Tổng quan Khái niệm về ngân hàng hợp tác xã
Introduction
Ngân hàng hợp tác xã (NHTX) đóng một vai trò đặc biệt trong hệ thống tài chính toàn cầu, mang đến một mô hình ngân hàng khác biệt so với các ngân hàng thương mại truyền thống. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm về ngân hàng hợp tác xã, khám phá bản chất, nguyên tắc hoạt động, và vị trí của chúng trong bối cảnh kinh tế hiện đại. Chúng ta sẽ xem xét các định nghĩa khác nhau về NHTX từ các nghiên cứu học thuật, phân tích các đặc điểm cốt lõi phân biệt chúng với các loại hình ngân hàng khác, và đánh giá vai trò của NHTX trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội bền vững. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn toàn diện về khái niệm NHTX, làm nền tảng cho việc nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả và tiềm năng của mô hình này.
Khái niệm về ngân hàng hợp tác xã
Ngân hàng hợp tác xã (NHTX) là một loại hình tổ chức tài chính độc đáo, hoạt động dựa trên nguyên tắc hợp tác và tương hỗ, khác biệt cơ bản so với các ngân hàng thương mại chủ yếu hướng đến lợi nhuận cho cổ đông. Để hiểu rõ khái niệm NHTX, chúng ta cần xem xét nhiều khía cạnh, từ định nghĩa chính thức, lịch sử hình thành, nguyên tắc hoạt động, đến đặc điểm kinh tế xã hội và vai trò của chúng trong hệ thống tài chính.
Theo Viện Nghiên cứu Hợp tác xã (International Cooperative Alliance – ICA), NHTX là các tổ chức tài chính tự chủ, được kiểm soát bởi các thành viên, hoạt động vì lợi ích của các thành viên và cộng đồng (ICA, 1995). Định nghĩa này nhấn mạnh ba yếu tố cốt lõi: tự chủ, kiểm soát bởi thành viên, và lợi ích thành viên và cộng đồng. Sự tự chủ thể hiện ở việc NHTX hoạt động độc lập, không bị chi phối bởi các thế lực bên ngoài. Kiểm soát bởi thành viên có nghĩa là quyền quyết định cao nhất thuộc về các thành viên sở hữu và sử dụng dịch vụ của NHTX, thường theo nguyên tắc mỗi thành viên một phiếu bầu, không phụ thuộc vào số vốn góp. Mục tiêu hoạt động không chỉ là tối đa hóa lợi nhuận mà còn phục vụ nhu cầu tài chính của thành viên và đóng góp vào sự phát triển cộng đồng.
Tiếp cận từ góc độ pháp lý, nhiều quốc gia có định nghĩa riêng về NHTX trong luật pháp của mình. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, Đạo luật Liên bang Tín dụng Hợp tác xã năm 1934 định nghĩa các tổ chức tín dụng (một dạng NHTX) là “các hiệp hội hợp tác xã phi lợi nhuận, được tổ chức để mục đích thúc đẩy tiết kiệm và cung cấp tín dụng cho các thành viên” (NCUA, n.d.). Định nghĩa này tập trung vào mục tiêu phi lợi nhuận và vai trò thúc đẩy tiết kiệm và tín dụng cho thành viên, nhấn mạnh khía cạnh dịch vụ và hỗ trợ tài chính cho cộng đồng thành viên. Ở châu Âu, Liên đoàn Ngân hàng Hợp tác xã Châu Âu (European Association of Co-operative Banks – EACB) định nghĩa NHTX là “các ngân hàng thuộc sở hữu và kiểm soát bởi khách hàng thành viên của họ, hoạt động để đáp ứng nhu cầu tài chính của thành viên và cộng đồng địa phương” (EACB, n.d.). Định nghĩa này làm nổi bật mối quan hệ sở hữu và kiểm soát bởi khách hàng thành viên, cùng với mục tiêu phục vụ nhu cầu tài chính của cả thành viên và cộng đồng địa phương, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của NHTX.
Xét về mặt kinh tế, NHTX có thể được xem là một mô hình doanh nghiệp xã hội trong lĩnh vực tài chính. Họ không chỉ là các tổ chức kinh doanh mà còn mang trong mình sứ mệnh xã hội. Theo Birchall và Simmons (2004), NHTX là “các doanh nghiệp do thành viên sở hữu và kiểm soát, hoạt động vì lợi ích kinh tế, xã hội và văn hóa của các thành viên”. Quan điểm này mở rộng mục tiêu của NHTX không chỉ giới hạn trong phạm vi kinh tế mà còn bao gồm cả khía cạnh xã hội và văn hóa, thể hiện vai trò toàn diện hơn của NHTX trong sự phát triển cộng đồng. NHTX thường tập trung vào việc cung cấp dịch vụ tài chính cho các nhóm dân cư và khu vực bị bỏ qua hoặc ít được quan tâm bởi các ngân hàng thương mại, như người có thu nhập thấp, doanh nghiệp nhỏ và vừa, và khu vực nông thôn (Schäfer, 2012). Điều này thể hiện cam kết của NHTX trong việc thúc đẩy sự bao trùm tài chính và giảm bất bình đẳng kinh tế.
Để hiểu rõ hơn về vai trò của các dịch vụ ngân hàng mời bạn đọc xem thêm bài viết tại đây https://luanvanaz.com/vai-tro-cua-dich-vu-ngan-hang.html.
Lịch sử hình thành và phát triển của NHTX cũng góp phần làm rõ khái niệm của chúng. NHTX ra đời từ thế kỷ 19, trong bối cảnh các ngân hàng thương mại chủ yếu phục vụ giới thượng lưu và doanh nghiệp lớn, bỏ qua nhu cầu tài chính của người lao động và nông dân. Các phong trào hợp tác xã tín dụng đầu tiên xuất hiện ở châu Âu, do những nhà cải cách xã hội như Friedrich Wilhelm Raiffeisen và Hermann Schulze-Delitzsch khởi xướng (Zeuli, 2004). Mô hình Raiffeisen tập trung vào các NHTX nông thôn, dựa trên nguyên tắc tự giúp đỡ, tự quản lý và tự chịu trách nhiệm, với mục tiêu cung cấp tín dụng giá rẻ cho nông dân và người dân nông thôn. Mô hình Schulze-Delitzsch hướng đến các NHTX đô thị, phục vụ nhu cầu tín dụng của các thợ thủ công và tiểu thương, nhấn mạnh tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong hoạt động. Cả hai mô hình này đều đặt nền móng cho sự phát triển của phong trào NHTX trên toàn thế giới.
Tìm hiểu thêm về lịch sử sự hình thành và phát triển của ngân hàng tại đây https://luanvanaz.com/su-hinh-thanh-va-phat-trien-cua-ngan-hang.html.
Các nguyên tắc hoạt động của NHTX cũng là một phần quan trọng của khái niệm. ICA đã đưa ra bảy nguyên tắc hợp tác xã, được áp dụng cho tất cả các loại hình hợp tác xã, bao gồm cả NHTX (ICA, 1995):
- Tự nguyện và mở rộng thành viên: NHTX mở cửa cho tất cả những ai có nhu cầu sử dụng dịch vụ và chấp nhận trách nhiệm thành viên, không phân biệt giới tính, chủng tộc, tôn giáo, hoặc địa vị xã hội.
- Kiểm soát dân chủ của thành viên: NHTX được kiểm soát bởi các thành viên, mỗi thành viên có một phiếu bầu, không phụ thuộc vào số vốn góp.
- Sự tham gia kinh tế của thành viên: Thành viên đóng góp vốn công bằng và kiểm soát vốn của NHTX một cách dân chủ.
- Tự chủ và độc lập: NHTX là các tổ chức tự chủ, tự quản lý, không bị chi phối bởi các yếu tố bên ngoài.
- Giáo dục, đào tạo và thông tin: NHTX cung cấp giáo dục và đào tạo cho thành viên, cán bộ quản lý và nhân viên, đồng thời thông tin rộng rãi đến công chúng về bản chất và lợi ích của hợp tác xã.
- Hợp tác giữa các hợp tác xã: NHTX hợp tác với nhau thông qua các cấu trúc địa phương, quốc gia và quốc tế để phục vụ thành viên và cộng đồng hiệu quả hơn.
- Quan tâm đến cộng đồng: NHTX hoạt động vì sự phát triển bền vững của cộng đồng thông qua các chính sách được thành viên chấp thuận.
Những nguyên tắc này không chỉ là kim chỉ nam cho hoạt động của NHTX mà còn là cơ sở để phân biệt NHTX với các loại hình ngân hàng khác. Ngân hàng thương mại thường tập trung vào lợi nhuận tối đa cho cổ đông, trong khi NHTX ưu tiên lợi ích của thành viên và cộng đồng, dựa trên các giá trị hợp tác và tương hỗ.
Tìm hiểu thêm về các hình thức sở hữu trong ngân hàng thương mại tại đây https://luanvanaz.com/cac-hinh-thuc-so-huu-trong-ngan-hang-thuong-mai.html.
Tuy nhiên, khái niệm NHTX cũng không phải là bất biến mà có sự thay đổi và phát triển theo thời gian và bối cảnh kinh tế xã hội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và tự do hóa tài chính, NHTX cũng phải đối mặt với nhiều thách thức và áp lực cạnh tranh. Một số nghiên cứu gần đây đã chỉ ra sự đa dạng hóa trong mô hình NHTX, với sự xuất hiện của các NHTX lớn, hoạt động trên phạm vi quốc gia hoặc quốc tế, và cung cấp các dịch vụ tài chính phức tạp tương tự như ngân hàng thương mại (Ferri & Message, 2000). Điều này đặt ra câu hỏi về việc liệu các NHTX lớn có còn duy trì được bản chất hợp tác và phục vụ thành viên như ban đầu hay không.
Mặt khác, vẫn có những nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của NHTX nhỏ và vừa, đặc biệt là trong việc hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) và phát triển kinh tế địa phương (Hudon, 2007). NHTX địa phương thường có mối quan hệ gần gũi với thành viên và cộng đồng, hiểu rõ nhu cầu và đặc điểm của địa phương, từ đó cung cấp các dịch vụ tài chính phù hợp và hiệu quả hơn. Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính toàn cầu và sự gia tăng bất bình đẳng, vai trò của NHTX trong việc thúc đẩy sự ổn định tài chính và phát triển kinh tế xã hội bền vững ngày càng được đánh giá cao (Guillén & Suárez, 2004). NHTX thường có xu hướng hoạt động thận trọng hơn, ít rủi ro hơn so với ngân hàng thương mại, và có khả năng phục hồi tốt hơn trong các giai đoạn khủng hoảng.
Để hiểu hơn về rủi ro trong hoạt động của ngân hàng mời bạn đọc thêm bài viết này https://luanvanaz.com/cac-nhan-anh-huong-den-quan-tri-rui-ro-tai-chinh-trong-cac-doanh-nghiep.html.
Tóm lại, khái niệm NHTX là một khái niệm đa chiều, bao gồm các khía cạnh pháp lý, kinh tế, xã hội và lịch sử. NHTX là các tổ chức tài chính dựa trên nguyên tắc hợp tác, kiểm soát bởi thành viên, hoạt động vì lợi ích của thành viên và cộng đồng. Chúng khác biệt với ngân hàng thương mại ở mục tiêu hoạt động, nguyên tắc quản trị, và vai trò xã hội. Trong bối cảnh kinh tế hiện đại, khái niệm NHTX vẫn tiếp tục phát triển và thích ứng, nhưng những giá trị cốt lõi về hợp tác, tương hỗ, và phục vụ cộng đồng vẫn là nền tảng vững chắc cho sự tồn tại và phát triển của mô hình này. Việc nghiên cứu sâu hơn về khái niệm và các khía cạnh khác nhau của NHTX là cần thiết để hiểu rõ hơn về tiềm năng và vai trò của chúng trong hệ thống tài chính và kinh tế toàn cầu.
Tìm hiểu thêm về hoạt động của ngân hàng thương mại và vốn chủ sở hữu tại đây https://luanvanaz.com/vai-tro-cua-von-chu-so-huu-trong-hoat-dong-ngan-hang-thuong-mai.html.
Conclusions
Bài viết này đã khám phá khái niệm về ngân hàng hợp tác xã (NHTX) từ nhiều góc độ, từ định nghĩa chính thức đến các nguyên tắc hoạt động và vai trò kinh tế xã hội. NHTX nổi bật như một mô hình ngân hàng độc đáo, khác biệt với ngân hàng thương mại truyền thống bởi mục tiêu phục vụ thành viên và cộng đồng thay vì tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông. Các nguyên tắc hợp tác, kiểm soát dân chủ, và quan tâm đến cộng đồng là nền tảng cốt lõi của NHTX. Mặc dù phải đối mặt với những thách thức trong bối cảnh kinh tế toàn cầu hóa, NHTX vẫn giữ vững vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự bao trùm tài chính, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, và đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội bền vững. Hiểu rõ khái niệm và bản chất của NHTX là bước đầu quan trọng để đánh giá đúng tiềm năng và định hướng phát triển của mô hình ngân hàng đặc biệt này trong tương lai.
References
Birchall, J., & Simmons, R. (2004). Co-operatives and poverty reduction: Evidence from Sri Lanka and Uganda. World Bank Publications.
EACB. (n.d.). About co-operative banks. European Association of Co-operative Banks. Truy cập từ https://www.eacb.coop/about-co-operative-banks/
Ferri, G., & Message, P. (2000). Co-operative banks in Europe: policy issues. European Journal of Finance, 6(2), 183-204.
Guillén, M. F., & Suárez, S. L. (2004). Explaining the global diffusion of the cooperative model of banking. International Journal of Organizational Analysis, 12(2), 157-180.
Hudon, M. (2007). Credit unions and the promotion of local development: the case of Quebec. Journal of Co-operative Studies, 40(2), 23-33.
ICA. (1995). Statement on the Co-operative Identity. International Co-operative Alliance. Truy cập từ https://www.ica.coop/en/cooperatives/cooperative-identity
NCUA. (n.d.). Federal Credit Union Act. National Credit Union Administration. Truy cập từ https://www.ncua.gov/regulation-supervision/laws-regulations/federal-credit-union-act
Schäfer, H. (2012). The role of cooperative banks in the financial crisis and beyond. Journal of Co-operative Organization and Management, 1(1), 45-54.
Zeuli, K. A. (2004). Cooperative enterprise development and public policy. Journal of Rural Cooperation, 32(2), 109-124.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
