Các quan điểm về chuyển giá của các công ty đa quốc gia

Nội dung mô tả một hiện tượng làm giảm nghĩa vụ thuế mà ngày nay chúng ta gọi là chuyển giá đã xuất hiện trong IRC – Interal Revenue Code của Hoa Kỳ từ những năm 1930. Theo thời gian, cùng với sự phát triển, hoạt động mạnh mẽ của các MNCs cũng như các cách thức mà Chính phủ các quốc gia sử dụng để kiểm soát, có thể khái lược có những quan điểm sau đây về chuyển giá:

• Quan điểm 1: chuyển giá là một hành vi chủ ý thông đồng giữa các công ty trong cùng một tập đoàn để thỏa thuận giá cả không dựa trên giá thị trường, nhằm chuyển lợi nhuận từ công ty này sang công ty khác ở nước khác nhau nhằm tránh nộp thuế đầy đủ, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh của toàn tập đoàn. Cơ sở thiết lập giá giao dịch như vậy xuất phát từ quyền tự do kinh doanh. Theo đó, các doanh nghiệp liên kết có quyền quyết định giá giao dịch mà họ cho là phù hợp. (Garry, 2012) [84]

• Quan điểm 2: chuyển giá là việc định giá hàng hóa dịch vụ chuyển giao giữa các công ty liên kết đóng ở các quốc gia khác nhau nhằm tối ưu hóa lợi nhuận của tập đoàn (KPMG 2012) [92]

• Quan điểm 3: chuyển giá là hoạt động mang tính chủ quan, cố ý của các tập đoàn, công ty đa quốc gia nhằm tối thiểu hóa số thuế phải nộp bằng cách định giá mua bán sản phẩm, nguyên vật liệu… giữa các công ty trong cùng một tập đoàn không tuân theo giá thị trường nhằm thu được lợi nhuận cao nhất (E. Baistrocchi, 2012) [73]

• Quan điểm 4: Chuyển giá được hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối với sản phẩm (tài sản hữu hình, tài sản vô hình, dịch vụ, lãi tiền vay) được chuyển dịch giữa các bên có quan hệ liên kết không theo giá giao dịch thông thường trên thị trường, nhằm tối thiểu hóa tổng số thuế phải nộp của tất cả các bên liên kết trên toàn cầu. Đây là quan điểm được OECD đưa ra và hiện đang được nhiều tổ chức, nhiều quốc gia sử dụng làm định nghĩa về hoạt động chuyển giá. [100]

Từ các quan điểm trên về chuyển giá, cần thiết phải có sự phân biệt chuyển giá với trường hợp khai giá trị giao dịch thấp đối với cơ quan quản lý để trốn thuế. Đối với trường hợp khai giá giao dịch thấp đối với cơ quan quản lý để trốn thuế nhưng các bên giao dịch vẫn thực hiện thanh toán đầy đủ theo giá thỏa thuận; trong khi đó, nếu giao dịch chuyển giá, giá cả trong giao dịch chính là giá thỏa thuận nên các bên sẽ không phải thực hiện việc thanh toán khoản chênh lệch giữa giá giao dịch nội bộ và giá thị trường.

Ngày nay, hoạt động chuyển giá diễn ra hết sức tinh vi, hướng tới nhiều mục tiêu chứ không đơn thuần là tối thiểu hóa số thuế của toàn MNCs, chính vì vậy, việc xác định thế nào là chuyển giá cần căn cứ trên thực tế chứ không chỉ xem xét dựa trên định nghĩa của OECD. Chính vì vậy, nghiên cứu sinh xin đưa ra luận điểm của mình, theo đó thì chuyển giá của công ty đa quốc gia là việc thực hiện chính sách giá giữa các bên có quan hệ liên kết không tuân theo giá thị trường. Định nghĩa chuyển giá này bao gồm các đặc điểm dưới đây:

• Chuyển giá chỉ xảy ra ở các công ty có các giao dịch được thực hiện giữa các chủ thể trong nhóm liên kết, hay được gọi là các bên liên kết. Cơ sở để xác định mối quan hệ liên kết giữa các chủ thể là yếu tố quản lý, điều hành hay góp vốn. Đây chính là những điều kiện quyết định sự ảnh hưởng cũng như sự giao hòa về mặt lợi ích giữa các chủ thể.

• Giá cả mua bán được xác định không theo giá thị trường mà dựa trên tính toán của các nhà quản trị MNCs.

• Để đảm bảo tính công bằng trong thương mại và để kiểm soát, ngăn ngừa các hành vi gian lận thương mại hay chuyển giá thì cần phải xác định giá trị của các giao dịch, tức là cần phải định giá chuyển giao. Định giá chuyển giao là việc sử dụng các phương pháp để xác định giá cả của các nghiệp vụ chuyển giao trong nội bộ một MNCs phù hợp với thông lệ quốc tế và được chấp nhận bởi các quốc gia nơi mà các chi nhánh của MNCs hoạt động.

• Mục đích hướng tới của chuyển giá là tối thiểu hóa nghĩa vụ thuế của toàn tập đoàn. Đây là mục tiêu dễ nhận biết nhất, bên cạnh đó còn có một số mục tiêu thông qua chuyển giá như chiếm lĩnh thị trường, nhanh chóng thu hồi vốn tại các quốc gia tiếp nhận đầu tư…

• Chuyển giá về cơ bản không vi phạm pháp luật của từng quốc gia bởi các MNCs thường tính toán rất kỹ lưỡng và nhắm vào các kẽ hở pháp lý, điều này khiến cho công tác kiểm soát chuyển giá của từng quốc gia đơn lẻ hết sức khó khăn.