Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng thương mại

Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng thương mại, một loại hình tổ chức có hoạt động phức tạp, rộng khắp và ảnh hưởng quan trọng đến nhiều mặt của đời sống xã hội, đã vận động, biến đổi qua nhiều giai đoạn chung của lịch sử loài người.

Cho đến nay, chúng ta không tìm thấy bất cứ một tư liệu nào mô tả về các hoạt động mang tính chất Ngân hàng từ 3500 năm trước công nguyên trở về trước. Trong khoảng thời gian sau đó, 3500 năm trước công nguyên cho đến 1800 năm trước công nguyên, tư liệu lịch sử đã ghi dấu một vài hoạt động mang tính chất của hoạt động Ngân hàng, xuất hiện đầu tiên và tập trung chủ yếu ở Hy Lạp, khởi đầu cho giai đoạn lịch sử của các “Ngân hàng sơ khai”. Tổ chức thực hiện các hoạt động Ngân hàng thời kỳ này chưa có tên. Hoạt động Ngân hàng sơ khai gồm có: bảo quản, giữ hộ tiền, đổi tiền hưởng hoa hồng. Chính những người thợ vàng đã giữ hộ của cải cho dân chúng. Ngân hàng sơ khai luôn duy trì mức dự trữ 100% tổng tài sản, bởi vậy chưa hề manh nha các hoạt động tạo tiền [49].
Theo dòng lịch sử, năm 323 trước công nguyên, sau cái chết của Alexander Macedoine, đế quốc Hy Lạp tan rã, nghệ thuật Ngân hàng sơ khai được du nhập vào La Mã. Trước Thiên Chúa giáng sinh, hoạt động này đã được gọi tên là “Ngân hàng” (Bank – xuất phát từ chữ La tinh Bancus – chỉ chiếc bàn dài, nhiều ngăn hộc, được những người nhận tiền gửi và cho vay tiền thời đó sử dụng để giao dịch, cất giữ tài sản và sổ sách) [49].

Sự phát triển của những con đường thương mại xuyên lục địa mới và những biến chuyển trong ngành hàng hải từ thế kỷ 15-17 đã dịch chuyển trung tâm thương mại của thế giới từ Địa Trung Hải sang Châu Âu và đặc biệt tại quần đảo Anh, nơi hoạt động của các NH đã rất phát triển. Chính giai đoạn lịch sử này đã gieo mầm cho cuộc cách mạng công nghiệp với yêu cầu về một hệ thống tài chính phát triển. Trong thế kỷ 17, các Ngân hàng đều có quyền tạo ra những tờ giấy bạc có hiệu lực pháp lý như nhau trong lưu thông. Đương nhiên, các Ngân hàng đã lạm dụng điều này và dẫn đến hậu quả cản trở quá trình giao lưu và phát triển kinh tế. Từ đó, chính phủ tại các quốc gia bắt đầu có ý thức can thiệp vào hoạt động Ngân hàng để hạn chế việc lạm dụng phát hành.

Sau khi các chính phủ lần lượt giới hạn quyền phát hành tiền về cho một số Ngân hàng và cuối cùng là một Ngân hàng duy nhất vào cuối thế kỷ 17, sự phân tách hệ thống Ngân hàng trong nền kinh tế vẫn tiếp tục phát triển và hoàn thiện cho đến tận năm 1945 của thế kỷ 20 – khi các chính phủ thực sự quốc hữu hoá Ngân hàng Trung ương và độc quyền phát hành giấy bạc pháp định1. Như vậy, tuy Ngân hàng đã có lịch sử phát triển lâu đời, nhưng phải đến tận thế kỷ 20, sự phát triển hệ thống Ngân hàng hai cấp trong từng quốc gia mới tương đối hoàn thiện [49].

Ngày nay, trong hầu hết các quốc gia, hệ thống Ngân hàng hai cấp bao gồm một Ngân hàng trung ương với chức năng phát hành tiền và quản lý nhà nước về tiền tệ; và các Ngân hàng thương mại với chức năng kinh doanh tiền tệ. Sự kinh doanh tiền tệ của Ngân hàng thương mại đã được phát triển và hoàn thiện trên nhiều phương diện, bao gồm việc kinh doanh giá trị của tiền tệ, giá trị sử dụng của tiền tệ và quyền sử dụng tiền tệ. Hoạt động kinh doanh tiền tệ của Ngân hàng thương mại đã phát triển ở phạm vi đa quốc gia và quốc tế, vượt qua nhiều giới hạn về không gian và thời gian, luôn chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong các hoạt động tài chính của từng nền kinh tế quốc gia và cả nền kinh tế toàn cầu

Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng thương mại