Khái niệm quản trị rủi ro trong thủ tục hải quan điện tử

Trong thực thi kiểm soát biên giới, mỗi cơ quan Hải quan đều đưa ra những biện pháp, quy định dựa trên sự hiểu biết, thông tin và kinh nghiệm nhằm phát hiện, ngăn chặn những hành vi bất hợp pháp. Đây được hiểu là cách làm “truyền thống” của Hải quan. Việc áp dụng này đã hình thành nên các hình thức kiểm tra rủi ro mang tính thủ công, đáp ứng các yêu cầu nào đó trong nỗ lực kiểm soát của cơ quan Hải quan.

Thời gian gần đây, mức độ phức tạp, tốc độ và lưu lượng thương mại quốc tế đang tăng lên do tác động bởi tiến bộ khoa học kỹ thuật đã làm cách mạng hoá các thông lệ thương mại toàn cầu, làm ảnh hưởng một cách đáng kể đến phương pháp quản lý của Hải quan. Các cơ quan Hải quan đã chuyển đổi phương thức quản lý trong các lĩnh vực hải quan bằng cách áp dụng một loạt các kỹ thuật quản trị rủi ro, những kỹ thuật tiên tiến của công nghệ thông tin, hướng các nguồn lực vào các lĩnh vực có nguy cơ rủi ro, đồng thời qua đó hỗ trợ việc tối đa hoá tính hiệu quả và hiệu lực của công tác hải quan nhằm tạo thuận lợi hơn nữa cho thương mại. Một phương pháp luận về quản lý hải quan hiện đại, trong đó cách tiếp cận mang tính hệ thống, logic và dựa trên quan điểm đặc biệt coi trọng kỹ thuật quản trị rủi ro được gọi là quản trị rủi ro. Hiện nay, quản trị rủi ro được Tổ chức Hải quan thế giới phát triển thành những chuẩn mực chung và khuyến nghị Hải quan các nước thành viên áp dụng, nhằm đạt đến sự hài hòa, thống nhất và thúc đẩy thương mại quốc tế phát triển.

Như vậy, thuật ngữ quản trị rủi ro trong lĩnh vực hải quan có thể được tiếp cận ở ba cấp độ:

Thứ nhất, ngành Hải quan áp dụng một số biện pháp và quy định để phát hiện và ngăn chặn rủi ro;
Thứ hai, ngành Hải quan phát triển và áp dụng kỹ thuật quản lý rủi ro vào một số lĩnh vực và theo một số cách thức nhằm xác định rủi ro liên quan tới các giao dịch và hoạt động; qua đó tập trung nguồn lực vào các lĩnh vực này để có thể đạt kết quả tốt nhất;
Thứ ba, ngành Hải quan áp dụng kỹ thuật quản lý rủi ro một cách có hệ thống trong các lĩnh vực hải quan trên cơ sở chiến lược về quản lý rủi ro.

Từ ba cách tiếp cận nêu trên về quản trị rủi ro trong lĩnh vực hải quan có thể định nghĩa “quản trị rủi ro trong thủ tục hải quan điện tử là việc áp dụng một cách có hệ thống các thủ tục và thông lệ với sự trợ giúp của công nghệ thông tin nhằm cung cấp cho cơ quan Hải quan những thông tin cần thiết để tập trung vào xử lý các hoạt động hoặc các chuyến hàng có dấu hiệu rủi ro”¹¹.

Định nghĩa này có thể hiểu một cách cụ thể như sau: “Quản lý rủi ro là việc áp dụng có hệ thống các biện pháp, quy trình nghiệp vụ và thông lệ nhằm giúp cơ quan hải quan bố trí, sắp xếp nguồn lực hợp lý để tập trung quản lý có hiệu quả đối với các lĩnh vực, đối tượng được xác định là rủi ro”¹².

Quản trị rủi ro trong thủ tục hải quan điện tử được thực hiện theo một quy trình mang tính chất logic và hệ thống từ thiết lập bối cảnh, xác định – phân tích – đánh giá – xử lý cũng như gắn rủi ro với tác động của nó.