Chức năng thanh toán của tiền tệ với sự ra đời của thẻ tín dụng

Hoạt động của ngân hàng thương mại là thực hiện các chức năng tiền tệ, tín dụng và thanh toán.

Tiền tệ là một phạm trù lịch sử ra đời, tồn tại và phát triển gắn liền với tiến trình ra đời, phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hoá. Ngoài những chức năng cơ bản như thước đo giá trị, phương tiện lưu thông, phương tiện cất trữ, phương tiện thanh toán…, tiền tệ còn là phương tiện để thực hiện các hoạt động khác như tín dụng, đầu tư… Trong giai đoạn hiện nay, tiền tệ có sự thay đổi về vai trò và vị trí. Tiền tệ là một trong những công cụ để nhà nước điều hành các hoạt động kinh tế theo một chính sách nhất định của mình, nó liên quan mật thiết với thị trường và thể hiện sự tổng hợp thông tin về các thị trường đó.

Cho đến nay, tiền tệ đã trải qua các hình thái biểu hiện chủ yếu như: tiền thực, tiền danh nghĩa, tiền ghi sổ và tiền điện tử.

Tiền thực là một loại hàng hoá chung, có giá trị nội tại được thừa nhận, phục vụ cho quá trình sản xuất và trao đổi hàng hoá. Tiền thực có thể là kim loại quý hiếm hoặc là các đồ vật có giá trị khác tuỳ vào sự công nhận trong quá trình phát triển của lịch sử.

Tiền danh nghĩa là một thứ tiền tệ mà bản thân nó không có hoặc không đủ giá trị. Nó được sử dụng dựa trên việc thị trường chấp nhận lưu thông tiền thực không đủ giá và sự tín nhiệm của những người sử dụng.

Tiền ghi sổ: là một hình thái tiền tệ được sử dụng tại các hệ thống ngân hàng bằng cách ghi chép trong sổ sách kế toán. Khi nền kinh tế và hệ thống ngân hàng phát triển thì hình thức này chiếm vị trí quan trọng. Nó góp phần đáng kể giảm bớt chi phí cũng nh− thời gian giao dịch.

Tiền điện tử: Trong thời đại hiện nay, khi khoa học kỹ thuật và công nghệ ngân hàng phát triển, có thể nói một biểu hiện hình thái tiền tệ mới đã ra đời. Đó là “Tiền điện tử”, “Ví điện tử”, “Tiền thông minh”, “Tiền nhựa”… và đều là tên gọi của các loại thẻ sẽ được đề cập dưới đây. Tuy nhiên, cũng có quan điểm cho rằng các loại thẻ không được coi là tiền tệ bởi nhẽ nó không có đầy đủ các chức năng của tiền thực, nó chỉ là biểu hiện tổng hợp của các hình thái tiền tệ khác.

Quá trình vận động của tiền tệ trong nền kinh tế, trong dân cư và qua các tổ chức ngân hàng đã phát sinh ra việc có người tạm thời có tiền nhàn rỗi hoặc có ý định đầu tư lấy lãi, trong khi người khác thiếu vốn để sản xuất kinh doanh. Đây là cơ sở khách quan để tín dụng ra đời. Hiểu một cách tổng quát thì tín dụng là sự vay mượn có hoàn trả. Từ khi ra đời, tín dụng đã nhanh chóng trở thành chức năng cơ bản của ngân hàng và ngày một phát triển cả về quy mô và hình thức. Tín dụng ngân hàng có hai đặc điểm cơ bản là:

– Ngân hàng sở hữu hoặc quản lý một số vốn bằng tiền, chuyển giao cho người khác (người vay) sử dụng trong một thời hạn nhất định.

– Sau khi sử dụng, ng−ời vay phải hoàn trả cho ngân hàng một giá trị lớn hơn số vốn nhận ban đầu. Phần lớn hơn đó là lãi vay ngân hàng.

Tóm lại, bản chất của tín dụng ngân hàng là quan hệ phân phối vốn trên nguyên tắc hoàn trả và có lãi.

Căn cứ vào những cách nhìn khác nhau, tín dụng ngân hàng có các loại sau:

– Căn cứ vào cách thức cho vay và hoàn trả, tín dụng được chia làm các loại: Tín dụng từng lần, tín dụng tuần hoàn và tín dụng trả góp.

– Căn cứ vào đối tượng cho vay, tín dụng được chia làm 2 loại: Tín dụng vốn lưu động và tín dụng vốn cố định.

– Căn cứ vào mục đích sử dụng vốn, tín dụng được chia làm 2 loại: Tín dụng sản xuất và lưu thông hàng hoá và tín dụng tiêu dùng.

– Căn cứ vào thời hạn sử dụng vốn, tín dụng được chia làm 3 loại: Tín dụng ngắn hạn, tín dụng trung hạn và tín dụng dài hạn.

– Căn cứ vào nội dung nghiệp vụ, tín dụng ngân hàng gồm các hình thức cho vay, chiết khấu thương phiếu và giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh chức năng tiền tệ và tín dụng, chức năng thanh toán của ngân hàng chiếm một vị trí quan trọng, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay. Với chức năng này, các NHTM đóng vai trò trung gian thực hiện các yêu cầu của khách hàng nhằm thoả mln mục đích của họ thông qua các hình thức thanh toán, thu hộ, chi hộ, chuyển tiền… bằng cách trích chuyển trên sổ sách ghi chép, luân
chuyển thông tin từ quyền sở hữu của người này sang người khác, từ nơi này sang nơi khác mà không sử dụng đến tiền mặt. Việc tiến hành thanh toán theo nguyên tắc trên được gọi chung là thanh toán không dùng tiền mặt.

Thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng là cơ sở cơ bản để luân chuyển tiền tệ trong nền kinh tế.

Trên cơ sở các chức năng tiền tệ, tín dụng ngày một phát triển dựa trên cơ sở thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng giữa các nước đã trở thành phổ biến và đặc biệt là dựa trên nền tảng của phát triển công nghệ tin học, thông tin với tốc độ nhanh, một hình thức thanh toán, một phương tiện thanh toán văn minh mới đã ra đời, nhanh chóng được đời sống xã hội ở nhiều nước thừa nhận và phát triển: hình thức thanh toán thẻ.

Những năm đầu thế kỷ XX, kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ, thị trường trao đổi hàng hoá không còn bó hẹp trong phạm vi từng quốc gia, nhu cầu tiêu dùng cá nhân không ngừng tăng lên cùng với sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật và công nghệ tin học. Cũng trong những năm này, đồng đô la Mỹ đãcó ảnh hưởng lớn trên thị trường tiền tệ quốc tế, các cuộc khủng hoảng thế giới xảy ra…. Tình hình trên đã buộc các ngân hàng, tổ chức tài chính, tín dụng của các nước liên kết với nhau, đưa ra các hình thức, phương tiện thanh toán chung toàn cầu. Một trong các hình thức thanh toán đó là hình thức thanh toán thẻ tín dụng.

Hình thức thanh toán thẻ là sự kết hợp các hình thức thanh toán như thanh toán chứng từ, thanh toán điện tử; kết hợp các nghiệp vụ của ngân hàng như tiền gửi, cho vay… dựa trên cơ sở nền tảng công nghệ ngân hàng phát triển. Thẻ ra đời là một tất yếu khách quan trong thời đại ngày nay.