Nợ dưới chuẩn – Hậu quả của sản phẩm tài chính hiện đại nhưng nhiều rủi ro

Khủng hoảng nợ dưới chuẩn Mỹ đã và đang gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế nói riêng và nền kinh tế thế giới nói chung, tạo ra các khoản lỗ hàng trăm tỷ USD cho các ngân hàng đầu tư lớn trên thế giới.

Nợ dưới chuẩn được hiểu là “các khoản cho vay các đối tượng có mức tín nhiệm thấp”. Những đối tượng đi vay này thường là những người nghèo, không có công ăn việc làm ổn định, vị thế xã hội thấp hoặc có lịch sử thanh toán không tốt trong quá khứ… và phần lớn là dân nhập cư Mỹ. Những đối tượng này tiềm ẩn nhiều rủi ro không có khả năng thanh toán nợ đến hạn và do đó rất khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng truyền thống vốn chỉ dành cho những đối tượng trên chuẩn. Chính vì vậy, nợ dưới chuẩn tiềm ẩn mức độ rủi ro rất cao nhưng hứa hẹn mang lại lợi nhuận hấp dẫn.Tại Mỹ, nợ dưới chuẩn được thực hiện chủ yếu với các sản phẩm cho vay thế chấp mua nhà, thế chấp mua trả góp ô tô…

Sự bùng nổ của cho vay nợ dưới chuẩn bắt nguồn sâu xa từ sự bất cân đối của nguồn vốn tín dụng toàn cầu trong vài năm gần đây. Trong khi nguồn vốn tín dụng gia tăng từ các chính sách tiền tệ mở thì nhu cầu huy động vốn của các doanh nghiệp sau các bê bối tài chính tại Mỹ như Enron, Worldcom và khủng hoảng các công ty công nghệ thông tin từ năm 2001 lại suy giảm. Điều này đã dẫn đến tình trạng thừa các nguồn vồn mà thị trường sử dụng không thực sự hiệu quả. Cho vay nợ dưới chuẩn là một biện pháp để giải quyết bài toán thừa vốn mà lại tối đa hóa lợi nhuận.

Ngân hàng đầu tư có lẽ là người hưởng lợi nhiều nhất. Cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn có lãi suất rất cao, do đó ngân hàng đầu tư vừa thu lãi từ cung cấp vốn cho công ty tài chính, vừa thu lãi từ nghiệp vụ chứng khoán hóa. Lợi nhuận cao kết hợp với lòng tham đã dẫn đến lạm dụng việc cho vay nợ dưới chuẩn. Các thủ tục thẩm định thực hiện bởi các đại lý cho vay diễn ra hết sức lỏng lẻo và việc tiếp cận vốn tín dụng mua nhà trở nên nhanh chóng, dễ dàng hơn bao giờ hết. Những người có thu nhập thấp, đặc biệt là dân định cư lần đầu tiên có cơ hội mua nhà. Cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn lan nhanh ra toàn nước Mỹ. Giá bất động sản tăng nhanh chóng.

Nếu như cho vay thế chấp mua nhà dưới chuẩn mới bắt đầu hình thành từ những năm đầu 90 và phát triển rất chậm thì trong 5 năm gần đây con số này gia tăng một cách kỷ lục. Năm 2002, doanh số cho vay dưới chuẩn cung cấp cho thị trường khoảng 200 tỷ USD, năm 2003 là 320 tỷ, năm 2004 là 550 tỷ, năm 2005-2006 con số này đạt gần 700 tỷ USD hàng năm, chiếm khoảng 25% thị phần cho vay thế chấp mua nhà toàn nước Mỹ. Việc cho vay nợ dưới chuẩn một cách thái quá trong thời gian ngắn dẫn đến việc mất kiểm soát chất lượng tín dụng, chính là nguyên nhân dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính năm 2007 .