Tài sản cố định

Tài sản cố định là những tư liệu lao động chủ yếu, tham gia một cách trực tiếp hay gián tiếp vào quá trình sản xuất của doanh nghiệp, quyết định trình độ sản xuất của doanh nghiệp.

Tiêu chuẩn:

Để được coi là tài sản cố định thì các tư liệu lao động phải thoả mãn đồng thời 4 tiêu chuẩn sau:

+ Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó

+ Nguyên giá tài sản phải được xác định một cách tin cậy

+ Có thời gian sử dụng ước tính trên một năm

+ Có giá trị lớn, đủ tiêu chuẩn giá trị theo quy định. Theo quyết định 206/2003/ QĐ- BTC ban hành ngày 12/12/2003 thì tài sản cố định phải có giá trị từ 10.000.000 đồng trở lên.

Đặc điểm chung của tài sản cố định là tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất sản phẩm. Trong quá trình đó, hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu của tài sản cố định là không thay đổi song giá trị của nó lại được chuyển dịch dần dần từng phần vào giá trị sản phẩm sản xuất ra. Bộ phận giá trị chuyển dịch này cấu thành một yếu tố chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và được bù đắp mỗi khi sản phẩm được tiêu thụ.

Trong doanh nghiệp, tài sản cố định có nhiều loại khác nhau. Để thuận tiện cho công tác quản lý, sử dụng tài sản cố định, doanh nghiệp cần tiến hành phân loại tài sản cố định một cách khoa học.

Các cách phân loại TSCĐ

*Theo hình thái biểu hiện: theo phương pháp này tài sản cố định của doanh nghiệp được chia thành 2 loại:

– Tài sản cố định hữu hình: là những tư liệu lao động có hình thái vật chất như nhà cửa, vật kiến trúc, máy móc, thiết bị.

– Tài sản cố định vô hình: là những tài sản không có hình thái vật chất, thể hiện một lượng giá trị đã được đầu tưnhư chi phí về quyền phát hành bằng phát minh, bằng sáng chế, bản quyền tác giả.

*Theo mục đích sử dụng: Theo phương pháp này, tài sản cố định được chia thành 3 loại:

– Tài sản cố định dùng cho mục đích kinh doanh: là những tài sản cố định dùng trong hoạt động sản xuất kinh doanh chính và phụ của doanh nghiệp

– Tài sản cố định dùng cho mục đích phúc lợi, sự nghiệp, an ninh quốc phòng của doanh nghiệp

– Tài sản cố định bảo quản hộ, giữ hộ, cất hộ Nhà nước: là những tài sản cố định doanh nghiệp bảo quản hộ, giữ hộ Nhà nước, các tổ chức, cá nhân khác có quan hệ với doanh nghiệp.

*Theo tình hình sử dụng: Theo phương pháp này tài sản cố định của doanh nghiệp được phân thành các loại sau:

– Tài sản cố định đang sử dụng: đó là các tài sản cố định doanh nghiệp đang sử dụng cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, phúc lợi, sự nghiệp.

– Tài sản cố định chưa cần dùng: đó là các tài sản cố định cần thiết phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng hiện tại doanh nghiệp đang cất trữ, chưa sử dụng đến.

– Tài sản cố định không cần dùng, chờ thanh lý: đó là những tài sản cố định không cần thiết hoặc không phù hợp với hoạt động của doanh nghiệp, cần phải thanh lý, nhượng bán để thu hồi lại vốn đầu tư.

*Theo công dụng kinh tế: Theo phương pháp này tài sản cố định của doanh nghiệp được chia thành các nhóm sau:

+ Tài sản cố định hữu hình:

Nhóm 1– Nhà cửa, vật kiến trúc: là những tài sản cố định của doanh nghiệp được hình thành sau quá trình thi công xây dựng như: nhà xưởng, trụ sở làm việc, nhà kho.

Nhóm 2– Máy móc thiết bị: là toàn bộ các loại máy móc thiết bị dùng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như: máy móc thiết bị động lực, máy móc công tác, thiết bị chuyên dùng.

Nhóm 3– Phương tiện vận tải, thiết bị truyền dẫn: là các loại phương tiện vận tải như phương tiện đường sắt, đường bộ và các thiết bị truyền dẫn như hệ thống điện, hệ thống thông tin.

Nhóm 4– Các thiết bị, dụng cụ quản lý: là những thiết bị, dụng cụ dùng trong công tác quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như dụng cụ đo lường, máy hút ẩm.

Nhóm 5– Vườn cây lâu năm, súc vật làm việc hoặc cho sản phẩm

Nhóm 6– Các loại tài sản cố định khác

+ Tài sản cố định vô hình gồm: quyền sử dụng đất có thời hạn, phần mềm máy tính, bằng sáng chế, bản quyền, nhãn hiệu thương mại.

Trên đây là 4 phương pháp phân loại tài sản cố định chủ yếu trong doanh nghiệp, ngoài ra tuỳ theo đặc điểm tổ chức quản lý mà ở mỗi doanh nghiệp còn có thể tiến hành phân loại tài sản cố định theo nguồn hình thành, theo bộ phận sử dụng.

Việc phân loại tài sản cố định như trên giúp cho doanh nghiệp thấy được cơ cấu đầu tư vào tài sản cố định, tình hình sử dụng, mức độ huy động tài sản vào hoạt động kinh doanh đã hợp lý chưa. Qua đó doanh nghiệp có thể lựa chọn các quyết định đầu tư, điều chỉnh cơ cấu vốn đầu tư cho phù hợp đồng thời cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý, sử dụng tài sản cố định và khấu hao tài sản cố định cho hợp lý.

Vốn cố định

Vốn cố định là số vốn đầu tư ứng trước để hình thành nên tài sản cố định của doanh nghiệp. Chính vì vậy mà quy mô vốn cố định quyết định đến tính đồng bộ và trình độ kỹ thuật của tài sản cố định, song chính đặc điểm kinh tế của tài sản cố định lại chi phối quyết định tới đặc điểm tuần hoàn và chu chuyển của vốn cố định. Từ mối quan hệ này có thể thấy đặc điểm và những nét đặc thù về sự vận động của vốn cố định trong quá trình sản xuất kinh doanh đó là:

+ Vốn cố định tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất và chỉ hoàn thành một vòng tuần hoàn vốn sau nhiều chu kỳ kinh doanh khi tài sản cố định hết thời gian sử dụng. Có đặc điểm này là do tài sản cố định được sử dụng lâu dài và phát huy tác dụng trong nhiều chu kỳ sản xuất.

+ Trong quá trình tham gia vào hoạt động kinh doanh vốn cố định được luân chuyển dần từng phần và được thu hồi dần từng phần. Khi tham gia vào quá trình sản xuất tài sản cố định không bị thay đổi hình thái vật chất ban đầu nhưng tính năng, công dụng của nó bị giảm dần, kéo theo đó là giá trị của tài sản cũng giảm đi. Có thể thấy vốn cố định được tách thành 2 bộ phận:

*Bộ phận thứ nhất: Tương ứng với phần giá trị hao mòn của tài sản cố định được luân chuyển và cấu thành chi phí sản xuất sản phẩm dưới hình thức chi phí khấu hao và được tích luỹ lại tại quỹ khấu hao. Sau khi sản phẩm được tiêu thụ, quỹ khấu hao sẽ được sử dụng để tái đầu tư tài sản cố định nhằm duy trì năng lực sản xuất của doanh nghiệp.

*Bộ phận còn lại của vốn cố định chính là giá trị còn lại của tài sản cố định. Sau mỗi chu kỳ sản xuất, phần vốn được luân chuyển vào giá trị sản phẩm dần tăng lên song phần vốn đầu tư ban đầu vào tài sản cố định lại dần giảm xuống tương ứng với mức giảm giá trị sử dụng của tài sản cố định. Kết thúc quá trình vận động đó cũng đồng thời tài sản cố định hết thời gian sử dụng, giá trị của nó được chuyển dịch hết vào giá trị sản phẩm đã sản xuất và lúc này vốn cố định mới hoàn thành một vòng luân chuyển.

Trong các doanh nghiệp, vốn cố định giữ vai trò đặc biệt quan trọng bởi nó là một bộ phận của vốn đầu tư nói riêng và vốn sản xuất kinh doanh nói chung. Việc xác định quy mô vốn cố định, mức trang bị tài sản cố định hợp lý là cần thiết song điều quan trọng nhất là phải có biện pháp quản lý sử dụng tốt vốn cố định, tránh thất thoát vốn, đảm bảo năng lực sản xuất và hiệu quả hoạt động của tài sản cố định.

Trong công tác quản lý vốn cố định, một yêu cầu đặt ra đối với các doanh nghiệp là phải bảo toàn vốn cố định. Bảo toàn vốn cố định phải xem xét trên cả 2 mặt hiện vật và giá trị

+ Bảo toàn vốn cố định về mặt hiện vật không phải chỉ là giữ nguyên hình thái vật chất và đặc tính sử dụng ban đầu của tài sản cố định mà quan trọng hơn là duy trì thường xuyên năng lực sản xuất ban đầu của nó.

+ Bảo toàn vốn cố định về mặt giá trị là phải duy trì sức mua của vốn cố định ở thời điểm hiện tại so với thời điểm bỏ vốn đầu tư ban đầu bất kể sự biến động của giá cả, sự thay đổi của tỷ giá hối đoái, ảnh hưởng của tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Tóm lại, vốn cố định là một bộ phận quan trọng, quyết định đến quy mô, trình độ trang bị kỹ thuật của tài sản cố định trong doanh nghiệp. Việc bảo toàn vốn cố định, thường xuyên đổi mới tài sản cố định cho phù hợp với tình hình thực tế nhằm đáp ứng những yêu cầu khắt khe của thị trường là vấn đề doanh nghiệp phải đặc biệt quan tâm nếu không muốn mình bị tụt hậu và thất bại trong kinh doanh.

Hao mòn và khấu hao tài sản cố định

Trong quá trình sử dụng, do chịu ảnh hưởng của nhiều nguyên nhân khác nhau, tài sản cố định của doanh nghiệp bị hao mòn dưới 2 hình thức: hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình

Hao mòn hữu hình tài sản cố định là sự hao mòn về vật chất và giá trị của tài sản cố định trong quá trình sử dụng. Về mặt vật chất đó là sự hao mòn có thể nhận thấy được từ sự thay đổi trạng thái vật lý ban đầu ở các bộ phận, chi tiết tài sản cố định dưới sự tác động của ma sát, trọng tải, nhiệt độ sự giảm sút về chất lượng, tính năng kỹ thuật ban đầu, và cuối cùng tài sản cố định không còn sử dụng được nữa. Về mặt giá trị đó là sự giảm dần giá trị của tài sản cố định cùng với quá trình chuyển dịch dần từng phần giá trị hao mòn vào giá trị sản phẩm sản xuất ra. Đối với các tài sản cố định vô hình, hao mòn hữu hình chỉ thể hiện ở sự hao mòn về giá trị.

Hao mòn vô hình tài sản cố định là sự giảm thuần tuý về mặt giá trị của tài sản cố định do sự tiến bộ của khoa học công nghệ hoặc do sự chấm dứt chu kỳ sống của sản phẩm làm cho những tài sản cố định tạo ra những sản phẩm đó bị mất giá. Hao mòn vô hình xảy ra đối với cả tài sản cố định hữu hình và tài sản cố định vô hình.

Như vậy, trong quá trình sử dụng, tài sản cố định bị hao mòn hữu hình và hao mòn vô hình. Bộ phận giá trị hao mòn đó được chuyển dịch dần vào giá trị sản phẩm sản xuất ra gọi là khấu hao tài sản cố định. Đây được coi là một yếu tố chi phí sản xuất sản phẩm, được biểu hiện dưới hình thức tiền tệ gọi là tiền khấu hao. Sau khi sản phẩm sản xuất ra được tiêu thụ, số tiền khấu hao sẽ được tích luỹ lại hình thành quỹ khấu hao tài sản cố định. Việc trích lập quỹ khấu hao có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với doanh nghiệp bởi nó là một trong những nguồn vốn cơ bản để tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng tài sản cố định. Tuy nhiên trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ là một bộ phận tài sản cố định quan trọng và là nhân tố trước tiên, chủ yếu quyết định đến sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Vì vậy vấn đề đổi mới máy móc thiết bị công nghệ là một vấn đề hết sức cần thiết và rất đáng quan tâm.

Tài sản cố định và vốn cố định