Mục lục

Tác động của hoạt động chuyển giá của các công ty đa quốc gia

1. Dưới góc độ MNCs

Việc thực hiện chuyển giá mang lại nhiều kết quả thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của MNC như:

Dựa vào những ưu đãi trong chính sách thu hút đầu tư tại quốc gia tiếp nhận vốn đầu tư như: thuế suất, hạn ngạch, lĩnh vực đầu tư… mà các MNCs có thể giảm thiểu nghĩa vụ thuế tại quốc gia này.
Nếu quốc gia tiếp nhận đầu tư có chính sách tiền tệ thắt chặt thì việc chuyển giá sẽ giúp chuyển một phần lợi nhuận ra nước ngoài, đảm bảo mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận của toàn MNCs
Thực hiện hành vi chuyển giá giúp MNCs nhanh chóng chiếm quyền kiểm soát các công ty liên doanh, liên kết, đánh bật các đối thủ cạnh tranh nhỏ lẻ tại quốc gia tiếp nhận đầu tư để chiếm lĩnh thị trường.
Việc định giá các tài sản, thiết bị lỗi thời với giá cao trong quá trình góp vốn liên doanh, liên kết, một mặt giúp các công ty tại chính quốc thay đổi được công nghệ với chi phí thấp, mặt khác lại thu hồi vốn đầu tư nhanh tại các quốc gia tiếp nhận đầu tư.
Thông qua hành vi mua bán lại, các MNCs có thể tránh được các rủi ro trong hoạt động nghiên cứu và phát triển sản phẩm, giảm được rủi ro về tỷ giá, rủi ro về nghiên cứu thị trường…

Tuy nhiên, khi hành vi chuyển giá của các MNCs bị phát hiện, MNCs sẽ phải gánh chịu những chế tài nghiêm khắc từ quốc gia tiếp nhận đầu tư và các quốc gia liên quan như: chịu một khoản phạt lớn, hay bị rút giấy phép kinh doanh và chấm dứt mọi hoạt động kinh doanh tại quốc gia đó. Bên cạnh đó, các chi nhánh của MNCs tại quốc gia khác sẽ là đối tượng chú ý của cơ quan thuế tại quốc gia đó, uy tín của MNCs trên toàn thế giới cũng sẽ bị giảm sút… Đồng thời, một trong những tác động tiêu cực phải kể tới, đó là thực hiện chuyển giá sẽ làm sai lệch đánh giá tài chính của tập đoàn, gây khó khăn cho các nhà hoạch định, các nhà quản trị của chính MNCs đó. Việc thực hiện chuyển giá được họ tính toán hết sức cẩn trọng, song cũng khó tránh khỏi các tác động tiêu cực này.

2. Dưới góc độ các quốc gia có liên quan

Hoạt động chuyển giá không chỉ có tác động tiêu cực đến quốc gia tiếp nhận đầu tư mà còn ảnh hưởng một cách nghiêm trọng đối với quốc gia xuất khẩu đầu tư. Các MNCs với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận có thể thực hiện mọi phương thức chuyển giá và gây ra hậu quả nghiêm trọng và lâu dài đối với cả hai quốc gia nói trên.

Thứ nhất, quốc gia tiếp nhận đầu tư

Thông qua hoạt động chuyển giá, các MNCs định giá cao các yếu tố đầu vào, từ đó rút ngắn thời gian thu hồi vốn, vì vậy mà các luồng vốn có xu hướng chảy ngược ra khỏi quốc gia tiếp nhận đầu tư. Các hành động chuyển giá nhằm thu hồi vốn nhanh hơn so với kế hoạch ban đầu sẽ làm thay đổi cơ cấu vốn của nền kinh tế quốc gia tiếp nhận đầu tư. Hậu quả là tạo ra sự phản ảnh sai lệch kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của nền kinh tế, tạo ra một bức tranh kinh tế thiếu trung thực.
Nếu như quốc gia tiếp nhận đầu tư có thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn, quốc gia này có thể được hưởng lợi từ hoạt động chuyển giá của các MNCs. Vì vậy mà một số quốc gia có thể sẵn sàng để cho các MNCs thực hiện hành vi này mà buông lỏng sự quản lý. Về lâu dài, khi có sự chuyển biến của môi trường kinh doanh quốc gia, các quốc gia này sẽ đến lượt gánh chịu hậu quả do việc buôn lỏng quản lý trước đây. Họ sẽ phải đương đầu với khó khăn về tài chính và phụ thuộc về kinh tế với các MNCs hùng mạnh do các nguồn thu không bền vững.
Thông qua chuyển giá, các MNCs có thể xâm chiếm thị phần. Khi mới tham gia vào một thị trường mới, các MNCs sẽ tiến hành các chiêu thức quảng cáo và khuyến mãi quá mức, dẫn tới hậu quả họ có thể lũng đoạn thị trường. Các doanh nghiệp trong nước thường không đủ tiềm lực tài chính để cạnh tranh, vì vậy dần dần bị thua lỗ dẫn tới phá sản hoặc phải chuyển sang kinh doanh trong ngành khác. Các MNCs sẽ dần trở thành độc quyền và thao túng thị trường, kiểm soát giá cả, thủ tiêu tính tự do của thị trường, đặc biệt ở các nước chưa có hoặc chưa hoàn thiện Luật quản lý cạnh tranh, Luật chống độc quyền. Chính phủ các quốc gia này sẽ gặp khó khăn trong quá trình hoạch định các chính sách kinh tế vĩ mô và không thể thúc đẩy ngành sản xuất trong nước phát triển.
Thông qua chuyển giá, các MNCs có thể thực hiện kế hoạch thôn tính các doanh nghiệp trong nước. Khi mới tham gia vào thị trường, các MNCs thường lựa chọn hình thức liên doanh với các doanh nghiệp trong nước, và họ thường có được tỷ lệ góp vốn cao để nắm quyền quản lý. Khi đó, các MNCs sẽ thực hiện hành vi chuyển giá nhằm làm cho kết quả kinh doanh thua lỗ kéo dài, buộc các bên tham gia liên doanh phải tăng vốn góp lên. Các đối tác trong nước thường không đủ sức để tham gia sẽ phải bán lại phần vốn góp của mình, biến liên doanh thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài.
Hoạt động chuyển giá diễn ra trên bình diện quốc gia sẽ làm phá sản kế hoạch phát triển kinh tế quốc dân của quốc gia tiếp nhận đầu tư. Nếu không ngăn chặn kịp thời, trong tương lai không xa các quốc gia tiếp nhận đầu tư sẽ mất dần tính tự chủ về kinh tế, từ đó kéo theo sự phụ thuộc về chính trị- xã hội. Hoạt động chuyển giá diễn ra với quy mô lớn cũng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng mất cân đối trong cán cân thanh toán quốc tế.

Thứ hai, đối với quốc gia xuất khẩu đầu tư

Hoạt động chuyển giá của các MNCs làm gia tăng ngoại tệ thu được của nước xuất khẩu đầu tư, nhờ đó góp phần cải thiện cán cân thương mại, cán cân thanh toán quốc tế. Đồng thời sự hoạt động tốt hơn của MNCs cũng mang lại những tác động tích cực cho kinh tế xã hội : tăng mức thuế đóng góp, tăng GNP… Tuy nhiên, hành vi cũng mang lại cho nước xuất khẩu đầu tư những tác động tiêu cực :

Chuyển giá làm thất thu thuế của quốc gia xuất khẩu đầu tư nếu thuế suất ở quốc gia này cao hơn thuế suất của quốc gia tiếp nhận đầu tư, làm mất cân đối trong kế hoạch thuế của quốc gia này. Trong một số trường hợp, các MNCs cố tình gây ra thua lỗ để được hoàn thuế, Ngân sách của quốc gia này đã bị “móc túi ” một khoản thuế.
Hoạt động chuyển giá sẽ làm cho dòng vốn đầu tư dịch chuyển không theo ý muốn quản lý của Chính phủ của quốc gia xuất khẩu đầu tư, vì vậy mục tiêu quản lý kinh tế vĩ mô sẽ gặp nhiều khó khăn.

Thực tế cho thấy, dù hiện tượng chuyển giá có tác động tiêu cực tới quốc gia tiếp nhận lẫn quốc gia xuất khẩu đầu tư nhưng vẫn có hiện tượng chuyển giá diễn ra do những ưu đãi của các quốc gia muốn thu hút nguồn vốn đầu tư với những ưu đãi về mức thuế, thậm chí là bằng không, tạo ra thiên đường thuế cho các MNCs thực hiện hành vi chuyển giá này.