Những khái niệm cơ bản về hàng hoá dịch vụ công

Hàng hóa dịch vụ công từ tiếng Anh là “public goods and services” có mối quan hệ chặt chẽ với phạm trù hàng hóa công cộng. Theo ý nghĩa kinh tế học, hàng hóa công cộng gắn liền với một số đặc tính cơ bản như:

(1) Không loại trừ (non-excludable), là thuộc tính mà khi đã được tạo ra thì khó có thể loại trừ ai ra khỏi việc sử dụng nó. Những hàng hóa không có tính loại trừ là những hàng hóa mà mọi người đều có thể tiếp cận sử dụng nó mà không thể ngăn cản.

(2) Không cạnh tranh, là việc tiêu dùng của người này không làm giảm lượng tiêu dùng của người khác. Hay nói cách khác dịch vụ đó khi được một người sử dụng hay nhiều người sử dụng thì cũng như nhau.

Xét về hai tiêu chí của hàng hóa công cộng là tính không loại trừ và tính không cạnh tranh thì dịch vụ y tế là một loại hàng hóa dịch vụ công đặc thù vừa mang tính chất hàng công, vừa mang tính chất tư. Ðối với dịch vụ y tế công cộng thì mang tính chất công nhiều hơn, đối với dịch vụ y tế theo yêu cầu thì lại mang tính chất hàng hóa tư nhiều hơn. Cách tiếp cận căn cứ vào vai trò của Nhà nước và thị trường trong việc cung ứng hàng hoá dịch vụ công. Theo đó, có các loại hàng hóa dịch vụ của khu vực công cốt lõi và khu vực công mở rộng.

Từ những tính chất trên đây, theo tôi, dịch vụ công có thể được hiểu là những hoạt động phục vụ nhu cầu thiết yếu của xã hội, vì lợi ích chung của cộng đồng, của xã hội, do nhà nước trực tiếp đảm nhận hay ủy quyền và tạo điều kiện cho khu vực tư nhân thực hiện. Đối với loại hàng hóa dịch vụ công thuộc khu vực công mở rộng có thể vận dụng cơ chế cạnh tranh vào khu vực này để nâng cao hiệu quả trong hoạt động cung ứng dịch vụ đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội.