Khái niệm cạnh tranh cấp tỉnh

Tuỳ theo mục đích nghiên cứu và dựa vào căn cứ khác nhau, cạnh tranh được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Theo mục tiêu nghiên cứu, luận án chỉ xem xét theo cấp độ cạnh tranh để phân loại, nghĩa là bao gồm cạnh tranh cấp quốc gia, cạnh tranh cấp vùng hay cấp tỉnh, cạnh tranh cấp DN và cạnh tranh cấp sản phẩm.

Theo cách phân loại này, chủ thể cạnh tranh của cạnh tranh quốc gia, cạnh tranh cấp tỉnh, cạnh tranh cấp DN và cạnh tranh sản phẩm là quốc gia, tỉnh, DN, sản phẩm. Mỗi cấp độ cạnh tranh này đều có đặc trưng, công cụ và mục đích khác nhau. Cạnh tranh quốc gia hay cạnh tranh cấp tỉnh rất khác với cạnh tranh DN, bởi cạnh tranh không thể đẩy một quốc gia hay một tỉnh phá sản, ra khỏi hoạt động kinh tế nếu không thành công giống như DN trên thị trường. Cạnh tranh DN chủ yếu tồn tại và tìm kiếm lợi nhuận trên cơ sở cạnh tranh quốc gia [6]. Như vậy, thực chất của cạnh tranh cấp quốc gia hay cấp vùng, cấp tỉnh là đứng trên giác độ quản lý nhà nước để nghiên cứu, cạnh tranh được thể hiện là sự ganh đua của các quốc gia, vùng, tỉnh trong việc tạo ra môi trường kinh doanh hiệu quả nhằm thu hút đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia, vùng, tỉnh đó.

Trên cơ sở khái quát các quan điểm, lý thuyết liên quan đến cạnh tranh, có thể khẳng định sự tồn tại của cạnh tranh cấp tỉnh là một đặc thù của Việt Nam. Cạnh tranh cấp tỉnh có những điểm tương đồng với cạnh tranh quốc gia về mục tiêu và phương thức cạnh tranh. Cạnh tranh quốc gia thường được phân tích theo quan điểm tổng thể, chú trọng vào môi trường kinh tế vĩ mô và thể hiện vai trò của chính phủ.

Cạnh tranh cấp tỉnh cũng được phân tích theo quan điểm tổng thể, chú trọng vào môi trường kinh tế cấp tỉnh và thể hiện vai trò của chính quyền cấp tỉnh. Cạnh tranh cấp tỉnh gắn với phân cấp ngày càng rộng hơn cho chính quyền cấp tỉnh và xu hướng phi tập trung hoá (decentralization) trong quản lý kinh tế, trong đó có quản lý đầu tư. Có nhiều quan niệm khác nhau về cạnh tranh ở cấp độ DN, sản phẩm nhưng đều có điểm chung là nghiên cứu cạnh tranh ở cấp độ vi mô, đứng trên giác độ chủ DN, nhà quản trị kinh doanh để nâng cao NLCT của chính họ, để họ tham gia vào môi trường kinh doanh được tốt hơn.

Xét về nguồn gốc, cạnh tranh cấp tỉnh xuất hiện khi có sự phân cấp giữa TW (cấp quốc gia) và địa phương (cấp tỉnh), tạo ra quyền hành nhất định cho các tỉnh trong phát triển kinh tế, biểu hiện rõ nhất là trong lĩnh vực đầu tư và quản lý DN. Nâng cao NLCT cấp tỉnh dựa trên sự khác biệt của mỗi tỉnh trong điều kiện tuân thủ những nguyên tắc chung của chính quyền TW và thông lệ quốc tế.

Từ những nội hàm thống nhất trong quan niệm về cạnh tranh, tác giả đưa ra quan niệm về cạnh tranh cấp tỉnh như sau: Cạnh tranh cấp tỉnh ở Việt Nam là sự ganh đua giữa các chính quyền cấp tỉnh thông qua quá trình đổi mới và sáng tạo liên tục để tạo ra môi trường đầu tư và kinh doanh thuận lợi thu hút đầu tư và phát triển sản xuất kinh doanh hiệu quả nhất nhằm mục tiêu phát triển bền vững trên cơ sở các chính sách pháp luật của TW và khai thác các yếu tố khác một cách hợp lý.

Cạnh tranh cấp tỉnh là đặc thù của Việt Nam bởi nó mang đầy đủ tính chất chung của cạnh tranh và có những đặc trưng cơ bản sau đây:

Một là, về nguồn gốc, cạnh tranh cấp tỉnh xuất hiện khi có sự phân cấp về kinh tế, nhất là trong lĩnh vực đầu tư và quản lý DN, giữa cấp TW và cấp tỉnh ở Việt Nam. Các chủ thể cạnh tranh là chính quyền cấp tỉnh trong mối quan hệ quản lý với các chủ thể sản xuất kinh doanh và những yếu tố liên quan đến môi trường
đầu tư của tỉnh.

Hai là, về mục tiêu cạnh tranh, các chủ thể cạnh tranh có cùng mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, tối đa hoá lợi ích cho các địa phương (việc làm nhiều hơn, thu nhập cao hơn,…) thông qua việc tạo các điều kiện, cơ hội (hay tạo tiềm năng tăng năng suất) để mang lại hiệu quả sản xuất kinh doanh cao nhất cho các DN.

Ba là, về phương pháp và công cụ cạnh tranh, đó là tạo lập môi trường đầu tư và kinh doanh thuận lợi, hiệu quả nhất thông qua việc tạo ra sự khác biệt trong điều hành kinh tế của mỗi địa phương.

Bốn là, các chủ thể cạnh tranh tuân thủ những ràng buộc chung, đó là các cơ chế, chính sách, thể chế của chính quyền TW, thông lệ quốc tế và sự hạn chế các nguồn lực ở mỗi địa phương (đất đai, tài nguyên khoáng sản,…) nên cần thiết phát triển quan hệ liên kết, hợp tác để đạt hiệu quả tối ưu.

Năm là, quá trình cạnh tranh được diễn ra liên tục theo thời gian và trong phạm vi không gian là các tỉnh của Việt Nam.

Như vậy, việc đưa ra một khái niệm phản ánh đầy đủ bản chất của phạm trù cạnh tranh, cạnh tranh cấp tỉnh ở Việt Nam tạo được khung khổ lý luận cho việc phân tích NLCT và đề xuất các giải pháp nâng cao NLCT cấp tỉnh trong nền KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam hiện nay.