Lịch sử nghiên cứu cho vay sinh viên

1. Chương trình cho vay sinh viên học tập đã được khởi động từ năm 2001, nhưng hoạt động khá trầm lắng và chưa trở thành người bạn động hành thực sự của sinh viên nghèo. Để làm rõ hơn báo dân trí đã phỏng vấn giáo sư phạm Thụ.

Theo giáo sư thì các chương trình cho sinh vay vốn, hiện đã phổ biến trên 50 nước trên thế giới. Cho sinh viên vay vốn về bản chất thì có thể tăng thêm mức gánh chịu chi phí cho sinh viên, giảm bớt mức gánh chịu lên ngân sách nhà nước theo cách chuyển sự gánh chịu của họ từ hiện tại (trả học phí trước) sang tương lai, khi họ có đủ khả năng chi trả. Có như vậy, một mặt sinh viên nghèo không phải bỏ học, mặt khác việc tài trợ của nhà nước mới có công bằng hơn so với trước khi thực hiện chính sách học phí thấp.

Giáo sư đã dẫn chứng như: Autralia khi tăng học phí mà có chính sách cho sinh viên vay vốn, số sinh viên học đại học vẩn tăng và mức độ mất công bằng xã hội gần như không thay đổi mấy, vẫn giữ được mức chênh lệch tỉ lệ học đại học của hai lớp dân cư 20% giàu nhất và 20% nghèo nhất, khoảng 3 đến 4 lần. Còn ở Hồng Công khi tăng học phí lên 2,65 lần, họ đã lập chương trình cho sinh viên vay vốn khá thành công với mục tiêu đạt là “không có một em học sinh nào đủ trình độ mà không học đại học” vì lý do tài chính khoảng 50% trong diện được vay, phần lớn số lượng sinh viên nghèo được vay tăng nhanh từ những năm 1990 khi tăng học phí lên 2,65 lần.

Trong những năm trước tại Việt Nam, quỹ cho sinh viên vay khoảng 200 tỷ đồng và vay cũng khó khăn nên không sử dụng hết. Về quy mô, như vậy quỹ này có khoảng 13 triệu USD và so với ngân hàng chính sách nhà nước dành cho giáo dục đại học khoảng 450 triệu USD. Trong khi đó năm 2003 Thái Lan đã có quy mô học bổng đến 60 triệu USD, quỹ tín dụng cho sinh viên lên đến 350 triệu USD so với ngân sách nhà nước dành cho giáo dục đại học là 860 triệu USD. Tuy nhiên, năm nay thay vì cho sinh viên vay tối đa 300 nghìn/tháng như trước đây nhưng hiện nay được vay tối đa là 800 nghìn/tháng. Thủ tướng chính phủ cũng vừa có quyết định bổ sung 500 tỷ đồng cho ngân hàng chính sách xã hội và quyết định sẽ phát hành trái phiếu để huy động tiếp 2 tỷ đồng dành cho ngân hàng làm vốn cho học sinh, sinh viên vay đi học. Vay vốn học tập rõ ràng là một giải pháp rất sát sườn với sinh viên. Nhưng hầu như sinh viên còn thờ ơ với giải pháp này. Vậy theo giáo sư làm thế nào để chương trình cho sinh viên vay vốn sát hơn nữa với đời sống sinh viên và có thể thực hiện được nhiệm vụ “dọn đường” cho việc tăng học phí.

Theo tôi muốn thực hiện chương trình cho sinh viên vay vốn thành công thì Quỹ cho vay phải đủ lớn, có thể bằng 40 đến 50% ngân sách nhà nước dành cho giáo dục đại học. Khoảng 200 đến 250 triệu USD không chỉ để chi trả học phí mà còn cho chi phí ăn ở, diện cho vay rộng hơn khoảng 20 đến 30% tổng số sinh viên với lãi xuất rất thấp, có thể chỉ bằng 50% lãi xuất thị trường. Nhà nước sẽ gánh chịu phần lớn rủi ro cho sinh viên. Mức chi trả tình theo phần trăm của phần thu nhập cao hơn nữa, gần như thế thu nhập cá nhân vậy. Khi có việc với mức lươn 1triệu đồng/tháng thì chưa phải trả, khi mức lương 2 triệu đồng/tháng thì trả 20% của triệu thứ hai chẳng hạn, nghĩa là trả 200 ngàn đồng/tháng. Như vậy, mức trả cho từng thời đoạn cho ở đây là chưa xác định trước mà tuỳ và từng thu nhập của người vay, cho đến khi hết nợ. Nhưng sau 15 hay 20 năm chưa trả hết, hoặc lở bị tai nạn không làm được việc gì nữa thì xoá nợ.

Nhà nước có một cơ quan độc lập cho việc này và chấp nhận mức thất thoát nào đó trong việc thu hồi nợ. Tất nhiên bên cạnh chương trình cho sinh viên vay vốn vẫn tiếp tục duy trì giải pháp tài trợ sinh viên truyền thống đã có lâu nay.

Chương trình cho sinh viên vay vốn có nhiều mục tiêu như: tạo cơ hội tiếp cận giáo dục đại học cho người nghèo; giảm bớt áp lực lên ngân sách nhà nước; mở rộng hệ thống giáo dục đại học; giảm bớt khó khăn tài chính cho sinh viên đồng thời tăng cường trách nhiệm của họ (chính người sinh viên phải trả chi phí chứ không chỉ gia đình học).

2. Theo giáo sư Phan Quốc Việt giám đốc công ty tư vấn và đào tạo Tân Việt.

Đây là một chủ trương đúng nhưng thường việc triển khai rất kém. Đây không chỉ là nhiệm vụ của Bộ giáo dục và đào tạo, mà ngành văn hoá, công thương, tài chính cũng có vai trò… Không nên chỉ đặt vấn đề nguồn vốn từ ngân hàng chính sách, ngân hàng người nghèo…mà là nghĩa vụ của các ngân hàng phải làm. Ngoài làm lợi đây thật sự là cách đầu tư lâu dài. Chính những sinh viên là những khách hàng tương lai của họ.

Tôi nghĩ, Thủ tướng cũng phải vận động các ngân hàng. Thực tế không chỉ hệ thống ngân hàng mà còn nhiều công ty cho sinh viên vay vốn, cũng có công ty cấp học bổng. Vì khi một ngân hàng hay doanh nghiệp…cho sinh viên vay thì rõ ràng có liên kết, giám sát. Cũng có một số công ty sẵn sàng thông qua ngân hàng lập quỹ cho sinh viên vay với điều kiện nếu tuyển được người thì có thể xoá nợ một phần.

Nếu chủ trương này được triển khai tốt thì việc thực hiện đào tạo theo nhu cầu không mấy khó khăn. Còn đã là ngân hàng thì phải chấp nhận rũi ro có mất có được.

3. PGS – TS Nguyễn Hồi Loan Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

Việc tăng học phí đặt ra vấn đề xã hội và gia đình phải giải quyết nhu cầu được đi học khi đã đậu đại học của tất cả sinh viên.

Một trong nhiều giải pháp thực hiện cho sinh viên vay vốn. Chủ trương này được triển khai trước đây và trong năm học này các ngân hàng địa phương phải tạo điều kiện cho các em.

Cũng có trường hợp tốt nghiệp nhưng không hoàn vốn. Trước khi giao trọng trách cho trường quá lớn vì nếu sinh viên không hoàn trả thì trường chịu trách nhiệm.

Nay thì gia đình phải đứng ra chịu trách nhiệm về mặt pháp lý đối với ngân hàng còn nhà trường chịu trách nhiệm một phần trong quá trình quản lý sinh viên.

Nguồn vốn cho sinh viên vay không nhiều. Một năm chỉ vài trăm ngàn sinh viên vào các trường Đại học, một tỷ lệ nhỏ so với nguồn vốn khổng lồ của một đất nước.

Số sinh viên vay vốn năm nay sẽ tăng nhiều vì cơ chế thoáng hơn. Sẽ có khoảng 60 đến 70% có nhu cầu vay vốn học tập.

4. TS. Nguyễn Quang A nêu đề suất về hình thức cho sinh viên vay vốn học tập.

Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam – Ngân hàng được giao thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi cho sinh viên. Theo ngân hàng chính sách xã hội cần ngay thêm 500 tỷ đồng và hơn 4000 tỷ đồng cho năm học 2007 – 2008.

Ước tính số sinh viên đậu Đại học thuộc diện khó khăn có nhu cầu vay vốn chiếm 20% tổng số sinh viên. Tức khoảng 287 000 sinh viên, mỗi sinh viên vay 1,2 triệu đồng/tháng và 10 tháng cho cả năm học thì con số là 3444 tỷ đồng.

Ngân hàng này lo nhất là nguồn vốn, vì vốn vay theo chỉ tiêu đã cho vay hết và hiện tổng dư nợ khoảng 290 tỷ đồng. Con số 290 tỷ đồng dư nợ là quá nhỏ. Ngay cả so với một ngân hàng thương mại cả vừa chứ chưa nói đến toàn bộ hệ thống ngân hàng thương mại.

Vốn cho học sinh, sinh viên vay không thiếu, chỉ có vốn do ngân hàng cung cấp cho ngân hàng chính sách xã hội để cho sinh viên vay thì thiếu mà thôi. Thực ra chủ trương đúng đắng về tín dụng sinh viên đã có từ khá lâu nhưng việc thực hiện xem ra không mấy xuông sẽ.

Sinh viên than phiền thủ tục rườm rà, ngân hàng kêu sinh viên ra trường không có ý thức trả nợ. Tỷ lệ nợ có hạn của học sinh, sinh viên vay rất cao lên đến 13%… không có số liệu để phân tích nhưng có cái gì đó chưa ổn với cách tiếp cận, cách cho vay, cách thực hiện một chủ trương rất cần và rất đúng đắn.

Những điều có thể nhìn thấy ngay là các vấn đề sau: cách làm vẫn là nhà nước đứng ra ( thông qua ngân hàng chính sách xã hội hoặc một đơn vị khác sắp tới làm đề án cho thanh niên vay vốn học nghề) vì các đơn vị này chỉ làm theo chỉ thị, chỉ tiêu và dấu ấn của cơ chế bao cấp “xin – cho” còn quá nặng.

Lập quỹ bảo lãnh tín dụng cho sinh viên. Tại sao các ngân hàng thương mại lại không vào cuộc. Vì họ không thấy những khuyến khích thoả đáng. phải tạo ra cho họ những khuyến khích như vậy. Đấy là việc nhà nước nên làm chứ không phải là nhà nước đi trực tiếp cho vay như hiện nay hay uỷ thác cho ngân hàng chính sách xã hội ( hay bất cứ tổ chức nào khác).

Theo tôi Nhà nước nên lập quỹ để bảo lãnh quỷ tín dụng sinh viên và bù ưu đãi lãi xuất. Bất cứ ngân hàng thương mại nào khi cho sinh viên vay ( có thể lúc đầu chỉ cho sinh viên nghèo nhưng sau đó có thể mở rộng thêm) thì được quỹ này bảo lãnh và phần chênh lệch lãi suất thị trường và lãi suất ưu đãi (hiện lãi suất ưu đãi là 0,6 %/tháng.

Giả sữ lãi suất thị trường là 1%/tháng, tổng dư nợ là 4000 tỷ đồng

Lịch sử nghiên cứu cho vay sinh viên