Nguyên nhân của hạn chế trong cấu trúc vốn các doanh nghiệp ngành xây dựng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

1. Nguyên nhân chủ quan

Các doanh nghiệp ngành xây dựng có qui mô chưa lớn nên năng lực tài chính hạn chế, hiệu quả kinh doanh thấp là một yếu tố cản trở khả năng tự tài trợ

Quy mô nhỏ khiến các doanh nghiệp ngành xây dựng không đạt được hiệu quả trong hoạt động kinh doanh. Phần nhiều các doanh nghiệp không đủ khả năng tài chính để đầu tư kinh doanh. Hơn nữa, do những tác động bất lợi trong thời gian qua khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn, có nhiều doanh nghiệp thua lỗ khiến khả năng tích lũy lợi nhuận để gia tăng nguồn lực tài chính từ hoạt động kinh doanh không nhiều. Trong khi đó,trong thời gian gần đây, giá trị cổ phiếu của các doanh nghiệp ngành xây dựng có tỷ suất sinh lời thấp nên ít hấp dẫn nhà đầu tư.

Vấn đề xác định và xây dựng cấu trúc vốn tối ưu chưa được quan tâm

Cấu trúc vốn của các doanh nghiệp chưa được xác định một cách co cơ sở khoa học, thực tế cho thấy phần lớn các doanh nghiệp chưa từng xác định cấu trúc vốn tối ưu, qui mô vốn chủ sở hữu và vốn vay chủ yếu dựa trên nhu cầu về sử dụng vốn của doanh nghiệp. Khi có nhu cầu vốn để đầu tư, sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp sẽ sử dụng vốn chủ sở hữu trước thông qua lợi nhuận giữ lại, huy động vốn bằng phát hành cổ phiếu…, sau đó khi vốn chủ sở hữu chưa đáp ứng đủ nhu cầu vốn thì doanh nghiệp sẽ vay vốn ở các ngân hàng. Các doanh nghiệp không chủ động xây dựng cho mình một cấu trúc vốn mục tiêu, với xuất phát điểm là xác định đúng và đủ chi phí vốn để tối đa hóa giá trị doanh nghiệp, tối đa hiệu quả hoạt động và vẫn chủ yếu dựa trên vốn chủ sở hữu. Việc huy động của vốn vay từ các nguồn khác chủ yếu là mang tính tình thế, tạm thời bù đắp khi có nhu cầu đầu tư mà nguồn vốn chủ sở hữu không đáp ứng đủ. Nhận thức của nhà quản lý doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc xây dựng cấu trúc vốn tối ưu trong quản lý tài chính của doanh nghiệp còn hạn chế. Nhiều nhà lãnh đạo chưa nhận thức được ưu điểm của nợ vay, của “lá chắn thuế” khi sử dụng nợ vay, họ cho rằng nguồn vốn chủ sở hữu là nguồn vốn không mất chi phí, chỉ đi vay khi vốn chủ sở hữu không đáp ứng đủ như cầu, hình thái tồn tại cấu trúc vốn của các doanh nghiệp ngành xây dựng hiện nay của các doanh nghiệp là theo thuyết trật tự phân hạng.Từ nhận thức này dẫn đến việc doanh nghiệp không chủ động xác định cấu trúc vốn tối ưu để từ đó có các phương án và chiến lược huy động đối với từng nguồn vốn. Hậu quả là, một mặt không tối ưu hóa được giá trị doanh nghiệp từ cấu trúc vốn tối ưu, mặt khác do bị động trong huy động vốn nên cũng gặp nhiều khó khăn khi doanh nghiệp có nhu cầu.

Chi phí sử dụng vốn chưa được tính toán đầy đủ

Các doanh nghiệp hầu như chưa đặt ra một hệ thống các quan điểm đầy đủ về chi phí sử dụng vốn. Phần lớn các doanh nghiệp chỉ tính đến khoản chi phí vốn mà các doanh nghiệp phải trả trực tiếp như lãi vay, cổ tức cho cổ đông. Đối với phần lợi nhuận giữ lại, các doanh nghiệp coi đây là nguồn vốn “miễn phí” và luôn cố gắng để thay nguồn vốn này cho vốn vay. Nói một cách tổng quát, chi phí vốn chủ sở hữu chưa được xác định theo cơ chế thị trường. Xét trên quan điểm tài chính doanh nghiệp, chi phí sử dụng vốn là chi phí cơ hội và chi phí đó được xác định từ thị trường vốn, có nghĩa là trong nền kinh tế thị trường, khi doanh nghiệp sử dụng bất kỳ nguồn vốn nào dù là vốn chủ sở hữu hay vốn vay đều phải trả chi phí. Khi doanh nghiệp nhận thức vốn chủ sở hữu không mất phí sẽ dẫn đến tình trạng quản lý, sử dụng tràn lan, không hiệu quả, thậm chí là chấp nhận cả các dự án có tỷ suất sinh lời thấp hơn cả chi phí sử dụng vốn. Như vậy, do sự sai lầm trong nhận thức và tính toán chi phí sử dụng vốn của nguồn vốn chủ sở hữu đã dẫn đến sai sót trong việc xác định cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Lúc này, lợi ích của “lá chắn thuế” đối với chi phí vốn khi sử dụng vốn vay không còn nên doanh nghiệp không có động lực trong việc tăng tỷ trọng vốn vay trong cấu trúc vốn của doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp chưa xây dựng chiến lược huy động vốn

Các doanh nghiệp vẫn chưa xây dựng được chiến lược huy động vốn, nhất là vốn dài hạn. Ở một số doanh nghiệp có qui mô nhỏ, khả năng tiếp cận nguồn vốn vay còn hạn chế, ngoài việc huy động vốn từ ngân hàng, các doanh nghiệp chưa đủ điều kiện để huy động vốn từ các kênh khác như phát hành trái phiếu…

2. Nguyên nhân khách quan

Các chính sách Nhà nước còn thiếu đồng bộ, nhiều bất cập, chưa khuyến khích các doanh nghiệp vay vốn, đồng thời việc kiểm soát mức độ vay vốn của các doanh nghiệp lại chưa chặt chẽ.

Thị trường chứng khoán chưa phát triển đúng yêu cầu, dòng vốn đầu tư vào thị trường còn yếu, đặc biệt là dòng vốn của các nhà đầu tư có tổ chức nước ngoài, tính thanh khoản của thị trường chưa cao. Nhà nước điều hành nền kinh tế còn thiếu tính ổn định và dự báo khiến việc hoạch định và thực hiện chiến lược của các doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn. Mặc dù nền kinh tế hoạt động theo cơ chế thị trường có sự giám sát của Nhà nước nhưng thị trường chứng khoán vẫn phát triển tự do và biến động khôn lường. Nguyên nhân này làm hạn chế khả năng huy động vốn của các doanh nghiệp ngành xây dựng thông qua thị trường chứng khoán. Mặt khác, sự hạn chế của các giao dịch trái phiếu trên thị trường chứng khoán thứ cấp cũng là một nguyên nhân quan trọng làm hạn chế việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp, làm mất đi một kênh huy động vốn quan trọng của doanh nghiệp.

Tính minh bạch thông tin trên thị trường vẫn ở mức thấp. Thông tin trên thị trường hiện nay chủ yếu là do các doanh nghiệp hoặc cá nhân đưa ra mà vẫn chưa có các đơn vị chức năng đánh giá hay xếp hạng. Hiện nay, hạng tín nhiệm của các doanh nghiệp chủ yếu là do các ngân hàng đánh giá căn cứ vào thời hạn trả nợ của các doanh nghiệp. Khi thông tin trên thị trường công khai, minh bạch và đáng tin cậy thì doanh nghiệp sẽ có những quyết định đúng đắn hơn trong quá trình hoạt động kinh doanh và dễ dàng tìm kiếm, lựa chọn các nguồn vốn huy động.

Nguyên nhân của hạn chế trong cấu trúc vốn các doanh nghiệp ngành xây dựng niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam