Khái niệm về thuế

Học thuyết về thuế là một bộ phận cấu thành quan trọng của khoa học về tài chính. Mặc dù còn tồn tại một số bất đồng, song hầu hết các nhà kinh tế đều thống nhất rằng: thuế là một khoản đóng góp bắt buộc của các thể nhân và pháp nhân, được nhà nước qui định thông qua hệ thống pháp luật. Sự ra đời của thuế gắn liền với sự phân chia xã hội thành các giai cấp đối kháng và sự xuất hiện của nhà nước. Tính chất cưỡng chế của thuế không có nghĩa là thực hiện chính sách cưỡng ép vô điều kiện mà phải xuất phát từ khả năng thực tế của người dân gắn liền với việc đảm bảo nguyên tắc công bằng xã hội, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế(Nguyễn Thanh Tuyền và Nguyễn Ngọc Thanh, 2001).

Thuế là một sản phẩm hay công cụ của nhà nước. Khi một sắc thuế được ấn định, thu nhập được chuyển dịch từ dân chúng về phía chính phủ mà không có bất kỳ sự đối giá trực tiếp. Đánh thuế là đặc quyền của nhà nước; đặc quyền này được qui định bằng luật pháp. Nhưng không phải lúc nào quyền đánh thuế cũng được sử dụng theo đúng mong muốn của dân chúng. Do đó, thường xảy ra xung đột giữa Chính phủ và những công dân của mình trong quá trình thu thuế. Một trong những phương pháp hữu ích để phân biệt giữa các loại thuế là xem xét điểm tác động của các loại thuế đó trong luồng luân chuyển của thu nhập và chi tiêu trong nền kinh tế(Sử Đình Thành và cộng sự, 2015)

Thuế là một khoản nộp của các tổ chức và cá nhân cho Nhà nước theo luật định nhằm chu cấp các chi phí vủa Chính phủ, thuế gắn liền với sự tồn tại và phát triển của Nhà nước. Về mặt lý thuyết, các công dân có thể nhận được một số lợi ích nào đó từ phía chính phủ đối với tiền thuế họ đã nộp”. Thuế có các đặc trưng cơ bản như: (i) tính chất bắt buộc; (ii) Thuế không hoàn trả một cách trực tiếp (không đối giá); và (iii) thuế dùng vào chi tiêu công. Vai trò của thuế trong nền kinh tế thị trường bao gồm: (1) công cụ huy động nguồn tài chính đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước; (2) công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế – xã hội; và (3) công cụ điều tiết thu nhập, thực hiện công bằng xã hội (Lê Quang Cường và Nguyễn Kim Quyến, 2015)

Xét về mặt lý thuyết, pháp luật thuế bao gồm: pháp luật nội dung và pháp luật hình thức. Trong đó pháp luật nội dung ghi nhận, phản ánh chính sách thuế, còn pháp luật hình thức quy định các vấn đề về quản lý thuế. Chính sách thuế là những qui định của Nhà nước về các sắc thuế đối với các đơn vị kinh doanh và cá nhân nhằm thực hiện huy động tập trung nguồn lực tài chính vào Ngân sách Nhà nước và điều tiết vĩ mô nền kinh tế đồng thời đảm bảo công bằng xã hội. Chính sách thuế là những qui định có tính pháp lý cao được qui định trong các văn bản qui phạm pháp luật như Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư hướng dẫn bắt buộc các đơn vị kinh doanh và cá nhân phải thực hiện (Nguyễn Vũ Việt, 2012).