Introduction

Bối cảnh tài chính toàn cầu đang trải qua những chuyển đổi sâu sắc, được thúc đẩy bởi sự phát triển nhanh chóng của công nghệ sổ cái phân tán (blockchain). Trong số các ứng dụng sáng tạo nổi bật từ công nghệ này, tài chính phi tập trung (DeFi) nổi lên như một mô hình tiềm năng để tái cấu trúc các dịch vụ tài chính truyền thống. DeFi tìm cách loại bỏ các trung gian, sử dụng hợp đồng thông minh trên blockchain để cung cấp các dịch vụ như cho vay, đi vay, giao dịch và quản lý tài sản một cách minh bạch, không cần cấp phép và tự động hóa. Phần này của báo cáo sẽ đi sâu vào vai trò đa diện của hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi), đánh giá các đóng góp tiềm năng của nó đối với hiệu quả, tính bao trùm và đổi mới trong hệ thống tài chính, đồng thời xem xét các thách thức cố hữu.

Vai trò của hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi)

Hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi) đại diện cho một sự thay đổi mô hình trong lĩnh vực tài chính, tận dụng công nghệ blockchain, đặc biệt là các nền tảng hỗ trợ hợp đồng thông minh như Ethereum, để tái tạo các dịch vụ tài chính truyền thống mà không cần đến các trung gian tập trung như ngân hàng hay sàn giao dịch. Vai trò cốt lõi của DeFi được xác định bởi các đặc tính nền tảng của nó: phi tập trung, minh bạch, không cần cấp phép và có khả năng tương tác. Theo Schär (2021), DeFi là một hệ sinh thái của các ứng dụng tài chính được xây dựng trên các mạng blockchain công khai, cho phép người dùng thực hiện các giao dịch ngang hàng hoặc thông qua các giao thức tự động. Gudgeon et al. (2020) nhấn mạnh rằng các hợp đồng thông minh là xương sống của DeFi, tự động thực thi các điều khoản của một thỏa thuận khi các điều kiện xác định trước được đáp ứng, từ đó loại bỏ sự cần thiết của các bên trung gian đáng tin cậy. Vai trò chính yếu của DeFi là làm cho các dịch vụ tài chính trở nên dễ tiếp cận hơn, hiệu quả hơn và minh bạch hơn so với hệ thống tài chính truyền thống (TradFi). Nó mở ra cánh cửa cho những người không có tài khoản ngân hàng hoặc ít được tiếp cận dịch vụ ngân hàng tham gia vào các hoạt động tài chính, đồng thời giảm chi phí giao dịch và tăng tốc độ thanh toán bằng cách loại bỏ các quy trình thủ công và các lớp trung gian.

Một trong những vai trò quan trọng nhất của DeFi là tạo điều kiện cho các hoạt động cho vay và đi vay phi tập trung. Các giao thức như Aave và Compound cho phép người dùng khóa tài sản tiền điện tử làm tài sản thế chấp và vay các tài sản khác, hoặc cung cấp tài sản của họ vào một nhóm thanh khoản để kiếm lãi suất. Các mức lãi suất được xác định bởi cung và cầu thuật toán trong các nhóm này, mang lại sự minh bạch và hiệu quả mà thường khó tìm thấy trong các hệ thống truyền thống. Zetzsche et al. (2020) đã phân tích khung pháp lý và rủi ro liên quan đến các giao thức cho vay phi tập trung, chỉ ra tiềm năng của chúng trong việc dân chủ hóa việc tiếp cận tín dụng nhưng cũng nhấn mạnh các thách thức về bảo vệ người tiêu dùng và sự ổn định hệ thống. Vai trò của các giao thức này là chuyển đổi mô hình cho vay từ một quy trình dựa trên sự tin cậy và đánh giá tín dụng tập trung sang một mô hình dựa trên tài sản thế chấp vượt mức (over-collateralization) và thực thi tự động thông qua hợp đồng thông minh.

Vai trò khác không kém phần quan trọng của DeFi là cung cấp các sàn giao dịch phi tập trung (DEXs). Thay vì sử dụng sổ lệnh tập trung do một công ty quản lý như các sàn giao dịch truyền thống (và cả các sàn tập trung tiền điện tử), các DEXs như Uniswap và Curve sử dụng các mô hình tạo lập thị trường tự động (Automated Market Maker – AMM). Trong mô hình AMM, người dùng cung cấp thanh khoản vào các nhóm (liquidity pools) và giá tài sản được xác định bằng tỷ lệ của các tài sản trong nhóm đó thông qua một công thức toán học. Gandal et al. (2021) đã nghiên cứu cấu trúc thị trường và hành vi giá trên các DEXs dựa trên AMM, cho thấy chúng có thể cung cấp thanh khoản đáng kể cho các cặp tài sản tiền điện tử, mặc dù có những thách thức về trượt giá (slippage) và tổn thất vô thường (impermanent loss) đối với các nhà cung cấp thanh khoản. Vai trò của DEXs là giảm thiểu rủi ro đối tác, tăng cường tính minh bạch giao dịch (vì tất cả giao dịch đều trên chuỗi) và cho phép niêm yết một cách không cần cấp phép đối với một loạt các token.

Vai trò hỗ trợ của các stablecoin trong hệ sinh thái DeFi là không thể phủ nhận. Stablecoin là các loại tiền điện tử được thiết kế để giữ giá trị ổn định so với một tài sản khác, thường là tiền pháp định như USD. Chúng đóng vai trò là phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị đáng tin cậy trong một môi trường vốn có tính biến động cao của các tài sản tiền điện tử khác. Các stablecoin như USDC, USDT (dựa trên dự trữ) và DAI (dựa trên tài sản thế chấp phi tập trung) là nền tảng cho nhiều hoạt động DeFi, từ giao dịch trên DEXs đến cho vay và đi vay. Việc sử dụng stablecoin giúp người dùng tham gia vào các hoạt động tài chính mà không phải lo lắng về biến động giá đột ngột của tài sản cơ sở, từ đó thúc đẩy tính thanh khoản và khả năng sử dụng của các giao thức DeFi. Vai trò của chúng là cầu nối giữa sự ổn định của tiền pháp định và sự linh hoạt, khả năng tương tác của không gian tiền điện tử.

Vai trò mang tính đột phá của DeFi nằm ở khả năng kết hợp (composability) của nó. Do được xây dựng trên cùng một nền tảng blockchain công khai và sử dụng các tiêu chuẩn token mở, các giao thức DeFi có thể hoạt động cùng nhau như các “khối tiền tệ Lego” (money legos). Điều này có nghĩa là đầu ra hoặc token từ một giao thức có thể được sử dụng làm đầu vào cho giao thức khác. Ví dụ, token đại diện cho vị thế cho vay trên Compound có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp trên một giao thức khác, hoặc lợi nhuận từ việc cung cấp thanh khoản trên Uniswap có thể được tự động tái đầu tư thông qua một giao thức tối ưu hóa lợi suất (yield farming). Werner et al. (2021) đã khám phá khái niệm và ý nghĩa của khả năng kết hợp trong DeFi, lập luận rằng nó thúc đẩy sự đổi mới nhanh chóng và tạo ra các chiến lược tài chính phức tạp và hiệu quả hơn so với khả năng trong TradFi. Vai trò này của khả năng kết hợp là tạo ra một hệ sinh thái tài chính có khả năng thích ứng, mở và liên tục phát triển, cho phép tạo ra các sản phẩm và dịch vụ tài chính mới một cách nhanh chóng và sáng tạo.

Bên cạnh đó, DeFi đóng vai trò trong việc khám phá các mô hình quản trị mới. Nhiều giao thức DeFi được quản lý bởi cộng đồng người nắm giữ token quản trị, cho phép họ bỏ phiếu về các đề xuất thay đổi giao thức, phân bổ quỹ hoặc các quyết định quan trọng khác. Mô hình quản trị phi tập trung này nhằm mục đích làm cho các giao thức trở nên bền vững hơn, chống kiểm duyệt và phù hợp với lợi ích của người dùng. Vai trò của quản trị phi tập trung là chuyển quyền lực từ một thực thể tập trung sang một mạng lưới phân tán, mặc dù điều này cũng đặt ra những thách thức riêng về sự tham gia, phân cực và cấu trúc quyền lực (Xu et al., 2020 cũng đã thảo luận về rủi ro quản trị như một yếu tố tiềm ẩn của rủi ro hệ thống).

Tuy nhiên, vai trò của DeFi không chỉ là về những lợi ích tiềm năng. Nó cũng đóng vai trò như một “phòng thí nghiệm” cho các loại rủi ro và thách thức mới. Các hợp đồng thông minh, dù mạnh mẽ, nhưng có thể chứa lỗi hoặc lỗ hổng bảo mật có thể dẫn đến mất mát tài sản đáng kể, như đã được chứng minh qua nhiều vụ hack và khai thác lỗ hổng. Ante (2021) đã tổng hợp các sự cố bảo mật trong DeFi, làm nổi bật vai trò của các cuộc tấn công hợp đồng thông minh và tấn công kinh tế flash loan trong việc gây bất ổn thị trường. Rủi ro oracle (nguồn dữ liệu bên ngoài hợp đồng thông minh), rủi ro thanh lý do biến động thị trường và rủi ro quản trị cũng là những yếu tố quan trọng. Ngoài ra, tính biến động cực đoan của nhiều tài sản thế chấp trong DeFi tạo ra rủi ro hệ thống, nơi một sự sụt giảm giá mạnh có thể kích hoạt một loạt các cuộc thanh lý, gây căng thẳng cho toàn bộ hệ sinh thái. Platt et al. (2021) đã phân tích các rủi ro pháp lý và tuân thủ liên quan đến DeFi, chỉ ra rằng tính phi tập trung và không biên giới của nó gây khó khăn cho các nhà quản lý trong việc áp dụng các quy định hiện hành về chống rửa tiền (AML), nhận dạng khách hàng (KYC) và bảo vệ nhà đầu tư.

Vai trò của DeFi trong bối cảnh tài chính rộng lớn hơn vẫn đang được định hình. Nó có thể hoạt động như một sự thay thế cạnh tranh cho các dịch vụ TradFi, buộc các tổ chức truyền thống phải đổi mới và cải thiện hiệu quả của chính họ. Hoặc nó có thể trở thành một nguồn rủi ro hệ thống nếu quy mô của nó tăng lên đáng kể mà không có khung quản lý và giảm thiểu rủi ro phù hợp. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) và các cơ quan quản lý khác đã bày tỏ quan ngại về kết nối tiềm ẩn giữa DeFi và hệ thống tài chính truyền thống, đặc biệt là thông qua việc nắm giữ stablecoin và các tài sản tiền điện tử khác bởi các tổ chức tài chính truyền thống (BIS, 2021). Phân tích của các nhà kinh tế cho thấy rằng, mặc dù DeFi mang lại hiệu quả lý thuyết, chi phí ẩn như chi phí năng lượng (đối với các blockchain PoW), chi phí gas (chi phí thực hiện giao dịch) và chi phí tìm hiểu/sử dụng đối với người dùng mới có thể làm giảm bớt lợi thế chi phí so với TradFi trong một số trường hợp. Vai trò của DeFi như một chất xúc tác cho sự đổi mới là rõ ràng, nhưng khả năng của nó để thay thế hoàn toàn hoặc tích hợp liền mạch với hệ thống tài chính truyền thống vẫn là một câu hỏi mở, phụ thuộc vào việc giải quyết các thách thức về khả năng mở rộng, bảo mật, trải nghiệm người dùng và quan trọng nhất là sự rõ ràng về pháp lý và quản lý. Tiền điện tử ngày càng được sử dụng rộng rãi, bạn có thể tham khảo thêm bài viết về Tiền điện tử và tác động của tiền điện tử đến hệ thống ngân hàng.

Conclusions

Nhìn chung, hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi) đóng một vai trò ngày càng quan trọng và phức tạp trong bối cảnh tài chính hiện đại. Phân tích cho thấy vai trò chính của nó bao gồm việc thúc đẩy khả năng tiếp cận và tính bao trùm tài chính bằng cách giảm thiểu rào cản, tăng cường hiệu quả thông qua việc loại bỏ trung gian và tự động hóa bằng hợp đồng thông minh, cùng với việc thúc đẩy đổi mới liên tục nhờ tính kết hợp của các giao thức. DeFi đã thành công trong việc tạo ra các thị trường mới và các sản phẩm tài chính sáng tạo. Tuy nhiên, vai trò này đi kèm với những thách thức đáng kể liên quan đến rủi ro hợp đồng thông minh, biến động thị trường, tính ổn định hệ thống và sự không chắc chắn về quy định. Tóm lại, DeFi là một lực lượng biến đổi có tiềm năng định hình lại ngành tài chính, nhưng sự phát triển và tích hợp bền vững của nó vào nền kinh tế toàn cầu sẽ phụ thuộc vào khả năng của hệ sinh thái trong việc giải quyết hiệu quả các rủi ro và thách thức cố hữu, cũng như việc xây dựng một khung pháp lý phù hợp. Bạn có thể tham khảo thêm về rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp để có thêm thông tin chi tiết.

References

• Ante, L. (2021). The Impact of Blockchain on Peer-to-Peer Financing and Real Estate Crowdfunding. Journal of Risk and Financial Management, 14(3), 123.
• Bank for International Settlements (BIS). (2021). Annual Economic Report 2021. Chapter III: Cryptoassets: Look beyond the hype.
• Gandal, N., Hamrick, J., Hasbrouck, S., & Malmo, J. (2021). Price discovery in the decentralized exchange market. Journal of Financial Economics, 142(1), 264-281.
• Gudgeon, L., Fernandez, M. P., Chen, Y., Parry, D., & Gozman, D. (2020). DeFi: An Empirical Study of Decentralized Finance. Available at SSRN 3757691.
• Platt, J. R., Casey, K., & De Giovanni, P. (2021). Decentralized finance (DeFi): Legal implications and regulatory challenges. Journal of Financial Regulation and Compliance, 29(3), 323-348.
• Schär, F. (2021). Decentralized Finance: On Blockchain- and Smart Contract-Based Financial Markets. Federal Reserve Bank of St. Louis Review, 103(2), 153-74.
• Werner, N., Lehar, A., & Sugimoto, S. (2021). DeFi Composability and Systemic Risk. Available at SSRN 3874311.
• Xu, J., Parmar, M., Mann, H., & Lo, C. (2020). DeFiRanger: Detecting Price Manipulation Vulnerabilities in DeFi Protocols. arXiv preprint arXiv:2012.01582.
• Zetzsche, D. A., Arner, D. W., & Buckley, R. P. (2020). Decentralized Finance. Journal of Financial Regulation, 6(3), 172-203.

DeFi và tiền điện tử có mối quan hệ mật thiết, tìm hiểu thêm về Bitcoin vs Ethereum.
Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của quản trị, bạn có thể đọc thêm về khái niệm và vai trò của quản trị công ty.
Ngoài ra, việc lập kế hoạch kinh doanh cũng rất quan trọng trong lĩnh vực này, bạn có thể tìm hiểu thêm về dịch vụ lập kế hoạch kinh doanh chuyên nghiệp.

Questions & Answers

Q&A

Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn

Luận Văn A-Z  nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!

UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT

Nhận báo giá Xem thêm