Khái niệm về văn hoá và phản văn hoá

Trong nghiên cứu về văn hóa nhiều học giả cho rằng văn hóa (hiểu theo nghĩa rộng) nói chung bao gồm tất cả những giá trị vật chất và tinh thần . Theo nghĩa rộng nhất của nó, văn hóa bao gồm những sáng tạo phong phú về vật chất và tinh thần của con người trong quá trình cải tạo hiện thực khách quan. Những tri thức, các kết quả của hoạt động cải tạo xã hội và tự nhiên là thành phần của văn hóa. Văn hóa không tự hạn chế vào một số biểu hiện của đời sống tinh thần. Nó là toàn bộ cuộc sống ; cả vật chất, tinh thần của từng cộng đồng người. Như vậy, có thể khẳng định rằng: tất cả những gì không phải là thiên nhiên đều là văn hóa.

Văn hóa là một hệ thống hữu cơ những giá trị vật chất và tinh thần do con người, loài người sáng tạo, tích lũy thông qua hoạt động thực tiễn trong suốt quá trình lịch sử của mình. Con người là sản phẩm cao nhất của tự nhiên và văn hóa là sản phẩm đặc sắc nhất của con người. Có thể nói văn hóa là sự hóa thân của đời sống, nó thấm vào mọi lĩnh vực hoạt động của con người, nó xuyên suốt cơ thể xã hội, nó biểu hiện trình độ người, trình độ xã hội, văn minh quốc gia, văn minh nhân loại.

Theo cách hiểu thông thường, văn hóa là học thức, trình độ học vấn và lối sống lành mạnh … điều này thấy rõ trong sơ yếu lí lịch của cá nhân có ghi: trình độ văn hoá, trong xã hội có ấp văn hoá, phường văn hoá, gia đình văn hoá, sống có tính có nghĩa, có trước có sau, hay giúp đỡ, an ủi người cô thế, bất hạnh người ta gọi là người có văn hoá.Còn trong học thuật, văn hoá được hiểu theo m ột nghĩa khác:

TS Dương Ngọc Dũng xem “Văn hoá là một hệ thống các giá trị chung cho mọi thành viên của xã hỗi hay cộng đồng” [5]

Edouard Herriot xem “Văn hóa là cái còn lại khi người ta đã quên đi tất cả, là cái vẫn thiếu khi người ta đã học tất cả” [6]

Phan Ngọc xem “văn hoá là mối quan hệ giữa thế giới biểu tượng trong óc một cá nhân hay một tộc người với cái thế giới thực tạí ít nhiều đã bị cá nhân hay tộc người này mô hình hoá theo cái mô hình tồn tại trong biểu tượng.Điều biểu hiện rõ nhất chứng tỏ mối quan hệ này, đó là văn hoá dưới hình thức dễ thấy nhất, biểu hiện thành một kiểu lựa chọn riêng của cá nhân hay tộc người, khác các kiểu lựa chọn củacá nhân hay tộc người khác.” [7]

>>> Xem thêm : Văn hóa là gì? Khái niệm về văn hoá

Trần Ngọc Thêm trong công trình Tìm về bản sắc văn hoá Việt Nam, – được bộ Giáo Dục và Đào tạo chọn làm giáo trình chính giảng dạy trong các ngành Khoa học Xã hội – xuất bản tại Thành phố Hồ chí Minh năm 2001 (tái bản 2003,2004,2006) đã định nghĩa văn hoá như sau: “Văn hóa là một hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn và trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình”.

Chúng tôi cũng có cách tiếp cận riêng và cho rằng : Văn hóa là toàn bộ sáng tạo về vật chất – tinh thần – ứng xử cho con người để ngày càng nâng cao nhu cầu sống tốt đẹp của con người.

Bên cạnh đó, thực tế hiện nay có nhiều trường hợp đi ngược lại với văn hoá hoặc đối lập với văn hoá mà chúng ta thường gọi là Phản văn hóa, và phản văn hoá được xem xét như là mặt trái của văn hoá , nhờ có phản văn hoá mà chúng ta mới nhận ra đâu là cái văn hóa hay là cái có văn hóa, đó cũng là một thứ thường tình tồn tại từ thuở khai sinh ra con người, ra văn hóa, có con người là có đời sống văn hóavà có sự chụp dựt phản văn hoá, văn hóa và phản văn hoá là cặp song sinh, chúng không bao giờ loại trừ hay tiêu diệt được lẫn nhau, mà làm tiền đề cho nhau tồn tại và phát triển, nó như hai thế lực kình địch nhau, hễ bên này ngừng sự dẫn bước của mình là bên kia nống lên, và đến lượt có sự phục hưng lại từ hai phía đối lập, để làm cuộc đua trường tồn giữa văn hóa và phản văn hoá trong lịch sử bất tận của nhân loại.

Như thế, ngược với văn hoá là phản văn hoá theo đó, những gì được gọi là phản văn hoá “bao gồm mọi sáng tạo ra của cải vật chất – tinh thần – ứng xử của con người, mà các của cải đó làm ảnh hưởng trực tiếp hay lâu dài đến đời sống của con người hay làm chậm, ngừng trệ sự phát triển của xã hội thậm chí huỷ hoại – huỷ diệt đời sống và môi trường sống của con người.”