Lợi ích của việc liên kết kinh tế của các doanh nghiệp may xuất khẩu Việt Nam

Nếu xem xét chuỗi giá trị theo khái niệm đơn giản, có thể thấy rằng chuỗi giá trị của ngành may xuất khẩu bao gồm năm mắt xích là thiết kế; sản xuất nguyên phụ liệu, may, xuất khẩu và marketing và phân phối. Trong thực tế, mặc dù không nhất thiết phát triển tất cả các khâu trong hệ thống sản xuất chuỗi giá trị này một cách đồng đều, nhưng nếu tạo ra được mối liên kết chặt chẽ giữa các khâu trong những điều kiện sẵn có thì sẽ có tác động to lớn vào việc đảm bảo tính chủ động, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và tăng sức cạnh tranh của sản phẩm may của Việt Nam trên thị trường thế giới.

Sự tăng cường liên kết của các doanh nghiệp may xuất khẩu đối với nhau và đối với những doanh nghiệp phía trước và phía sau của chuỗi hoạt động là cần thiết bởi những lý do sau:

1. Liên kết dọc

Liên kết thiết kế- may

Liên kết thiết kế- may có nghĩa là thiết lập một mối quan hệ chặt chẽ  giữa bộ phận may và bộ phận thiết kế của doanh nghiệp may xuất khẩu. Theo đó, một doanh nghiệp may xuất khẩu có thể đảm nhận luôn nhiệm vụ thiết kế hoặc có mối quan hệ mật thiết với đơn vị thiết kế. Đây là mối quan hệ cần thiết bởi chỉ khi những doanh nghiệp may có được thông tin về xu hướng thời trang của thị trường và những yêu cầu của thị trường thì mới có thể hy vọng tăng cường khả năng thiết kế hàng hóa của mình, từ đó dịch chuyển lên phía trên và vượt ra khỏi đáy của chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu thiếu đi những thông tin về xu hướng thời trang và nhu cầu của từng thị trường, các doanh nghiệp may xuất khẩu của Việt Nam mãi mãi chỉ là những người sản xuất thuê theo những yêu cầu của khách hàng.

Liên kết dệt và sản xuất nguyên phụ liệu – may

Đây có thể được coi là mắt xích rất quan trọng trong  chuỗi giá trị của  ngành may xuất khẩu của Việt Nam. Liên kết dệt – may là cần thiết phải thực hiện bởi những lý do sau đây:

Thứ nhất, liên kết giữa khâu dệt và khâu may có thể góp phần nâng cao chất lượng nguyên liệu cho các doanh nghiệp may do ngành dệt có thể bám sát hơn nhu cầu của ngành may về các loại nguyên liệu. Ngành may xuất khẩu, mặc dù có kim ngạch xuất khẩu tăng nhanh, nhưng chủ yếu vẫn thực hiện phương thức gia công xuất khẩu, do đó cần chuyển dần sang phương thức tự sản xuất và xuất khẩu để đạt hiệu quả cao hơn. Nhưng ngoài khó khăn về nhãn mác, thương hiệu, nguồn vải và phụ liệu ổn định, kịp thời và bảo đảm chất lượng cũng là một trở ngại lớn đối với các doanh nghiệp may.

Thứ hai, tăng cường liên kết dệt – may tạo điều kiện giảm bớt chi phí trung gian. Điều này càng có ý nghĩa hơn nếu xem xét số liệu về cơ cấu hàng dệt may nhập khẩu. Chẳng hạn, tỷ lệ vải nguyên liệu so với kim ngạch xuất khẩu hàng may năm 2009 là 54,18% và tỉ lệ giá trị nhập khẩu nguyên phụ liệu dệt may  năm 2009 là 57,92 % so với kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may. Theo đánh giá của Hiệp hội Dệt may Việt Nam, sản phẩm may mặc xuất khẩu của Việt Nam đang đắt hơn sản phẩm cùng loại trong khu vực từ 10- 15%. Một trong những nguyên nhân của tình trạng này là trong nước chưa chủ động được nguyên liệu hoặc nguyên liệu sản xuất nội địa có giá thành cao.

Thứ ba, liên kết dệt may cho phép giảm bớt nhu cầu nhập khẩu nguyên  liệu, nâng cao giá trị gia tăng của ngành may và tăng đóng góp của ngành đối với nền kinh tế quốc dân. Xét về dài hạn, mối liên kết dệt – may sẽ mang lại lợi ích đáng kể bởi thông tin thông suốt giữa các doanh nghiệp dệt và may sẽ góp phần tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp này. Một mặt,  doanh nghiệp dệt có lợi bởi họ bán được hàng. Mặt khác, doanh nghiệp may có lợi bởi sự gần nhau về mặt địa lý và tương đồng về văn hóa khiến các doanh nghiệp may có thể coi các doanh nghiệp dệt như một yếu tố hỗ trợ trong việc thỏa mãn nhu cầu khách hàng của mình. Có như vậy, doanh nghiệp mới giảm được chi phí, tăng năng suất, tăng sức cạnh tranh.

Liên kết dệt – may còn có lợi ích xét trên khía cạnh quản lý kinh tế vĩ  mô. Với giá trị nhập khẩu tới gần 60% như hiện tại của ngành may xuất khẩu, dù có cố gắng tăng xuất khẩu thì hiệu quả cũng không cao. Tăng cường liên kết dệt- may trong bối cảnh hiện tại của nền kinh tế còn có nghĩa là phát triển công nghiệp phụ trợ của ngành may cho tương xứng với vị trí một trong những quốc gia trong 10 quốc gia có hàng may nhiều nhất trên thế giới, và như vậy, đi đúng hướng với định hướng phát triển công nghiệp ở Việt Nam. Tăng cường liên kết dệt – may góp phần giảm bớt giá trị nhập khẩu, cải thiện tình hình nhập siêu  vốn là vấn đề đau đầu của các nhà quản lý kinh tế vĩ mô.

Thứ tư, liên kết dệt may sẽ góp phần tạo điều kiện cung cấp vải sợi ổn định, chủ động cho may xuất khẩu. Thực tế cho thấy, việc nhập khẩu vải sợi và phụ liệu khiến cho các doanh nghiệp may gặp bất lợi, hạn chế tính chủ động được thời gian giao hàng. Có những doanh nghiệp, do vải và phụ liệu nhập chậm trễ, chịu chi phí bổ sung cao do phải vận chuyển hàng bằng đường không nhằm bảo đảm thời hạn giao hàng. Vì vậy, nếu được cung cấp vải và phụ liệu từ nguồn ổn định trong nước, các doanh nghiệp may mặc sẽ giảm bớt được rủi ro trong xuất khẩu.

Thứ năm, liên kết dệt may tạo điều kiện mở rộng thị trường của ngành  dệt, từ đó tăng qui mô để đạt lợi thế về qui mô, giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh của ngành may và cả ngành dệt, tăng tích lũy để tiếp tục tái đầu tư cho công nghệ mới nhằm đáp ứng yêu cầu của ngành may.

Liên kết may- xuất khẩu, marketing và phân phối

Liên kết may- xuất khẩu, marketing và phân phối mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp may xuất khẩu những lợi ích:

Thứ nhất, quan hệ giữa may với marketing và phân phối sẽ giúp các doanh nghiệp tăng thêm thu nhập trong chuỗi giá trị thay bằng việc phụ thuộc vào các nhà nhập khẩu như phương thức hiện tại. Việc tiếp cận vào hệ thống phân phối là một công việc quan trọng bởi nó giúp doanh nghiệp may xuất khẩu tăng thêm phần thu nhập (rất cao) cho công việc có liên quan đến tiếp cận khách hàng này.

Thứ hai, quan hệ giữa may và marketing và phân phối chặt chẽ sẽ giúp các doanh nghiệp có thêm cơ hội để hiểu về thị trường mà mình cung cấp sản phẩm trên khía cạnh nhu cầu của khách hàng và các loại hàng hóa được cung cấp trên thị trường này. Hiểu biết về nhu cầu hàng hóa hóa là một thông tin quan trọng bởi vì nó sẽ giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong khâu thiết kế và từ đó, có cơ hội cung cấp nhiều đơn hàng thông qua sự hiểu biết này.

Thứ ba, quan hệ giữa may với marketing và phân phối giúp các doanh nghiệp thiết lập vị trí ổn định trong việc cung cấp hàng may bởi ý nghĩ và niềm tin về sự tồn tại của thị trường là luôn hiện diện.

2. Liên kết ngang

Bên cạnh việc thực hiện những liên kết dọc như đã kể trên, việc thực hiện liên kết ngang: giữa các doanh nghiệp may xuất khẩu với các doanh nghiệp may xuất khẩu cũng là một điều cần thiết bởi những lý do sau đây:

Thứ nhất, liên kết giữa các doanh nghiệp may xuất khẩu của Việt Nam,  trên cơ sở chia sẻ những thông tin trong lĩnh vực, tạo ra cơ hội để các doanh nghiệp may xuất khẩu tăng thêm sức mạnh như: am hiểu về thông tin thị trường hơn, am hiểu về khách hàng, nhà cung cấp, đối thủ cạnh tranh, nâng cao chất lượng, mẫu mã cung cấp cho thị trường, xây dựng thương hiệu, quảng bá hình ảnh ngành sản xuất hàng may Việt Nam tại các hội chợ, triển lãm quốc tế, nâng cao kinh nghiệm hay kỹ năng về tổ chức quản lý,…

Thứ hai, liên kết các doanh nghiệp may xuất khẩu của Việt Nam mang lại cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp. Trước đây, khi còn tồn tại chế độ hạn ngạch, liên kết ngang là cơ hội cho các doanh nghiệp may xuất khẩu chia sẻ đơn hàng với nhau.

Theo ông Lê Quốc Ân, Chủ tịch Hiệp Hội Dệt May, để ngành may có thể phát triển được bền vững thì sự đồng lòng của các doanh nghiệp trong ngành có ý nghĩa quan trọng. Nguyên Bộ trưởng Bộ Thuơng mại Trương Đình Tuyển cho rằng, để có thể phát triển ngành dệt may, những liên kết là rất quan trọng nhưng đòi hỏi phải được thực hiện một cách đồng bộ và thống nhất bởi các doanh nghiệp chứ không thể theo cách mạnh ai người nấy làm.

3. Liên kết hỗn hợp

Là hình thức liên kết tạo thành các cụm như cụm công nghiệp. Trong đó, các doanh nghiệp may có thể liên kết với các doanh nghiệp may và với những doanh nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu, thiết kế (ra phía trước của chuỗi giá trị) hoặc là những tổ chức xuất khẩu và phân phối (ra phía sau của chuỗi giá trị).

Lợi ích của việc liên kết kinh tế của các doanh nghiệp may xuất khẩu Việt Nam