Hoàn thiện thể chế: Giải pháp đột phá cho công nghiệp xanh ở Hưng Yên
Tóm tắt: Bài viết này tập trung vào vai trò then chốt của thể chế trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh, đặc biệt tại tỉnh Hưng Yên. Dựa trên cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn, bài viết đề xuất các giải pháp cụ thể để hoàn thiện thể chế, tạo động lực mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi xanh của ngành công nghiệp, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
1. Đặt vấn đề: Vì sao thể chế là chìa khóa cho công nghiệp xanh?
Trong bối cảnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ, vấn đề ô nhiễm môi trường trở thành một thách thức cấp bách, đặc biệt tại các tỉnh có tốc độ phát triển công nghiệp nhanh như Hưng Yên. Việc chuyển đổi sang mô hình công nghiệp xanh không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là yêu cầu sống còn để đảm bảo sự phát triển bền vững.
Theo J.P. Morgan (2020), bất kỳ sự chuyển đổi tích cực nào từ mô hình truyền thống sang hiện đại đều đòi hỏi một thể chế đi trước. Kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển như Hàn Quốc (Yvo de Boer, 2016) và các nước EU (Brown. J, 2021) cho thấy, thể chế đóng vai trò quyết định trong việc định hướng, tạo khuôn khổ và thúc đẩy quá trình xanh hóa ngành công nghiệp.
Hưng Yên, với 17 khu công nghiệp, đang đối mặt với những vấn đề môi trường nghiêm trọng do phát triển công nghiệp theo lối mòn truyền thống. Lượng khí thải và nước thải từ các khu công nghiệp ngày càng gia tăng, gây ô nhiễm và suy thoái môi trường (UBND tỉnh Hưng Yên, 2022). Do đó, việc nghiên cứu và hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh ở Hưng Yên trở nên vô cùng cấp thiết.
2. Tổng quan nghiên cứu về thể chế thúc đẩy công nghiệp xanh
2.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới
Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra vai trò quan trọng của thể chế trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh. UNIDO (2011) nhấn mạnh đến hai nội dung chủ yếu của công nghiệp xanh: xanh hóa các ngành công nghiệp hiện có và tạo ra các ngành công nghiệp xanh mới. World Bank (2012) nhấn mạnh tầm quan trọng của sản xuất xanh và tăng trưởng xanh đối với phát triển bền vững.
Nghiên cứu của D.A. Vazquez-Brust and J. Sarkis (2012) cho thấy cần có một sự chuẩn bị nhất định về tài chính, định hướng và quyết tâm hành động của chính phủ, cũng như một thể chế toàn diện để ngành công nghiệp thực sự được thay đổi. Park và cộng sự (2015) đánh giá cao vai trò của thể chế trong việc phát triển Khu công nghiệp Sinh thái Quốc gia tại Hàn Quốc. Altenburg. T & cộng sự (2017) cung cấp cái nhìn tổng quan chi tiết về các chính sách và công cụ cho chính sách công nghiệp xanh, đồng thời đưa ra lời khuyên về cách vượt qua những bế tắc chính trị.
2.2. Các công trình nghiên cứu trong nước
Các nghiên cứu trong nước cũng đã đề cập đến vấn đề phát triển công nghiệp xanh và vai trò của thể chế. Nguyễn Trọng Hoài (2012) giới thiệu cách tiếp cận tăng trưởng xanh và gợi ý chính sách cho Việt Nam. Nguyễn Trọng Hoài & Lê Hoàng Long (2014) đánh giá hiện trạng công nghiệp của vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo tiếp cận tăng trưởng xanh. Nguyễn Huy Hoàng (2015) phân tích chính sách tăng trưởng xanh của các nước ASEAN.
Lê Nguyên Thành (2020) đề xuất các mục tiêu phát triển công nghiệp Việt Nam dựa trên kinh nghiệm thành công của một số quốc gia. “Sổ tay hướng dẫn doanh nghiệp nhỏ và vừa (2020)” cung cấp các tiêu chí xanh và kinh nghiệm sản xuất xanh. Lưu Đức Hải và cộng sự (2021) nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lượng tái tạo đối với sản xuất xanh. Đàm Đức Quang (2022) nghiên cứu về phát triển công nghiệp xanh theo hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn tỉnh Bắc Giang.
2.3. Khoảng trống nghiên cứu và vấn đề trọng tâm của luận án
Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về công nghiệp xanh và thể chế thúc đẩy phát triển, tuy nhiên, vẫn còn những khoảng trống cần được lấp đầy:
- Thiếu nghiên cứu về thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh ở quy mô cấp tỉnh, đặc biệt là ở tỉnh Hưng Yên.
- Chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá thực trạng thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh ở Hưng Yên giai đoạn 2016 – 2023, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân.
- Cần có các giải pháp hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh ở Hưng Yên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, phù hợp với đặc thù của địa phương.
3. Cơ sở lý luận về thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
3.1. Khái niệm và đặc điểm của thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
Luận án đưa ra khái niệm: thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh là tổng thể những quy định của chủ thể có thẩm quyền và hệ thống tổ chức bộ máy, con người thực hiện những quy định cùng những chế tài ràng buộc lẫn nhau nhằm phát triển lĩnh vực công nghiệp theo hướng xanh làm cho môi trường ngày càng tốt hơn.
Thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh có những đặc điểm sau:
- Chịu sự quyết định của pháp luật do các cơ quan nhà nước trung ương và địa phương ban hành.
- Chịu sự chi phối của bộ máy tổ chức và nhân sự thực thi công vụ cấp tỉnh.
- Phải cụ thể hóa, phù hợp hóa vào từng đối tượng đặc thù tham gia phát triển công nghiệp xanh.
- Khuyến khích “xanh” và hạn chế, cấm “công nghiệp cũ – bẩn”.
- Tính “bản địa”, sáng tạo, linh hoạt cao.
3.2. Vai trò của thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
Thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh có vai trò quan trọng trong:
- Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa theo hướng xanh, sạch, đẹp.
- Hiện thực hóa COP26, ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường.
- Thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế, đặc biệt là hội nhập kinh tế quốc tế.
4. Nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh cấp tỉnh
4.1. Nội dung của thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
Thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh bao gồm:
- Các quy định pháp luật (Hiến pháp, Luật, Nghị định, Thông tư…) do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành.
- Cơ chế để các quy định pháp luật được triển khai trong thực tiễn, hướng các hoạt động sản xuất công nghiệp theo hướng xanh – sạch – thân thiện.
- Chế tài (trách nhiệm pháp lý) đối với các chủ thể khi vi phạm các quy định pháp luật về phát triển công nghiệp.
- Sự phối hợp giữa các chủ thể tham gia và quy trình thủ tục quản lý liên quan đến thúc đẩy công nghiệp xanh ở địa phương.
4.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
- Nhân tố chủ quan:
- Mức độ đầy đủ, đồng bộ của hệ thống pháp luật và chính sách.
- Nhận thức của cộng đồng đối với thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh.
- Sự sẵn sàng và tiềm lực tài chính của chủ doanh nghiệp.
- Mô hình tổ chức hoạt động của ban quản lý các khu công nghiệp.
- Nhân tố khách quan:
- Điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội của tỉnh.
5. Kinh nghiệm thực tiễn về thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh
5.1. Kinh nghiệm quốc tế
- Tỉnh Deagu – Hàn Quốc: Xây dựng chiến lược phát triển và hỗ trợ các ngành công nghiệp ưu tiên, có cơ chế, chính sách hợp lý để phân bổ nguồn lực, đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng chuyển giao công nghệ.
- Tỉnh Penang – Malaysia: Thu hút các nhà đầu tư chiến lược vào các ngành công nghiệp công nghệ cao, thân thiện với môi trường, chú trọng đào tạo nguồn lao động chất lượng cao, thành lập cơ quan chuyên trách về xúc tiến đầu tư, phát triển mô hình cụm liên kết ngành.
5.2. Kinh nghiệm trong nước
- Tỉnh Bắc Ninh: Thu hút đầu tư có chọn lọc, ưu tiên công nghệ cao và các dự án xanh, xây dựng các khu, cụm công nghiệp “xanh”.
- Tỉnh Hải Dương: Xây dựng và hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch, cơ chế, chính sách, phát triển công nghiệp ứng dụng công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, dịch vụ chất lượng cao, đô thị xanh, thông minh, hiện đại.
6. Kết luận và khuyến nghị
Thể chế đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh. Việc hoàn thiện thể chế cần được thực hiện một cách đồng bộ, từ xây dựng khung pháp lý đến tăng cường năng lực thực thi, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.
Để hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh ở Hưng Yên, cần:
- Hoàn thiện hệ thống chính sách, văn bản quy phạm pháp luật, đảm bảo tính khả thi, đồng bộ và phù hợp với thực tiễn.
- Hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, sở, ban, ngành.
- Hoàn thiện thể chế về vốn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi để đổi mới công nghệ xanh.
- Hoàn thiện chính sách đào tạo nhân lực, nâng cao chất lượng đào tạo và bồi dưỡng, thu hút nhân tài cho các ngành công nghiệp xanh.
- Giải quyết hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp – nhà nước – người dân trong quá trình thúc đẩy công nghiệp xanh.
- Tận dụng lợi ích từ hội nhập quốc tế, học hỏi kinh nghiệm và thu hút công nghệ môi trường tiên tiến.
- Hoàn thiện công tác quy hoạch và quản lý quy hoạch các khu công nghiệp theo hướng công nghiệp xanh.
Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi xanh của ngành công nghiệp Hưng Yên, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh và cả nước.
Báo giá dịch vụ viết thuê luận văn
Luận Văn A-Z nhận làm trọn gói dịch vụ viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Liên hệ ngay dịch vụ viết thuê luận văn của chúng tôi!
UY TÍN - CHUYÊN NGHIỆP - BẢO MẬT
