Thành công dự án: Tiêu chí đa dạng và phức tạp
Giới thiệu
Trong bối cảnh quản lý dự án (QLDA) ngày càng phát triển, việc xác định và đo lường thành công dự án (PS) không còn là một vấn đề đơn giản. Bài viết này khám phá sự đa dạng và phức tạp của các tiêu chí thành công dự án, một chủ đề trung tâm trong nghiên cứu QLDA. Truyền thống, thành công thường được đánh giá dựa trên “tam giác sắt” – thời gian, chi phí và chất lượng (Atkinson, 1999). Tuy nhiên, cách tiếp cận này ngày càng bị chỉ trích vì tính hạn chế và không phản ánh đầy đủ các khía cạnh quan trọng khác (Ika, 2009). Nghiên cứu gần đây đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các yếu tố mềm như sự hài lòng của khách hàng, lợi ích cho các bên liên quan và sự phát triển của đội ngũ dự án (Aga et al., 2016; Đoàn Thị Thanh Thúy, 2024). Bài viết này sẽ đi sâu vào những tiêu chí đa dạng này, xem xét các lý thuyết nền tảng và khám phá những khoảng trống nghiên cứu vẫn còn tồn tại. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn toàn diện về thành công dự án, từ đó làm sáng tỏ những thách thức và cơ hội trong việc quản lý và đánh giá hiệu quả dự án. Đặc biệt, bài viết này nhấn mạnh sự cần thiết của các cách tiếp cận toàn diện hơn để đo lường thành công, xem xét cả các yếu tố hữu hình và vô hình để phản ánh đầy đủ giá trị mà dự án mang lại cho tổ chức và xã hội.
Các tiêu chí thành công dự án: Từ truyền thống đến hiện đại
Sự phát triển của các tiêu chí
Khái niệm thành công dự án đã trải qua một sự thay đổi đáng kể trong nhiều thập kỷ qua. Ban đầu, thành công thường được định nghĩa hẹp hòi dựa trên các yếu tố hiệu quả như thời gian, chi phí và chất lượng sản phẩm (Atkinson, 1999). Mô hình “tam giác sắt” này, mặc dù dễ đo lường, nhưng không thể nắm bắt được những tác động rộng lớn hơn và lâu dài của dự án. Atkinson (1999) đã chỉ ra những hạn chế của cách tiếp cận này, cho rằng nó bỏ qua các yếu tố quan trọng như lợi ích cho các bên liên quan và tác động chiến lược của dự án.
Nghiên cứu sau đó đã bắt đầu khám phá các tiêu chí thành công đa chiều hơn. Baccarini (1999) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đáp ứng các mục tiêu của dự án và thỏa mãn các bên liên quan. Pinto và Pinto (1988) đưa ra các yếu tố như sự hài lòng của người tham gia dự án. Shenhar et al. (2002) giới thiệu một khung phức tạp hơn, bao gồm hiệu quả dự án, tác động đến khách hàng, thành công trong kinh doanh và chuẩn bị cho tương lai. Các nghiên cứu của các tác giả như Jugdev và Müller (2005) đã hệ thống hóa các xu hướng đánh giá này, chỉ ra rằng các tiêu chí thành công đã phát triển từ tập trung vào vòng đời dự án sang xem xét các yếu tố tổ chức, đối tác liên quan và môi trường rộng lớn hơn.
Đoàn Thị Thanh Thúy (2024) cũng đã tổng hợp các tiêu chí này trong luận án của mình, cho thấy sự đa dạng trong cách tiếp cận đánh giá thành công dự án của các nhà nghiên cứu. (Xem Phụ lục 2 trong luận án). Danh sách này nhấn mạnh rằng, không có bộ tiêu chí chung nào được chấp nhận rộng rãi trong lĩnh vực QLDA, và định nghĩa thành công có thể thay đổi tùy thuộc vào loại dự án, quy mô và mục tiêu của nó.
Các yếu tố ảnh hưởng đến tiêu chí thành công
Sự phức tạp của việc xác định thành công dự án xuất phát từ nhiều yếu tố ảnh hưởng đến các tiêu chí được sử dụng. Theo Joslin và Müller (2015), các bên liên quan khác nhau có thể có các tiêu chí thành công khác nhau, do đó đòi hỏi một sự hiểu biết sâu sắc về kỳ vọng và giá trị của từng bên. Lim và Mohamed (1999) cũng nhấn mạnh rằng thành công có thể được định nghĩa khác nhau tùy thuộc vào quan điểm, kinh nghiệm của người đánh giá. Ví dụ, người quản lý dự án có thể tập trung vào việc hoàn thành đúng thời gian và ngân sách, trong khi khách hàng có thể ưu tiên chất lượng sản phẩm cuối cùng.
Sự thay đổi về tiêu chí thành công có thể được giải thích bởi một số yếu tố, như loại dự án, quy mô, người tham gia và kinh nghiệm của chủ sở hữu (Đoàn Thị Thanh Thúy, 2024). Các dự án quy mô lớn có thể tập trung vào việc đáp ứng các mục tiêu chiến lược dài hạn, trong khi các dự án nhỏ hơn có thể ưu tiên lợi nhuận ngắn hạn. Loại dự án (ví dụ: xây dựng, CNTT, nghiên cứu và phát triển) cũng sẽ ảnh hưởng đến các tiêu chí được coi là quan trọng.
Những thách thức trong việc đo lường thành công dự án
Tính chủ quan và đa chiều
Một trong những thách thức lớn nhất trong việc đo lường thành công dự án là tính chủ quan vốn có của các tiêu chí liên quan. Mặc dù các yếu tố như thời gian và chi phí có thể được đo lường khách quan, nhưng các yếu tố như sự hài lòng của khách hàng và lợi ích cho các bên liên quan thường dựa trên nhận thức và đánh giá chủ quan (Wateridge, 1998). Hơn nữa, thành công dự án là một khái niệm đa chiều, bao gồm cả các yếu tố hữu hình (ví dụ: hiệu suất tài chính) và vô hình (ví dụ: phát triển kỹ năng) (Atkinson, 1999). Việc kết hợp các yếu tố này vào một thước đo duy nhất là một thách thức đáng kể.
Đo lường trong các tổ chức tạm thời
Các dự án thường được thực hiện bởi các tổ chức tạm thời (temporary organization), đây là một thách thức riêng đối với việc đo lường thành công. Các tổ chức tạm thời có thời gian tồn tại giới hạn và thường thiếu cấu trúc và quy trình chính thức của các tổ chức truyền thống (Turner & Müller, 2003). Điều này có thể gây khó khăn cho việc thu thập dữ liệu đáng tin cậy và đánh giá tác động lâu dài của dự án.
Ảnh hưởng của bối cảnh
Các yếu tố bối cảnh, chẳng hạn như môi trường kinh tế, văn hóa tổ chức và sự thay đổi công nghệ, có thể ảnh hưởng đến tiêu chí và đo lường thành công dự án (Gundersen et al., 2012). Trong bối cảnh cụ thể của Việt Nam, nơi mà sự phát triển kinh tế nhanh chóng và sự hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, các tiêu chí thành công dự án có thể khác biệt so với các nước phát triển. Điều này đòi hỏi một sự hiểu biết sâu sắc về các yếu tố địa phương để đánh giá chính xác thành công dự án.
Kết luận
Bài viết này đã trình bày một cái nhìn tổng quan về sự đa dạng và phức tạp của các tiêu chí thành công dự án, đồng thời chỉ ra sự tiến hóa của các phương pháp đo lường và những thách thức trong việc đánh giá thành công trong bối cảnh dự án khác nhau. Rõ ràng, việc đo lường thành công không thể chỉ dựa vào tam giác sắt truyền thống. Thay vào đó, các nhà quản lý dự án và các nhà nghiên cứu cần xem xét một loạt các yếu tố, bao gồm sự hài lòng của các bên liên quan, tác động chiến lược và các yếu tố bối cảnh cụ thể.
Để cải thiện việc đo lường thành công dự án, các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào phát triển các khung đánh giá toàn diện hơn, kết hợp cả các chỉ số định lượng và định tính. Nghiên cứu cũng nên khám phá cách các tiêu chí thành công khác nhau tác động lẫn nhau và làm thế nào chúng có thể được ưu tiên trong các giai đoạn khác nhau của dự án. Hơn nữa, việc xem xét đến bối cảnh văn hóa và kinh tế cụ thể là rất quan trọng để đảm bảo rằng các tiêu chí thành công có liên quan và có giá trị.
Cuối cùng, nghiên cứu sâu rộng cần chú trọng nhiều hơn nữa vào tác động của lãnh đạo dự án đối với các tiêu chí thành công. Các nghiên cứu về lãnh đạo chuyển đổi đã đưa ra những bằng chứng cho thấy, những nhà lãnh đạo có tầm nhìn, có khả năng truyền cảm hứng và biết cách tạo động lực cho các thành viên có thể mang đến sự khác biệt lớn cho sự thành công của dự án (Đoàn Thị Thanh Thúy, 2024). Bằng cách hiểu rõ hơn về mối liên hệ giữa phong cách lãnh đạo và thành công dự án, chúng ta có thể phát triển các chiến lược và phương pháp đào tạo hiệu quả hơn, từ đó nâng cao hiệu quả dự án và đóng góp vào sự phát triển bền vững của tổ chức.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
