Các loại hình chuỗi giá trị toàn cầu

Theo xu hướng hiện nay, các công ty thường tham gia vào tiến trình toàn cầu hóa bằng việc thiết lập hai mạng lưới kinh tế toàn cầu. Đây cũng có thể coi là hai loại hình chuỗi giá trị toàn cầu: chuỗi giá trị toàn cầu hướng theo nhà sản xuất và chuỗi giá trị hướng theo người mua. Gereffi đã mô tả đặc trưng của từng loại chuỗi giá trị này như trong bảng dưới đây

Bảng 1.1: Đặc trưng của chuỗi giá trị do người mua và người sản xuất chi phối

	Chuỗi giá trị do người sản xuất chi phối	Chuỗi giá trị do người mua chi phối
Vốn chi phối	Vốn công nghiệp	Vốn thương mại
Các yếu tố cạnh tranh cơ bản	Nghiên cứu & Phát triển; Sản xuất	Thiết kế; Marketing
Rào cản thâm nhập	Qui mô của các nền kinh tế	Phạm vi hoạt động của các nền kinh tế
Các khu vực kinh tế	Hàng hoá trung gian, hàng hoá tài chính; Hàng tiêu dùng lâu bền	Hàng hỏng	tiêu	dùng	mau
Các ngành điển hình	Ô tô, máy tính, máy bay	May mặc, da giầy, đồ chơi
Chủ sở hữu	Các công ty xuyên quốc gia	Các công ty nội địa ở các nước đang phát triển
Liên kết mạng lưới sản xuất chủ yếu	Đầu tư	Thương mại
Cấu trúc sản xuất đặc thù	Chiều dọc	Chiều ngang

Trong chuỗi giá trị toàn cầu hướng theo nhà sản xuất, doanh nghiệp sản xuất lớn đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống sản xuất (bao gồm cả liên kết ngược chiều và xuôi chiều). Đây chính là các ngành thâm dụng vốn và công nghệ cao như ô tô, máy bay, máy vi tính, chất bán dẫn, chế tạo máy. Vai trò chủ đạo trong chuỗi giá trị này thuộc về các công ty đa quốc gia và lợi nhuận sẽ phụ thuộc chủ yếu vào qui mô, số lượng và sự vượt trội về công nghệ.

[message type=”e.g. information, success, attention, warning”]Xem thêm: Khái niệm chuỗi giá trị toàn cầu[/message]

Chuỗi giá trị toàn cầu hướng theo người mua bao gồm các nhà bán lẻ lớn, các nhà marketing, các nhà sản xuất có thương hiệu mạnh có vai trò then chốt trong việc hình thành mạng lưới sản xuất tập trung ở các nước xuất khẩu khác nhau trên phạm vi toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Mô hình này là đặc trưng chung của các ngành thâm dụng lao động, sản xuất hàng tiêu dùng như dệt may, da giầy, đồ chơi,… Trong hệ thống này các nhà thầu của thế giới thứ ba chịu trách nhiệm sản xuất sản phẩm cuối cùng cho người tiêu dùng nước ngoài. Các nhà bán lẻ lớn hay các nhà bán buôn đặt hàng cung cấp các sản phẩm với các đặc tính rõ ràng.