bao gồm các chi phí SXKD phát sinh trong quá trình HĐKD thông thường của DN và các CP khác: Chi phí SXKD phát sinh trong quá trình HĐKD thông thường của DN, như: CPNVLTT, CPNCTT, CPSXC, chi phí BH, chi phí QLDN, CP lãi tiền vay, và những CP liên quan đến hoạt động cho các bên khác sử dụng tài sản sinh ra lợi tức, tiền bản quyền,… Những CP này phát sinh dưới dạng tiền và các khoản tương đương tiền, hàng tồn kho, khấu hao máy móc và thiết bị; CP khác bao gồm các CP ngoài các chi phí SXKD phát sinh trong quá trình HĐKD thông thường của DN, như: CP về thanh lý, nhượng bán TSCĐ, các khoản tiền bị khách hàng phạt do vi phạm hợp đồng.

Các DNSX muốn tiến hành SXKD thì đòi hỏi phải có sự kết hợp của ba yếu tố: Tư liệu lao động, đối tượng lao động và sức lao động. Hao phí của tư liệu lao động, đối tượng lao động là hao phí lao động vật hoá, hao phí về sức lao động là hao phí lao động sống. Việc dùng thước đo tiền tệ để phản ánh các hao phí bên trong quá trình SXKD của DNSX được gọi là chi phí SX [13].

Như vậy, xét trên góc độ KTTC, chi phí được nhìn nhận như những phí tổn đã phát sinh gắn liền với các hoạt động của DN bao gồm các chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động SXKD thông thường của DN và các chi phí khác. Xét về mặt bản chất chất thì bản chất của chi phí SXKD là sự chuyển dịch vốn của DN vào quá trình SXKD, nên nó bao gồm các CP liên quan trực tiếp đến quá trình SX sản phẩm, chi phí thời kỳ, chi phí tài chính. Còn các chi phí khác là các khoản chi phí và các khoản lỗ do các sự kiện hay các nghiệp vụ bất thường mà DN không thể dự kiến trước được, như: CP thanh lý, nhượng bán TSCĐ, tiền phạt do vi phạm hợp đồng, truy thu thuế…Có thể nói, về đặc điểm chung, chi phí trong SXKD có 3 đặc điểm: chi phí là hao phí tài nguyên (kể cả hữu hình và vô hình), vật chất, lao động; những hao phí này phải gắn liền với mục đích kinh doanh; phải định lượng được bằng tiền và được xác định trong một khoảng thời gian nhất định.

Kế toán chi phí có ảnh hưởng đến tính trung thực, hợp lý của các thông tin trên báo cáo tài chính, cũng như tính đúng đắn của các quyết định trong quản trị DN. Trong các DN quản lý tốt CP, không những tạo điều kiện tăng lợi nhuận, trên cơ sở đó nâng cao chất lượng sản phẩm cung cấp cho khách hàng.